Rynek surowców energetycznych a konkurencyjność gospodarki Polski

Maciej Malaczewski; Joanna Stawska; Damian Mowczan

doi:10.18778/8331-555-3

Rynek surowców energetycznych a konkurencyjność gospodarki Polski

Maciej Malaczewski

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Ekonometrii

https://orcid.org/0000-0001-7798-2581

Joanna Stawska

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Bankowości Centralnej i Pośrednictwa Finansowego

https://orcid.org/0000-0001-6863-1210

Damian Mowczan

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Ekonometrii

https://orcid.org/0000-0002-2971-2461

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8331-555-3

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8331-556-0

DOI: https://doi.org/10.18778/8331-555-3

Słowa kluczowe: surowce energetyczne, mix energetyczny, konkurencyjność gospodarki, źródła energii, energochłonność, ceny energii

Opublikowane: 28 listopada 2024

Kategorie: Ekonomia i zarządzanie, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Sytuacja polityczno-gospodarcza związana z agresją Rosji wobec Ukrainy oraz wynikające z niej ograniczenia w handlu między Unią Europejską (czyli także Polską) a Rosją, skutkuje wyraźnymi wzrostami cen dóbr stanowiących źródła energii. Problem ten dotyczy nie tylko gazu naturalnego, którego Rosja była w naszej części Europy głównym dostawcą, ale też węgla i ropy naftowej. Przyczynami wysokiego wzrostu cen są najprawdopodobniej nie tylko czynniki polityczne i gospodarcze, ale też psychologiczne (niepewność związana z nieprzewidywalnym rozwojem sytuacji). W niniejszym opracowaniu, będąc w pełni świadomym mnogości zależności ekonomicznych występujących pomiędzy Rosją, Białorusią, Ukrainą a pozostałymi krajami regionu, Europy i świata, koncentrujemy się jednak na problematyce wzrostu cen energii i związanego z tym potencjalnego relatywnego spadku konkurencyjności polskiej gospodarki na tle wybranych krajów.

W niniejszej monografii postawiono następujące cele: analizę obecnego koszyka źródeł energii polskiej gospodarki oraz gospodarek podobnych, z uwzględnieniem specyfiki sektorowej każdej z nich; prognozy zmian cen poszczególnych źródeł energii w kilku wariantach scenariuszowych; wyznaczenie mnożników inflacyjnych informujących o zmianie poziomu cen w gospodarce Polski w przypadku egzogenicznego wzrostu cen źródeł energii; analizę konkurencyjności gospodarki Polski na tle wybranych krajów ze szczególnym uwzględnieniem konkurencyjności związanej z efektywnością energetyczną; analizę zmian konkurencyjności gospodarki Polski oraz gospodarek podobnych w oparciu o prognozy scenariuszowe wzrostu cen źródeł energii; wskazanie zagrożeń konkurencyjności gospodarki Polski na tle innych, podobnych gospodarek oraz sugestie formy dalszych badań nad analizowanym zjawiskiem. Realizacja powyższych celów pozwala na stwierdzenie, że przeprowadzone analizy i opracowane na ich podstawie wyniki stanowią oryginalne podejście do omawianych zagadnień.

Basbay M.M., Elgin C., Torul O. (2016), Energy consumption and the size of the informal economy, „Economics”, vol. 10(14), s. 1–28.

Bieńkowski W., Czajkowski Z., Gomułka M., Brocka-Palacz B., Latoszek E., Misala J., Radło M.J., Weresa M. (2008), Czynniki i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarek w kontekście globalizacji – wstępne wyniki badań, „Prace i Materiały SGH”, nr 284.

Borowski J. (2015), Koncepcje teoretyczne konkurencyjności międzynarodowej, „Optimum. Studia Ekonomiczne”, nr 4(76), s. 25–42.

Camp K.M., Mead D., Reed S.B., Sitter Ch., Wasilewski D. (2020), From the barrel to the pump: the impact of the COVID-19 pandemic on prices for petroleum products, „Monthly Labor Review, U.S. Bureau of Labor Statistics”. https://doi. org/10.21916/mlr.2020.24

Cire.pl (2023a), Francja staje się największym eksporterem energii elektrycznej netto, a Niemcy płacą cenę za zamknięcie elektrowni jądrowych, https://www.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/francja-staje-sie-najwiekszym-eksporterem-energii-elektrycznej-netto-a-niemcy-placa-cene-za-zamkniecie-elektrowni-jadrowych (dostęp: 15.11.2023).

Cire.pl (2023b), Kosztowna rozbiórka poradzieckiej elektrowni jądrowej na Litwie, https://www.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/134608-kosztowna-rozbiorka-poradzieckiej-elektrowni-jadrowej-na-litwie (dostęp: 26.06.2023).

Cire.pl(2023c), Łotwa zwiększa udział zielonej energii, https://www.cire.pl/artykuly/serwis-informacyjny-cire-24/lotwa-zwieksza-udzial-zielonej-energii (dostęp: 24.11.2023).

