-
903
-
745
-
727
-
659
-
608
Pliki do pobrania
Przejście w dorosłość dla młodych osób jest powszechnie kojarzone z przesunięciem relacji społecznych z rodzin pochodzenia do relacji intymnych i własnej rodziny; przejście ze szkoły do pracy; przejście od zależności ekonomicznej do niezależności ekonomicznej; oraz przejście w kierunku przejmowania odpowiedzialności. Dla młodych osób z niepełnosprawnością intelektualną takie ‘kamienie milowe’ są jednak często trudne do osiągnięcia, a status osoby dorosłej pozostaje iluzoryczny.
W związku z tym przedmiotem badań uczyniono doświadczenia osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz członków ich rodzin (głównie rodziców) dotyczące procesu usamodzielniania się i osiągania przez te osoby życiowej autonomii i niezależności, a także bariery i przeszkody, które stały na drodze do ich osiągnięcia. Na tej podstawie starano się określić, co owe doświadczenia oznaczają dla poszczególnych osób i jak je rozumieją. Zainteresowania badawcze skupiono wokół działań i codziennych praktyk osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin, podejmowanych w ramach interakcji dotyczących sytuacji życiowych w drodze ku dorosłości. Tym samym analizie poddano procesualny charakter przemian dokonujących się w rodzinach generacyjnych związanych z dorastaniem dzieci z niepełnosprawnością intelektualną.
Wyniki tego badania poszerzają wiedzę na temat wchodzenia w dorosłość młodych osób z niepełnosprawnością intelektualną poprzez badanie procesu negocjowania autonomii w rodzinie z perspektywy samych młodych dorosłych i ich rodziców. W ten sposób niniejsze badanie wykazało, że młodzi ludzie z niepełnosprawnością intelektualną nie tylko mają określone potrzeby, ale też poglądy na temat swoich relacji z rodzicami. Dzięki temu wyniki badań mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia potrzeb osób z niepełnosprawnością w rodzinie, zapewniając wgląd w to, w jaki sposób i w jakim stopniu młodzi dorośli z niepełnosprawnością intelektualną potrzebują wsparcia w niezwykle istotnym momencie ich życia, jakim jest okres dorastania. Może mieć to szczególne znaczenie nie tylko dla samych rodziców, ale też określonych instytucji oraz służb społecznych, które zostały powołane do udzielania wsparcia tych osób i ich rodzin.
Środki na publikację pochodzą z dofinansowania Dziekana Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego, Dyrektora Instytutu Socjologii UŁ oraz Kierownika Katedry Socjologii Organizacji i Zarządzania
dr hab., prof. UŁ. Pracuje w Instytucie Socjologii na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jego zainteresowania naukowe związane są z zagadnieniami z zakresu socjologii niepełnosprawności oraz metod badań jakościowych. Prowadzi badania poświęcone aktywizacji osób z niepełnosprawnościami, w tym dotyczące sytuacji społeczno-kulturowej, strukturalnej, polityczno-prawnej i ekonomicznej tej kategorii osób i ich rodzin. Zajmuje się również badaniem podmiotów oraz instytucji wspomagających osoby z niepełnosprawnościami, a także komputerową analizą danych jakościowych.
Abery, B.H., Stancliffe, R.J. (2003). A tripartite ecological theory of self-determination. W: M. Wehmeyer, B.H. Abery, D.E. Mithaug, R.J. Stancliffe (red.), Theory in Selfdetermination: Foundations for Educational Practice (43–78). Springfield, IL: Charles C. Thomas.
Adamski, F. (2002). Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Ali, A., King, M., Strydom, S., Hassiotis, A. (2015). Self-reported stigma and symptoms of anxiety and depression in people with intellectual disabilities: Findings from a cross sectional study in England. Journal of Affective Disorders, 187, 224–231.
Ali, A., King, M., Strydom, A., Hassiotis, A. (2016). Self-reported stigma and its association with socio-demographic factors and physical disability in people with intellectual disabilities: Results from a cross-sectional study in England. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 51, 465–474.
Almack, K., Clegg, J., Murphy, E. (2009). Parental negotiations of the moral terrain of risk in relation to young people with intellectual disability. Journal of Community and Applied Social Psychology, 19, 86–298.
Antaki, C., Finlay, W.M., Walton, C. (2009). Choices for people with intellectual disabilities: Oficial discourse and everyday practice. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 6(4), 260–266.
Antaki, C., Finlay, W., Walton, C., Pate, L. (2008). Offering choices to people with intellectual disabilities: An interactional study. Journal of Intellectual Disability Research, 52(12), 1165–1175.
Aschbrenner, K.A., Greenberg, J.S., Allen, S.M., Seltzer, M.M. (2010). Subjective burden and personal gains among older parents of adults with serious mental illness. Psychiatric Services 61(6), 605–611.
Aunos, M., Feldman, M.A. (2002). Attitudes towards sexuality, sterilization and parenting rights of persons with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 15, 285–296.
Bach, M. (2009). The right to legal capacity under the UN Convention on the rights of persons with disabilities: Key concepts and directions from law reform. Retrieved from Institute for Research and Development on Inclusion and Society (IRIS). https://irisinstitute.files.wordpress.com/2012/01/the-right-to-legal-capacity-under-the-un-convention_cr.pdf (dostęp 12.04.2022).
Bambera, L.M., Gomez, O.N. (2001). Using a self-instructional training package to teach complex problem-solving skills to adults with moderate and severe disabilities. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 36, 386–400.
Barnes, C., Mercer, G. (1997). Doing Disability Research. Leeds: The Disability Press.
Barnes, C., Mercer, G. (2008). Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo „Sic!”.
Barnes, E. (2016). The Minority Body. A Theory of Disability. Oxford: Oxford University Press.
Barron, K. (2002). Who am I? Women with learning difficulties (re)constructing their self identity. Scandinavian Journal of Disability Research, 4(1), 58–79.
Bauman, Z. (2003). O tarapatach tożsamości w ciasnym świecie. ER(R) GO: Teoria – Literatura – Kultura, 6, 9–25.
Beart, S. (2005). ‘I won’t think of myself as a learning disability. But I have’: Social identity and self-advocacy. British Journal of Learning Disabilities, 33, 128–131.
Becvar, D., Becvar, R. (2013). Family Therapy: A Systemic Integration. Published by Pearson.