Consilium. Europa.eu (2023), Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej; „Gotowi na 55”: Rada przyjmuje kluczowe akty pozwalające zrealizować cele klimatyczne na 2030 r., https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2023/04/25/fit-for-55-council-adopts-key-pieces-of-legislation-delivering-on-2030-climate-targets/ (dostęp: 15.11.2023).

Costantini V., Martini C. (2010), The causality between energy consumption and economic growth: a multi-sectoral analysis using non-stationary cointegrated panel data, „EnergyEconomics”, vol. 32(3), s. 591–603.

Davidson R., MacKinnon J.G. (2004), Econometric Theory and Methods, Oxford University Press, Oxford.

Dechezlepretre A., Nachtigall D., Venmans F. (2023), The joint impact of the European Union emissions trading system on carbon emissions and economic performance, „Journal of Environmental Economics & Management”, vol. 118, s. 1–41.

Dobkowska A. (2021), Zużycie energii w Polsce i Europie, https://www.locja.pl/raport-rynkowy/zuzycie-energii-w-polsce-i-w-europie,199 (dostęp: 11.11.2023).

Doing Business (2020), World Bank Doing Business Report.

Ember (2023), European Wholesale Electricity Price Data, https://ember-climate.org/data-catalogue/european-wholesale-electricity-price-data/ (dostęp: 3.05.2023).

Enerdata (2016), Definition of Energy Efficiency Indicators in ODYSSEE Data Base, Grenoble.

European Commission (2020), Study on Energy Prices, Costs and Their Impact on Industry and Households, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/16e7f212-0dc5-11eb-bc07-01aa75ed71a1/language-en (dostęp: 12.03.2023).

Eurostat (2023), https://ec.europa.eu/eurostat (dostęp: 14.02.2023).

Eurostat Glossary (2023), https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Thematic_glossaries (dostęp: 14.02.2023).

Eurostat: real GDP growth (2023), https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/TEC00115/default/table (dostęp: 14.11.2023).

Garelli S. (2003), Competitiveness of nations: the fundamentals, [w:] World Competitiveness Yearbook 2003, IMD, Lausanne 2003.

The Global Competitiveness Report (2019).

Globalisation and Competitiveness: Relevant Indicators (1996), „STI Working Papers”, vol. 5.

GUS (2022), Efektywność wykorzystania energii w latach 2010–2020, GUS, Warszawa.

GUS (2023a), Efektywność wykorzystania energii w latach 2011–2021, GUS, Warszawa.

GUS (2023b), Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2021 r., GUS, Warszawa–Rzeszów.

Hendry D.F. (1999), Dynamic Econometrics: Advanced Texts in Econometrics, Oxford University Press, Oxford.

Hendry D.F., Mizon G.E. (1978), Serial correlation as a convenient simplification, not a nuisance: a comment on a study of the demand for money by the Bank of England, „The Economic Journal”, vol. 88(351), s. 549–563.

IEA (2022), https://www.iea.org/news/the-world-s-coal-consumption-is-set-to-reach-a-new-high-in-2022-as-the-energy-crisis-shakes-markets (dostęp: 10.05.2023).

IEA Report (2022), Polska 2022. Przegląd Polityki Energetycznej, International Energy Agency, May 2022.

IMD World Competitiveness Center, https://www.imd.org/centers/wcc/world-competitiveness-center/rankings/world-digital-competitiveness-ranking/ (dostęp: 29.06.2023).

IMD World Competitiveness Booklet (2016).

IMD World Competitiveness Booklet (2017). IMD World Competitiveness Booklet (2018).

IMD World Competitiveness Booklet (2019). IMD World Competitiveness Booklet (2020).

IMD World Competitiveness Booklet (2021). IMD World Competitiveness Booklet (2022).

Investing.com (2023), https://www.investing.com/ (dostęp: 3.05.2023).

Kowalski S. (2021), Analiza zapotrzebowania na energię elektryczną w Polsce w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu, https://tobiszowski.pl/wp-content/uploads/2022/01/2021_12_31_Zapotrzebowanie-na-energieelektryczna_final.pdf (dostęp: 23.11.2023).

Kraciuk J. (2017), Konkurencyjność gospodarki Polski na tle gospodarek krajów Europy Środkowo-Wschodniej UE11, „Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Problemy Rolnictwa Światowego”, nr 17(32), 3, s. 207–216. https://www.doi.org/10.22630/PRS.2017.17.3.67

Kranhold M., Styczyński Z.A. (2022), Transformacja systemu energetycznego w Niemczech: Energiewende – faza druga, „Energetyka – Społeczeństwo – Polityka”, nr 10, s. 3–28.

Krugman P. (1994), Competiveness: a dangerous obsession, „Foreign Affairs”, vol. 73(2), s. 28–44.