Berbrier, M. (2002). Making minorities: cultural space, stigma transformation frames, and the categorical status claims of deaf, gay, and white supremacist activists in late twentieth century. Sociological Forum, 17(4), 553–591.
Bibby, R. (2013). ‘I hope he goes first’: Exploring determinants of engagement in future planning for adults with a learning disability living with ageing parents. What are the issues? A literature review. British Journal of Learning Disabilities, 41(2), 94–105.
Bigby, C. (1996). Transferring responsibility: The nature of effectiveness of parental planning for the future of adults with intellectual disability who remain at home until mid-life. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 21(4), 295–312.
Bigby, C. (1997). Parental substitutes? The role of siblings in the lives of older people with intellectual disability. Journal of Gerontological Social Work, 29(1), 3–21.
Bigby, C., Whiteside, M., Douglas, J. (2019). Providing support for decision making to adults with intellectual disability: Perspectives of family members and workers in disability support services. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 44(4), 396–409.
Billari, F.C. (2004). Becoming an adult in Europe: A macro/micro-demographic perspective. Demographic Research, 10(Suppl.3), 15–44.
Biswas, S., Tickle, A., Golijani-Moghaddam, N., Almack, K. (2017). The transition into adulthood for children with a severe intellectual disability: Parents’ views. International Journal of Developmental Disabilities, 63(2), 99–109.
Bogdan, R. (1997). Co mówią ludzie zaetykietowani jako opóźnieni w rozwoju umysłowym? W: E. Zakrzewska-Manterys Elżbieta, A. Gustavsson (red.), Upośledzenie w społecznym zwierciadle (139–154). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Bohman, J. (2005). ‘Critical Theory’ The Stanford Encyclopaedia of Philosophy. http://plato.stanford.edu/entries/critical-theory/ (dostęp 7.04.2022).
Booth, T., Booth, W. (1994). The use of depth interviewing with vulnerable subjects: Lessons from a research study of parents with learning difficulties. Social Science & Medicine, 39, 415–424.
Branding, D., Bates, P., Miner, C. (2009). Perceptions of self-determination by special education and rehabilitation practitioners based on viewing a self-directed IEP versus an external-directed IEP meeting. Research in Developmental Disabilities, 30, 755–762.
Breivik, J. (2005). Deaf Identities in the Making: Local Lives, Transnational Connections. Washington, DC: Gallaudet University Press.
Britt, L., Heise, D.R. (2000). From shame to pride in identity politics. W: S. Stryker, T.J. Owens, W. Robert (red.), Self, Identity, and Social Movements (252–268). Minneapolis–London: University of Minnesota Press.
Brzezińska, A. (2006). Dzieciństwo i dorastanie: Korzenie tożsamości osobistej i społecznej. W: A.W. Brzezińska, A. Hulewska, J. Słomska (red.), Edukacja regionalna (47–77). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brzezińska, A.I., Piotrowski, K. (2009). Diagnoza statusów tożsamości w okresie adolescencji, wyłaniającej się dorosłości i wczesnej dorosłości za pomocą Skali Wymiarów Tożsamości (DIDS). Studia Psychologiczne, 47(3), 93–109.
Brzezińska, A.I., Piotrowski, K. (2010). Polska adaptacja Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Polskie Forum Psychologiczne, 15(1), 66–84.
Brzezińska, A.I., Piotrowski, K., Garbarek-Sawicka, E., Karowska, K., Muszyńska, K. (2010). Wymiary tożsamości a ich podmiotowe i kontekstowe korelaty. Studia Psychologiczne, 49(1), 81–93.
Brzezińska, A.I., Czub, T., Czub, M., Kaczan, R., Piotrowski, K., Rękosiewicz, M. (2012). Postponed or delayed adulthood? W: E. Nowak, D.E. Schrader, B. Zizek (red.), Educating Competencies for Democracy (103–125). Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag NY.
Burke, P. (2010). Brothers and sisters of disabled children: The experience of disability by association. British Journal of Social Work, 40(6), 1681–1699.
Burke, P.J. (2006). Identity change. Social Psychology Quarterly, 69(1), 81–96.
Cameron, C. (2008). Further towards an affirmation model. W: T. Campbell, F. Fontes, L. Hemingway (red.), Disability Studies: Emerging insights and perspectives (14–30). Leeds: The Disability Press.
Caouette, M., Lachapelle, Y., Moreau, J., Lussier-Desrochers, D. (2018). Descriptive study of caseworkers’ practices to support the development of self-determination of adults with intellectual disabilities. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 15(1), 4–11.
Carey, A.C. (2013). The sociopolitical contexts of passing and intellectual disability. W: J. Brune, D.J. Wilson (red.), Disability and Passing: Blurring the Lines of Identity (142–166). Philadelphia, PA: Temple University Press.
Carrero, V., Peiro, J.M., Salanov, M. (2000). Studying radical organizational innovation through grounded theory. European Journal of Work and Organizational Psychology 9(4), 489–514.
Carter, E.W., Lane, K.L., Pierson, M.R., Glaeser, B. (2008). Self-determination skills and opportunities of transition-age youth with emotional disturbance and learning disabilities. Exceptional Children, 72, 333–346.
Carter, E.W., Owens, L., Trainor, A.A., Sun, Y., Swedeen, B. (2009). Self-determination skills and opportunities of adolescents with severe intellectual and developmental disabilities. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 114, 179–192.
Carter, E.W., Lane, K.L., Cooney, M., Weir, K., Moss, C.K., Machalicek, W. (2013). Parent assessments of self-determination importance and performance for students with autism or intellectual disability. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 118(1), 16–31.
Cavet, J., Sloper, P. (2004). Participation of disabled children in individual decisions about their lives and in public decisions about service development. Children & Society, 18, 278–90.
Chen, C.H., Shu, B.C. (2012). The process of perceiving stigmatization: Perspectives from Taiwanese young people with intellectual disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disability, 25, 240–251.
Cooney, G., Jahoda, A., Gumley, A., Knott, F. (2006). Young people with intellectual disabilities attending mainstream and segregated schooling: Perceived stigma, social comparison and future aspirations. Journal of Intellectual Disability Research, 50(6), 432–444.
Copeland, S.R., Hughes, C. (2002). Effects of goal setting on task performance of persons with mental retardation. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 37, 40–54.
Corbin, J., Strauss, A.L. (1985). Managing chronic illness at home: Three lines of work. Qualitative Sociology, 8(3), 224–247.
Corker, M. (2001). Sensing disability. Hypatia: A Journal of Feminist Philosophy, 16(4), 34–52.
Corr McEvoy, S., Keenan, E. (2014). Attitudes towards people with disabilities – what do people with intellectual disabilities have to say? British Journal of Learning Disabilities, 41, 221–227.
Craft, A. (1987). Mental Handicap and Sexuality: Issues and Perspectives. Tunbridge Wells, Kent: Costello.
Crenshaw, K. (1991). Mapping the margins: Intersectionality, identity politics, and violence against women of color. Stanford Law Review, 43, 1241–1299.
Curryer, B., Stancliffe, R.J., Dew, A. (2015). Self-determination: Adults with intellectual disability and their family. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 40(4), 394–399.
Curryer, B., Stancliffe, R.J., Wiese, M.Y., Dew, A. (2020) The experience of mothers supporting self-determination of adult sons and daughters with intellectual disability. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 33(3), 373–385.
Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Darling, R.B. (2003). Toward a model of changing disability identities: A proposed typology and research agenda. Disability and Society, 18(7), 881–895.
Darling, R.B., Heckert, A.D. (2010a). Orientations toward disability: Differences over the lifecourse. International Journal of Disability, Development and Education, 57(2), 131–143.
Darling, R.B., Heckert, A.D. (2010b). Activism, models, identities, and opportunities: A preliminary test of a typology of disability orientations. W: S.N. Barnartt, B.M. Altman (red.), Disability as a Fluid State Research in Social Science and Disability (203–229). Howard House: Emerald Group Publishing Limited.
Davidson, T., Smith, H., Burns, J. (2014). The impact of cognitive assessment on the identity of people with learning disabilities. British Journal of Learning Disabilities, 42, 185–192.
Deakin, K., Moore, D.G., Jahoda, A. (2018). Children and young people with Down syndrome: Their awareness of Down syndrome and developing self-perceptions. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 31(6), 1197–1208.
Dew, A. (2010). Recognising reciprocity over the life course: Adults with cerebral palsy and their non-disabled siblings. University of Sydney.
Dorozenko, K.P., Roberts, L.D., Bishop, B. (2015). The identities and social roles of people with an intellectual disability: Challenging dominant cultural worldviews, values and mythologies. Disability & Society, 30(9), 1345–1364.
Douglas, J., Bigby, C., Knox, L., Browning, M. (2015). Factors that underpin the delivery of effective decision-making support for people with cognitive disability. Research and Practice in Intellectual and Developmental Disabilities, 2(1), 37–44.
Dryl, E. (2001). Interakcje wychowawcze. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Dunn, D.S., Burcaw S. (2013). Disability identity: Exploring narrative accounts of disability. Rehabilitation Psychology, 58(2), 148–157.
Dykcik, W. (2005). Pedagogika specjalna: Praca zbiorowa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Dyke, P., Bourke, J., Llewllyn, G. (2013). The experiences of mothers of young adults with an intellectual disability transitioning from secondary school to adult life. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 38(2), 149–162.
Erenc, J. (2008). Bycie innym. Problem wykluczenia i izolacji ludzi niepełnosprawnych. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Ferguson, P.M. (2001). Mapping the family: Disability studies and the exploration of parental response to disability. W: G.L. Albrecht, K.D. Seelman, M. Bury (red.), Handbook of disability studies (373–395). Thousand Oaks, CA: Sage.
Ferguson, P.M., Ferguson, D.L. (1996). Communicating adulthood: The meanings of independent living for people with significant cognitive disabilities and their families. Top Languages Discord Servers, 16, 52–67.
Field, S., Hoffman, A. (2002). Lessons learned from implementing the steps to self-determination curriculum. Remedial and Special Education, 23, 90–98.
Field, S., Martin, J., Miller, R., Ward, M., Wehmeyer, M. (1998). A Practical Guide for Teaching Self-determination. Reston, VA: Council for Exceptional Children.
Finkelstein, V. (2004). Representing disability. W: J. Swain, S. French, C. Barnes, C. Thomas (red.), Disabling Barriers – Enabling Environments. London: SAGE Publications.
Finlay, L., Lyons, E. (2005). Qualitative Research for Health Professionals – Challenging Choices. Chichester (West Sussex): Wiley.
Foley, S. (2013). Reluctant ‘jailors’ speak out: Parents of adults with Down syndrome living in the parental home on how they negotiate the tension between empowering and protecting their intellectually disabled sons and daughters. British Journal of Learning Disabilities, 41(4), 304–311.
Forber-Pratt, A.J., Lyew, D.A., Mueller, C., Samples, L.B. (2017). Disability identity development: A systematic review of the literature. Rehabilitation Psychology, 62, 198–207.
Freedman, R., Krauss, M., Seltzer, M. (1997). Aging parents’ residential plans for adults with mental retardation. Mental Retardation 35(2), 114–123.
French, S., Swain, J. (2012). Working with Disabled People in Policy and Practice. London: Palgrave Macmillan.
Friedman, C. (2018). Direct support professionals and quality of life of people with intellectual and developmental disabilities. Intellectual and Developmental Disabilities, 56(4), 234–250.
Fyson, R., Cromby, J. (2013). Human rights and intellectual disabilities in an era of ‘choice’. Journal of Intellectual Disability Research, 57(12), 1164–1172.
Galvin, R.D. (2005). Researching the disabled identity: Contextualizing the identity transformations which accompany the onset of impairment. Sociology of Health and Illness, 27, 393–413.
Getzel, E.E., Thoma, C.A. (2008). Experiences of college students with disabilities and the importance of self-determination in higher education settings. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 31, 77–84.
Gill, C.J. (1997). Four types of integration in disability identity development. Journal of Vocational Rehabilitation, 9(1), 39–46.
Gill, T.M., Gahbauer, E.A., Han, L., Allore, H.G. (2001). Trajectories of disability in the last year of life. The New England Journal of Medicine, 362(13), 1173–1180.
Giryński, A. (1996). Wartości w świecie młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie. Białystok: Wydawnictwo eRBe.
Glaser, B.G. (1978). Theoretical Sensitivity. San Francisco: The Sociology Press.
Glaser, B.G., Strauss, A.L. (1967). The Discovery of Grounded Theory. Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine Publishing Company.
Goffman, E. (1963). Behavior in Public Places. Notes on the Social Organization of Gathering. Glencoe: The Free Press.
Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Wydawnictwo „Media Rodzina of Poznań”.
Greenberg, J.S., Seltzer, M.M., Orsmond, G.I., Krauss, M.W. (1999). Siblings of adults with mental illness or mental retardation: Current involvement and expectation of future caregiving. Psychiatric Services, 5(9), 1214–1219.
Gustavsson, A., Tossebro, J., Zakrzewska-Manterys, E. (red.) (2003). Niepełnosprawność intelektualna a style życia. Perspektywy podmiotowe, wybory życiowe, systemy usług w Szwecji, Norwegii i w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Hahn, H.D., Belt, T.L. (2004). Disability identity and attitudes toward cure in a sample of Disabled Activist. Journal of Health and Social Behavior, 45(4), 453–464.
Haigh, A., Lee, D., Shaw, C., Hawthorne, M., Chamberlain, S., Newman, D.W., Beail, N. (2013). What things make people with a learning disability happy and satisfied with their lives: An inclusive research project. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 26(1), 26–33.
Harter, L.M., Scott, J.A., Novak, D.R., Leeman, M., Morris, J.F. (2006). Freedom through flight: Performing a counter-narrative of disability. Journal of Applied Communication Research, 34, 3–29.
Hastings, R.P., Taunt, H.M. (2002). Positive perceptions in families of children with developmental disabilities. American Journal on Mental Retardation, 107(2), 116–127.
Heller, T., Keiling, A.C. (2010). Siblings of adults with developmental disabilities: Psychosocial outcomes, relationships, and future planning. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 7(1), 16–25.
Heller, T., Kramer, J. (2009). Involvement of adult siblings of persons with developmental disabilities in future planning. Intellectual and Developmental Disabilities, 47(3), 208–219.
Heshusius, L. (1987). Research on perceptions of sexuality by persons labelled mentally retarded. W: A. Craft (red.), Mental Handicap and Sexuality: Issues and Perspectives (35–61). Tunbridge Wells: Costello.
Hewitt, A., Agosta, J., Heller, T., Williams, A.C., Reinke, J. (2013). Families of individuals with intellectual and developmental disabilities: Policy, funding, services, and experiences. Intellectual and Developmental Disabilities, 51(5), 349–359.
Hillman, A., Donelly, M., Dew, A., Stancliffe, R.J., Whitaker, L., Knox, M., Parmenter, T.R. (2013). The dynamics of support over time in the intentional support networks of nine people with intellectual disability. Disability & Society, 28(7), 922–936.
Hillman, A., Donelly, M., Whitaker, L., Dew, A., Stancliffe, R.J., Knox, M., Parmenter, T.R. (2012). Experiencing rights within positive, person-centred support networks of people with intellectual disability in Australia. Journal of Intellectual Disability Research, 56(11), 1065–1075.
Hirschfeld, R., Smith, J., Trower, P., Griffin, C. (2005). What do psychotic experiences mean for young men? A qualitative investigation. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 78, 249–270.
Hodapp, R.M. (2007). Families of persons with Down syndrome: New perspectives, findings and research and service needs. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 13, 279–287.
Hodapp, R.M., Glidden, L.M., Kaiser, A.P. (2005). Siblings of persons with disabilities: Toward a research agenda. Mental Retardation, 43(5), 334–338.
Holstein, J.A., Gubrium, J.F. (2000). The Self We Live by: Narrative Identity in a Postmodern World. New York: Oxford University Press.
Hulek, A. (red.) (1985). Pedagogika rewalidacyjna. Warszawa: PWN.
Isaacson, N.C., Cocks, E., Netto, J.A. (2014). Launching: The experiences of two young adults with intellectual disability and their families in transition to individual supported living. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 39(3), 270–281.
Jahoda, A., Markova, I. (2004). Coping with social stigma: People with intellectual disabilities moving from institutions and family home. Journal of Intellectual Disability Research, 48(8), 719–729.
Jahoda, A., Wilson, A., Stalker, K., Cairney, A. (2010). Living with stigma and the self-perceptions of people with mild learning disabilities. Journal of Social Issues, 66, 521–534.
Janiszewska-Nieścioruk, Z. (2006). Przemiany w sposobie ujmowania niepełnosprawności intelektualnej (upośledzenia umysłowego). W: Z. Janiszewska-Nieścioruk, A. Maciarz (red.), Współczesne problemy pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną (33–60). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Johnson, E.D. (2000). Differences among families coping with serious mental ill adults: A qualitative analysis. American Journal of Orthopsychiatry, 70, 126–134.
Jones, J.L. (2012). Factors associated with self-concept: Adolescents with intellectual and development disabilities share their perspectives. Intellectual and Developmental Disabilities, 50, 31–40.
Jordan, B., Dunlap, G. (2001). Construction of adulthood and disability. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 39, 286–296.
Kacperczyk, A. (2006). Wsparcie społeczne w instytucjach opieki paliatywnej i hospicjach. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kahonde, C.K., McKenzie, J., Wilson, N.J. (2019). Discourse of needs versus discourse of rights: Family caregivers responding to the sexuality of young South African adults with intellectual disability. Culture, Health & Sexuality, 21(3), 278–292.
Kelly, N., Norwich, B. (2004). Pupils’ perceptions of self and of labels: Moderate learning difficulties in mainstream and special schools. British Journal of Educational Psychology, 74(3), 411–435.
Kenyon, E., Beail, N., Jackson, T. (2013). Learning disability: Experience of diagnosis. British Journal of Learning Disabilities, 42, 257–263.
Keogh, B.K., Bernheimer, L.P., Guthrie, D. (2004). Children with developmental delays twenty years later: Where are they? How are they? The American Journal on Mental Retardation, 109, 219–30.
Khemka, I., Hickson, L., Casella, M., Accetturi, N., Rooney, M.E. (2009). Impact of coercive tactics on the decision-making of adolescents with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 53(4), 353–362.
Kijak, R. (red.) (2013). Seksualność – niepełnosprawność – rzeczywistość. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
Kirejczyk, K. (red.) (1981). Upośledzenie umysłowe. Warszawa: PWN.
Kirenko, J. (2006). Oblicza niepełnosprawności. Lublin: Wydawnictwo Akademickie WSSP im. Wincentego Pola.