Lapillonne B. (2020), Definition of energy efficiency index ODEX in ODYSSEE data base, Odyssee-Mure, https://www.odyssee-mure.eu/publications/other/odex-indicators-database-definition.pdf (dostęp: 30.01.2023).

Lee C.C., Chang C.P., Chen P.F. (2008), Energy-income causality in OECD countries revisited: The key role of capital stock, „Energy Economics”, vol. 30(5), s. 2359–2373.

Lelek L., Kulczycka J., Lewandowska A., Zarebska J. (2016), Life cycle assessment of energy generation in Poland, „The International Journal of Life Cycle Assessment”, vol. 21, s. 1–14. https://doi.org/10.1007/s11367-015-0979-3

Li Z., Fang T., Chen C. (2021), Research on environmental cost from the perspective of coal-fired power plant, „Polish Journal of Environmental Studies”, vol. 30(2), s. 1695–1705. https://doi.org/10.15244/pjoes/126322

Mead D., Stiger P. (2015), The 2014 plunge in import petroleum prices: what happened?, „Beyond the Numbers: Global Economy (U.S. Bureau of Labor Statistics, May 2015)”, vol. 4(9), https://www.bls.gov/opub/btn/volume-4/the-2014-plunge-in-import-petroleum-prices-what-happened.htm

Ostrowski A. (2022), Energochłonność polskiego przemysłu, „MM Magazyn Przemysłowy”, nr 8–9, https://magazynprzemyslowy.pl/artykuly/energochlonnosc-polskiego-przemyslu (dostęp: 24.11.2023).

Panagiotidis T., Rutledge E. (2007), Oil and gas markets in the UK: evidence from a cointegrating approach, „Energy Economics”, vol. 29(2), s. 329–347.

Pangsy-Kania S. (2004), Konkurencyjność polskiej gospodarki przez pryzmat międzynarodowych rankingów, [w:] A. Manikowski, A. Psyk (red.), Unifikacja gospodarek europejskich: szanse i zagrożenia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Porter M.E. (1990), The Competitive Advantage of Nations, The Free Press, A Division of Macmillan Inc., New York.

Stachura P. (2017), Analiza dekompozycyjna indeksu efektywności energetycznej ODEX dla Polski w latach 2000–2014, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 491.

Stern D.I. (2011), The role of energy in economic growth, „Annals of the New York Academy of Sciences”, vol. 1219(1), s. 26–51.

Stern D.I., Cleveland C.J. (2004), Energy and economic growth, „Encyclopedia of Energy”, vol. 2, s. 35–51.

Stocker M., Baffes J., Some Y.M., Vorisek D., Wheeler C.M. (2018), The 2014–16 oil price collapse in retrospect: sources and implications, „World Bank Policy Research Working Paper”, vol. 8419, s. 1–35.

Suri V., Chapman D. (1998), Economic growth, trade and energy: implications for the environmental Kuznets curve, „Ecological Economics”, vol. 25(2), s. 195–208.

Szamrej-Baran I. (2012), Konkurencyjność gospodarki Polski na tle wybranych gospodarek Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 25, s. 125–142.

Tokarski T. (2011), Ekonomia matematyczna: modele makroekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

Ventosa-Santaulària D. (2009), Spurious regression, „Journal of Probability & Statistics”, Article ID 802975.

Warr B.S., Ayres R.U. (2010), Evidence of causality between the quantity and quality of energy consumption and economic growth, „Energy”, vol. 35(4), s. 1688–1693.

WEF, http://www.weforum.org/report (dostęp: 28.06.2023).

World Bank (2021), Data Blog, https://blogs.worldbank.org/opendata/oil-market-developments-rising-prices-amid-broader-surge-energy-prices (dostęp: 10.05.2023).

World Bank (2023), Data Blog, https://blogs.worldbank.org/opendata/declining-coal-prices-reflect-reshaping-global-energy-trade (dostęp: 14.05.2023).

Załącznik do uchwały nr 22/2021 Rady Ministrów z dnia 2 lutego 2021 r., Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Polityka energetyczna Polski do 2040 r., https://www.gov.pl/attachment/3209a8bb-d621-4d41-9140-53c4692e9ed8 (dostęp: 20.11.2023).

Zamani N. (2016), The relationship between crude oil and coal markets: a new approach, „International Journal of Energy Economics & Policy”, vol. 6(4), s. 801–805.

Zestawienie danych o rynku energii (2023), Biuro Analiz PFR S.A., https://pfr.pl/dam/jcr:437cec9f-2042-47c7-a58135806d1a6016/PFR_Elektryczno%C5% 9B%C4%87_202308.pdf (dostęp: 27.11.2023).

Związek Przedsiębiorców i Pracodawców (2018), Raport – ceny energii zagrażają konkurencyjności polskiej gospodarki, Warszawa, https://zpp.net.pl/wp-content/uploads/2018/12/Energia-wersja-elektroniczna-2.pdf (dostęp: 10.02.2023).