Kirsten, J. (2004). Integracja społeczna osób niepełnosprawnych a ich automarginalizacja. W: G. Dryżałowska, H. Żuraw (red.), Integracja społeczna osób niepełnosprawnych (98–106). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kishi, G., Teelucksingh, B., Zollers, N., Parklee, S., Meyer, L. (1988). Daily decision-making in community residences: A social comparison of adults with and without mental retardation. American Journal on Mental Retardation, 92(5), 430–435.
Kittelsaa, A.M. (2014). Self-presentations and intellectual disability. Scandinavian Journal of Disability Research, 16, 29–44.
Konwencja praw osób niepełnosprawnych. (2006). http://www.unic.un.org.pl/dokumenty/ (dostęp 6.06.2022).
Korzon, A. (2004). Mity i stereotypy myślowe o niepełnosprawności intelektualnej w środowisku społecznym. W: Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.), Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną (27–32). Część II. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kostrzewski, J., Wald, I. (1981). Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym. W: K. Kirejczyk (red.), Upośledzenie umysłowe – pedagogika (52–65). Warszawa: PWN.
Krause, A. (2004). Normalizacyjne podłoże integracji. W: G. Dryżałowska, H. Żuraw (red.), Integracja społeczna osób niepełnosprawnych (39–49). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Krause, A., Żyta, A., Nosarzewska, S. (2010). Normalizacja środowiska społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Krauss, M.W., Seltzer, M.M., Gordon, R., Friedman, D.H. (1996). Binding ties: The roles of adult siblings of persons with mental retardation. Mental Retardation, 34(2), 83–93.
Kumaniecka-Wiśniewska, A. (2006). Kim jestem? Tożsamość kobiet upośledzonych umysłowo. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kwak, A. (1993). Rodzina jako środowisko wychowawcze. W: T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie (121–144). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Lachapelle, Y., Wehmeyer, M.L., Haelewyck, M.C., Courbois, Y., Keith, K.D., Schalock, R., Walsh, P.N. (2005). The relationship between quality of life and self-determination: An international study. Journal of Intellectual Disability Research, 49(1), 740–744.
Layder, D. (2004). Social and Personal Identity: Understanding Yourself. SAGE Publications Ltd.
Lee, C.E., Burke, M.M. (2020). Future planning among families of individuals with intellectual and developmental disabilities: A systematic review. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 17(2), 94–107.
Leonard, H., Foley, K.R., Pikora, T., Bourke, J., Wong, K., McPherson, L., Downs, J. (2016). Transition to adulthood for young people with intellectual disability: The experiences of their families. European Child & Adolescent Psychiatry, 25(12), 1369–1381.
Levinson, D. J. (1986). A conception of adult development. American Psychologist, 4, 3–13.
Lipowicz, I. (2012). Wprowadzenie. W: S. Trociuk (red.), Najważniejsze wyzwania po ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich (5–7), Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich, nr 10. Warszawa.
Luyckx, K., Soenens, B., Vansteenkiste, M., Goossens, L., Berzonsky, M.D. (2007). Parental psychological control and dimensions of identity formation in emerging adulthood. Journal of Family Psychology, 21(3), 546–550.
Macek, P., Bejček, J., Vaníčková, J. (2007). Contemporary Czech emerging adults: Generation growing up in the period of social changes. Journal of Adolescent Research, 22, 444–475.
Madson, A.E., Lehmann, J.P. (2011). Journey toward self-determination: Voices of students with disabilities who participated in a secondary transition program on a community college campus. Remedial and Special Education, 32, 279–289.
Majkowski, W. (1999). Funkcje. W: E. Ozorowski (red.), Słownik małżeństwa i rodziny (391–392). Warszawa–Łomianki: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Manterys, A. (2003). Pogranicze normalności: analiza wywiadów z prawie normalną osobą z zespołem Downa. W: G. Anders, J. Tossebro, E. Zakrzewska-Manterys (red.), Niepełnosprawność intelektualna a style życia. Perspektywy podmiotowe, wybory życiowe, systemy usług w Szwecji, Norwegii i w Polsce (179–201). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Marcia, J.E. (1980). Identity in adolescence. W: J. Adelson (red.), Handbook of Adolescent Psychology (159–187). New York: John Wiley and Sons.
Marks, S.U., Matson, A., Barraza, L. (2005). The impact of siblings with disabilities on their brothers and sisters pursuing a career in special education. Research & Practice for Persons with Severe Disabilities, 30(4), 205–218.
Martinez-Tur, V., Estreder, Y., Moliner, C., Gracia, E., Patras, L., Zornoza, A. (2018). Dialogue between workers and family members is related to their attitudes towards self-determination of individuals with intellectual disability. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 43(3), 370–379.
May, D., Simpson, M.K. (2003). The parent trap: Marriage, parenthood and adulthood for people with intellectual disabilities. Critical Social Policy, 23, 25–43.
McCausland, D., McCallion, P., Brennan, D., McCarron, M. (2018). The exercise of human rights and citizenship by older adults with an intellectual disability in Ireland. Journal of Intellectual Disability Research, 62(10), 875–887.
McConkey, R., Collins, S. (2010). The role of support staff in promoting the social inclusion of persons with an intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 54, 691–700.
McHale, S.M., Updegraff, K.A., Feinberg, M.E. (2016). Siblings of youth with autism spectrum disorders: Theoretical perspectives on sibling relationships and individual adjustment. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(2), 589–602.
Midjo, T., Aune, K.E. (2016). Identity constructions and transition to adulthood for young people with mild intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disabilities, 7491, 1–16.
Mikołajczyk-Lerman, G. (2011). Kobiety i ich niepełnosprawne dzieci. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 39, 73–90.
Miltiades, H.B., Pruchno, R. (2001). Mothers of adults with developmental disability: Change over time. American Journal on Mental Retardation, 106(6), 548–561.
Minichiello, V., Aroni, R., Timewell, E., Alexander, L. (1995). In-depth Interviewing. Melbourne: Longman Australia Pty Ltd.
Mitchell, W. (2012). Parents’ accounts: Factors considered when deciding how far to involve their son/daughter with learning disabilities in choice-making. Children and Youth Services Review, 34(8), 1560–1569.
Monteleone, R., Forrester-Jones, R. (2016). ‘Disability means, um, dysfunctioning people’: A qualitative analysis of the meaning and experience of disability among adults with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 30, 301–315.
Mortimer, J.T., Oesterle, S., Kruger, H. (2005). Age norms, institutional structures, and the timing of markers of transition to adulthood. Advances in Life Course Research, 9(4), 175–203.
Mrugalska, K. (1995). Rodzina jako najbliższe środowisko osoby upośledzonej. Praca Socjalna, 1, 66–79.
Murphy, E., Clegg, J., Almack, K. (2011). Constructing adulthood in discussions about the futures of young people with moderate-profound intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 24(1), 61–73.
Negru, O. (2012). The time of your life: Emerging adulthood characteristics in a sample of Romanian high school and university students. Cognition, Brain, Behavior. An Interdisciplinary Journal, 16, 357–367.
Nelson, L.J., Barry, C.M.N. (2005). Distinguishing features of emerging adulthood the role of self-classification as an adult. Journal of Adolescent Research, 20(2), 242–262.
Niedbalski, J. (2013). Żyć i pracować w domu pomocy społecznej. Socjologiczne studium interakcji personelu z upośledzonymi umysłowo podopiecznymi. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Niedbalski, J. (2019). Realizowanie ról rodzicielskich i konstruowanie tożsamości rodziców dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Studia Socjologiczne, 234(3), 135–170.
Niedbalski, J. (2020). The trajectory of suffering – Parents of children with intellectual disability on the future. Polish Sociological Review, 209(1), 95–116.
Nonnemacher, S.L., Bambara, L.M. (2011). „I’m supposed to be in charge”: Self-advocates’ perspectives on their self-determination support needs. Intellectual and Developmental Disabilities, 49(5), 327–340.
Nota, L., Ferrari, L., Soresi, S., Wehmeyer, M. (2007). Self-determination, social abilities and the quality of life of people with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research, 51(11), 850–865.
Nyczaj-Drąg, M. (2001). Oczekiwania a doświadczenia dzieci w pierwszym roku nauki. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe.
Oliver, M. (2004). If I had a hammer: The social model in action. W: J. Swain, S. French, C. Barnes, C. Thomas (red.), Disabling Barriers – Environments. London: SAGE Publications.
Olszewski, S. (2005). Postrzeganie przestrzeni życiowej przez młodzież z niepełnosprawnością intelektualną w kontekście zachowań agresywnych. Kraków: Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej.
Orsmond, G.I., Seltzer, M.M. (2007). Siblings of individuals with autism or Down syndrome: Effects on adult lives. Journal of Intellectual Disability Research, 51(9), 682–696.
Orsmond, G.I., Seltzer, M.M., Krauss, M., Hon, J.W. (2003). Behavior problems in adults with mental retardation and maternal well-being: Examination of the direction of effects. American Journal on Mental Retardation, 108(4), 257–271.
Ostrowska, A. (1997). Postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do osób niepełnosprawnych. W: A. Gustavsson, E. Zakrzewska-Manterys (red.), Upośledzenie w społecznym zwierciadle (75–95). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Palmer, S.B., Wehmeyer, M.L., Shogren, K.A., Williams-Diehm, K.L., Soukup, J.H. (2012). An evaluation of the beyond high school model on the self-determination of students with intellectual disability. Career Development and Transition for Exceptional Individuals, 35, 76–84.
Parchomiuk, M. (2011). Prawo osób z niepełnosprawnością intelektualną do samostanowienia. Analiza instytucji ubezwłasnowolnienia w Polsce. W: M. Chodkowska, D. Osik-Chudowolska (red.), Osoba z upośledzeniem umysłowym w realiach współczesnego świata. In memoriam Doktor Grażyna Tkaczyk (277–286). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Petalas, M.A., Hastings, R.P., Nash, S., Duff, S. (2015). Typicality and subtle difference in sibling relationships: Experiences of adolescents with autism. Journal of Child and Family Studies, 24, 38–49.
Phyllis, S., Draine, J. (1995). Subjective burden among family members of mentally ill adults: Relation to stress, coping and adoption. American Journal of Orthopsychiatry, 65(3), 419–427.
Pilnick, A., Clegg, J., Murphy, E., Almack, K. (2011). ‘Just being selfish for my own sake...’: Balancing the views of young adults with intellectual disabilities and their carers in transition planning. Sociological Review, 59(2), 303–323.
Power, A. (2008). Caring for independent lives: Geographies of caring for young adults with intellectual disabilities. Social Science & Medicine, 67(5), 834–843.
Powers, L.E., Ellison, R., Matuszewski, J., Turner, A. (2004) Take Charge for the Future. Portland, OR: Portland State University Regional Resource Center.
Pownall, J.D., Jahoda, A., Hastings, R.P., Kerr, L. (2011). Sexual understanding and development of young people with intellectual disabilities: Mothers’ perspectives of within-family context. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 116(3), 205–219.
Putnam, M. (2005). Developing a framework for political disability identity. Journal of Disability Policy Studies, 16(3), 188–199.
Rapley, M. (2004). The Social Construction of Intellectual Disability. Cambridge: Cambridge University Press.
Reindl, M.S., Waltz, M., Schippers, A. (2016). Personalization, self-advocacy and inclusion: An evaluation of parent-initiated supported living schemes for people with intellectual and developmental disabilities in the Netherlands. Journal of Intellectual Disabilities, 20(2), 121–136.
Roper, S.O., Allred, D.W., Mandleco, B., Freeborn, D., Dyches, T. (2014). Caregiver burden and sibling relationships in families raising children with disabilities and typically developing children. Families Systems & Health, 32(2), 241–246.
Rostowska, T. (1995). Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Różański, T. (2017). Współczesna rodzina jako środowiska życia i aktywności osób starszych. Wybrane kwestie. Teologia i Człowiek, 40(4), 225–240.
Rudek, I. (2012). Rodzina w procesie konstruowania obrazu osób niepełnosprawnych. Rola płci w niepełnosprawności. Wychowanie w Rodzinie, 6, 165–186.
Saaltink, R., MacKinnon, G., Owen, F., Tardif-Williams, C. (2012). Protection, participation and protection through participation: Young people with intellectual disabilities and decision making in the family context. Journal of Intellectual Disability Research, 56(11), 1076–1086.
Schwartz, S. (2001). The evolution of Eriksonian and neo-Eriksonian identity theory and research: A review and integration. Identity. An International Journal of Theory and Research, 1(1), 7–58.
Seltzer, M.M., Floyd, F., Greenberg, J. (2005). Life course impacts of mild intellectual deficits. American Journal on Mental Retardation, 110(6), 452–468.
Seltzer, M.M., Greenberg, J.S., Krauss, M.W., Gordon, R.M., Judge, K. (1996). Siblings of adults with mental retardation or mental illness: Effecis on lifestyle and psychological well-being. Family Relations, 46, 395–405.
Sęk, H. (2004). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Sękowska, Z. (1982). Pedagogika specjalna. Zarys. Warszawa: PWN.
Shakespeare, T. (1996). Disability, identity and difference. W: C. Barnes, G. Mercer (red.), Exploring the Divide (94–113). Leeds: The Disability Press.
Shogren, K.A. (2013). A social-ecological analysis of the self-determination literature. Intellectual and Developmental Disabilities, 51(6), 496–511.
Shogren, K.A., Broussard, R. (2011). Exploring the perceptions of self-determination of individuals with intellectual disability. Intellectual and Developmental Disabilities, 49, 86–102.
Shogren, K.A., Wehmeyer, M.L., Buchanan, C.L., Lopez, S.J. (2006). The application of positive psychology and self-determination to research in intellectual disability: A content analysis of 30 years of literature. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 31(4), 338–345.
Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Solomon, P., Draine, J. (1995). Subjective burden among family members of mentally ill adults: Relation to stress, coping and adoption. American Journal of Orthopsychiatry, 65, 419–427.
Soresi, S., Nota, L., Wehmeyer, M.L. (2011). Community involvement in promoting inclusion, participation and self-determination. International Journal of Inclusive Education, 15, 15–28.
Sowa, J. (2004). Podmiotowy wymiar integracji osób niepełnosprawnych. W: G. Dryżałowska, H. Żuraw (red.), Integracja społeczna osób niepełnosprawnych (19–22). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Springer, J.B. (2013). „I am very, very proud of myself ”: Improving youth activity levels using self-determination theory in program development. Frontiers in Public Health, 1, 46.
Stancliffe, R.J. (2001). Living with support in the community: Predictors of choice and self-determination. Mental Retardation and Developmental Disabilities, 7, 91–98.
Stancliffe, R.J. (2020). Choice availability and people with intellectual disability. W: R.J. Stancliffe, M.L. Wehmeyer, K.A. Shogren, B.H. Abery (red.), Choice, Preference, and Disability: Promoting Self-determination across the Lifespan (3–26). Cham, Switzerland: Springer.
Stancliffe, R.J., Abery, B.H., Skit, J. (2000). Personal control and the ecology of community living settings: Beyond living-unit size and type. Mental Retardation, 105, 431–454.
Stavrakaki, C., Lunsky, Y. (2010). Depresja, lek i zaburzenia adaptacyjne u osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie (123–142). Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
Stelter, U. (2007). Budowanie tożsamości przez osoby niepełnosprawne. W: B. Harwas-Napierała, H. Liberska (red.), Tożsamość a współczesność. Nowe tendencje i zagrożenia (181–205). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Stelter, U. (2009). Dorastanie osób z niepełnosprawnością intelektualna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Stochmiałek, J. (1999). Akademickie kształcenie pedagogów pracy socjalno-opiekuńczej. W: J. Stochmiałek (red.), Praca socjalno-opiekuńcza, wybrane zagadnienia (97–115). Cieszyn: Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie.
Stojkow, M., Żuchowska-Skiba, D. (2014). W kierunku nowej tożsamości – osoby niepełnosprawne w drodze ku emancypacji. Studia Socjologiczne, 213(2), 153–174.
Strauss, A.L., Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research. London–New Delhi: Sage.
Stryker, S. (2000). Identity competition: Key to differential social movement participation? W: S. Stryker, T.J. Owens, R. White (red.), Self, Identity, and Social Movements (21–40). Minneapolis: University of Minnesota Press.
Stryker, S., Burke, P.J. (2000). The past, present, and future of an identity theory. Social Psychology Quarterly, 63(4), 284–297.
Suchariewa, G.E. (1969). Psychiatria wieku dziecięcego. Klinika Oligofrenii. Warszawa: PZWL.
Suk-Hyang, L., Hong, J., Yeom, J.-H., Lee, J. (2019). Perceptions and experiences of self-determination of students and youth with intellectual disabilities in Korea. Advances in Neurodevelopmental Disorders, 3, 138–151.
Swain, J., Sally, F. (2000). Towards an affirmation model of disability. Disability and Society, 15(4), 569–582.
Szacka, B. (2003). Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Szlendak, T. (2010). Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Taylor, J.L., Greenberg, J.S., Seltzer, M.M., Floyd, F.J. (2008). Siblings of adults with mild intellectual deficits or mental illness: Differential life course outcomes. Journal of Family Psychology, 22(6), 905–914.
Taylor, W.D., Cobigo, V., Ouellette-Kuntz, H. (2019). A family systems perspective on supporting self-determination in young adults with intellectual and developmental disabilities. Journal Applied Research Intellectual Disabilities, 32(5), 1116–1128.
Thomas, C. (2004). How is disability understood? An examination of sociological approaches. Disability and Society, 19(6), 569–583.
Tichá, R., Lakin, K.C., Larson, S.A., Stancliffe, R.J., Taub, S., Engler, J., Moseley, C. (2012). Correlates of everyday choice and support-related choice for randomly sampled adults with intellectual and developmental disabilities in 19 states. Intellectual and Developmental Disabilities, 50, 486–504.
Tonge, B. (2010). Psychopatologia dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie (100–122). Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
Tøssebro, J., Bonils, I.S., Teittinen, A., Tideman, M., Traustadóttir, R., Vesala, H.T. (2012). Normalization years beyond – Current trends in the Nordic countries. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 9(2), 134–146.
Trainor, A.A. (2005). Self-determination perceptions and behaviors of diverse students with LD during the transition planning process. Journal of Learning Disabilities, 38, 233–249.
Trainor, A.A. (2007). Perceptions of adolescent girls with LD regarding self-determination and postsecondary transition planning. Leaning Disability Quarterly, 30, 31–45.
Turnbull, A., Turnbull, R. (2001). Self-determination for Individuals with significant cognitive disabilities and their families. Journal of the Association for Persons with Severe Handicaps, 26, 56–62.
Tyszka, Z. (1990). Stan rodziny współczesnej a wewnątrzrodzinna socjalizacja dzieci. Roczniki Socjologii Rodziny, XII, 7–14.
Tyszka, Z. (1991). Z metodologii badań socjologicznych nad rodziną. Poznań: MEN.
van Hooren, R.H., Widdershoven, G.A., Borne, H.W., Curfs, L.M. (2002). Autonomy and intellectual disability: The case of prevention of obesity in Prader-Willi syndrome. Journal of Intellectual Disability Research, 46, 560–568.
van Hooren, R.H., Widdershoven, G.A., van der Bruggen, H., van den Borne, H.W., Curfs, L.M. (2005). Values in the care for young persons with Prader-Willi syndrome: Creating a meaningful life together. Child: Care, Health & Development, 31(3), 309–319.
Walmsley, J. (1996). Doing what mum wants me to do: Looking at family relationships from the point of view of people with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 9, 324–341.
Wapiennik, E. (2011). Wierzyć, ale kontrolować? Samodzielność osób z niepełnosprawnością intelektualną, zakres i granice. Referat wygłoszony na XXI Konferencji „…i żyli długo i pogodnie. Pozarodzicielska opieka nad dorosłymi osobami z niepełnosprawnością intelektualną”. Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Osób z Zespołem Downa „Bardziej Kochani”, Warszawa.
Ward, L., Heslop, P., Mallett, R., Simons, K. (2003). Transition: The experiences of young people with learning disabilities and their families in England. Tizard Learning Disability Review, 8(4), 19–28.
Waterman, A. (1982). Indywidualizm i współzależność. Nowiny Psychologiczne, 3, 1–21.
Wehmeyer, M.L. (2012). Self-determination and a strengths-based approach to intellectual disability. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 2(16), 23–34.
Wehmeyer, M., Abery, B.H. (2013). Self-determination and choice. Intellectual and Developmental Disabilities, 51(5), 399–411.
Wehmeyer, M.L., Bolding, N. (2001). Enhanced self-determination of adults with intellectual disability as an outcome of moving to community-based work or living environments. Journal of Intellectual Disability Research, 45, 371–83.
Wehmeyer, M.L., Garner, N.W. (2003). The impact of personal characteristics of people with intellectual and developmental disability on self-determination and autonomous functioning. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 16, 255–265.
Wehmeyer, M.L., Palmer, S.B. (2003). Adult outcomes for students with cognitive disabilities three-years after high school: The impact of self-determination. Education and Training in Developmental Disabilities, 38, 131–144.
Wehmeyer, M.L., Schwartz, M. (1998). The relationship between self-determination and quality of life for adults with mental retardation. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 33(1), 3–12.
Wehmeyer, M.L., Kelchner, K., Richards, S. (1996). Essential characteristics of self-determined behaviors of adults with mental retardation and developmental disabilities. American Journal on Mental Retardation, 100, 632–642.
Wehmeyer, M.L., Sands, D.J., Doll, B., Palmer, S. (1997). The development of self-determination and implication for educational interventions with students with disabilities. International Journal of Disability, Development and Education, 44, 305–328.
Widmer, E.D., Kempf-Constantin, N., Robert-Tissot, C., Lanzi, F., Carminati, G.G. (2008). How central and connected am I in my family? Family-based social capital of individuals with intellectual disability. Research in Developmental Disabilities, 29(2), 176–187.
Wilkinson, V.J., Theodore, K., Raczka, R. (2015). ‘As normal as possible’: Sexual identity development in people with intellectual disabilities transitioning to adulthood. Sexuality and Disability, 33(1), 93–105.
Winik, L., Zetlin, A.G., Kaufman, S.Z. (1985). Adult mildly retarded persons and their parents: The relationship between involvement and adjustment. Applied Research in Mental Retardation, 6, 409–419.
Witkowska, B. (2005). Osobowościowe uwarunkowania postaw pracowników domów pomocy społecznej wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Włodarek, J., Ziółkowski, M. (1990). Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa–Poznań: PWN.
Wyczesany, J. (1998). Oligofrenopedagogika. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zaidman-Zait, A., Yechezkiely, M., Regev, D. (2020). The quality of the relationship between typically developing children and their siblings with and without intellectual disability: Insights from children’s drawings. Research in Developmental Disabilities, 96, 103537.
Zakrzewska-Manterys, E. (2010). Upośledzeni umysłowo. Poza granicami człowieczeństwa. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Zakrzewska-Manterys, E., Gustavsson, A. (1997). Upośledzenie w społecznym zwierciadle. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Zetlin, A.G., Turner, J.L. (1985). Transition from adolescence to adulthood: Perspectives of mentally retarded individuals and their families. American Journal of Mental Deficiency, 89, 570–579.
Żółkowska, T. (2004). Wyrównywanie szans społecznych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Uwarunkowania i obszary. Szczecin: Oficyna IN PLUS.
Żuchowska-Skiba, D. (2018). Integracja, emancypacja czy afirmacja? Tożsamości osób z niepełnosprawnościami we współczesnej Polsce. Przegląd Socjologii Jakościowej, 14(3), 12–28.
Żyta, A. (2004). Rodzeństwo osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Żyta, A. (2009). Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną w województwie warmińsko-mazurskim. Ograniczenia i możliwości w świetle relacji społecznych. Niepełnosprawność. Półrocznik Naukowy, 2, 85–92.
Żyta, A. (2010). Rodzice a seksualność osób z zespołem Downa. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 1(11), 87–99.
Żyta, A. (2011a). Życie z zespołem Downa. Narracje biograficzne rodziców rodzeństwa i dorosłych osób z zespołem Downa. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Żyta, A. (2011b). Rodzice i rodzeństwo pełnosprawne a planowanie przyszłości dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną. W: B. Cytowska (red.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań (151–174). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Żyta, A. (2013a). Samostanowienie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnej Polsce – pozory czy rzeczywistość? Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 4(22), 117–130.
Żyta, A. (2013b). Samostanowienie osób z niepełnosprawnością intelektualną – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Szkice Humanistyczne, 1(31), 67–76.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Opublikowane: 16 stycznia 2025
Serdecznie zapraszamy na spotkanie poświęcone przekształceniom Placu Wolności, planowaniu miast dawniej i dziś oraz aktualnej polityce miejskiej.
Opublikowane: 2 stycznia 2025
Zapraszamy na spotkanie z prof. Wojciechem Woźniakiem – autorem książki „Państwo, które działa. O fińskich politykach publicznych”.
Opublikowane: 16 grudnia 2024
Polecamy nowy tekst blogowy, w którym Kamil Śmiechowski nawiązuje do książki „Społeczny udział w tworzeniu miejskiej polityki klimatycznej. Przykład Łodzi”