Zofia Lipecka. Labirynty sztuki

Eleonora Jedlińska

doi:10.18778/8331-342-9

Słowa kluczowe: fotografia, malarstwo polskie, fraktale, myślenie symboliczne, Zofia Lipecka

Opublikowane: 20 grudnia 2023

Wersje:

2023-12-28 - (2)
2023-12-20 - (1)

Kategorie: Kultura i sztuka,

Pliki do pobrania

PRZECZYTAJ FRAGMENT

Książka Zofia Lipecka. Labirynty sztuki prezentuje niezwykle bogatą, wieloletnią twórczość malarki. Prace artystki przedstawione zostały w układzie chronologiczno-problemowym, począwszy od lat 80. po dzieła najnowsze. Polsko-francuska artystka, urodzona w Łęczycy, całe dorosłe życie spędziła w Paryżu. W stolicy Francji zdobyła wykształcenie historyczno-artystyczne na paryskiej Sorbonie, studiowała malarstwo w École des Beaux Arts. Sztuka Lipeckiej, której wybrane acz znaczące dla całość jej dorobku dzieła zostały w niniejszym opracowaniu przedstawione, stała się przyczyną by wniknąć w twórczość, którą określić można by jak twórczość odpowiedzialności etycznej i artystycznej. Idąc śladami dociekań intelektualnych artystki, światopoglądowych, ale także fascynacji, inspiracji, na które składa się tak samo sztuka – w jej najszerszym spectrum – jak filozofia, wydarzenia polityczne i społeczne, kwestie degradacji środowiska naturalnego, pamięć, historia i ostatnio wojna w Ukrainie – znajdujemy obraz w miarę kompletny postawy twórcy nieobojętnego, głęboko zaangażowanego. Artystka, której poświęcona jest książka zainteresowana jest kondycją człowieka współczesnego – traumie post-pamięci wojny i Holocaustu oraz uwikłaniu w aktualne scenariusze polityczne. W kolejnych rozdziałach przedstawione są najważniejsze punkty „zwrotne” twórczości Zofii Lipeckiej, punkty, które sytuują jej sztukę w zmiennych zależnościach teoretyczno-filozoficznych. Obrazy – tak jak ujęła ten problem autorka książki – są analizowane niejako poprzez myśl artystki, określone fakty historyczne, polityczne czy społeczne. W nich powstają znaczenia i dzieją się motywujące je wydarzenia. Jest to książka – owoc ścisłej więzi intelektualnej i emocjonalnej między krytykiem sztuki i artystą.

Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939 – 23 VII 1942, oprac. Marian Fuks, Warszawa 1983.

Adorno Theodor Wiesengrund, Teoria estetyczna, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Warszawa 1994.

Artress Lauren, Walking a Sacred Path. Rediscovering the Labyrinth as a Spiritual Practice, New York 2006.

Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. Anna Kryczyńska-Pham, red. Robert Traba, Warszawa 2008.

Augé Marc, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, przeł. Roman Chymkowski, Warszawa 2010.

Augé Marc, Non-Lieux. Introduction à une anthropologie de la surmodernité, Paris 1992.

Bachelard Gaston, La poétique de la rêverie, Paris 1960 (wyd. pol.: Poetyka marzenia, przeł. Leszek Brogowski, Gdańsk 1998).

Bachelard Gaston, La Terre et les rêveries de la volonté, Paris 1958. Barnsley Michael F., Rising Hawley, Fractals Everywhere, Boston 1993.

Barthes Roland, Rhetoric of the Image, [w:] Classic Essays on Photography, red. Alan Trachtenberg, New Haven 1980.

Barthes Roland, Światło obrazu, przeł. Jacek Trznadel, Warszawa 1996.

Bataille Georges, Historia oka i inne historie, przekł. i wstęp Tadeusz Komendant, Gdańsk 2010.

Bauman Zygmunt, Nowoczesność i zagłada, przeł. Tomasz Kunz, Kraków 2009.

Benjamin Walter, Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Hubert Orłowski, Janusz Sikorski, Poznań 1996.

Berndt Ronald, Berndt Catherine, The Aboriginal Australians. The First Pioneers, Carlton, Vic. 1983.

Berndt Ronald, Berndt Catherine, End of an Era, Canberra 1987.

Berndt Ronald, Berndt Catherine, The Speaking Land. Myth and Story in Aboriginal Australia, Ringwood–New York 1989.

Berndt Ronald, Berndt Catherine, Stanton John E., The World of the First Australians, Canberra 1988.

Bęben Wojciech, Aborygeni, pierwsi nomadzi. Życie i kultura, Gdańsk 2012. Białostocki Jan, Symbole i obrazy, Warszawa 1982.

Blady-Szwajgier Adina, I więcej nic nie pamiętam, Warszawa 2010.

Beauvoir de Simone, Pamięć i groza, [w:] Claude Lanzmann, Shoah, przeł. Marek Bieńczyk, Koszalin 1993.

Cabanne Pierre, Le siècle de Picasso, Paris 1979. Caillois Roger, L’Écriture des pierres, Genève 1970.

Caillois Roger, Zagubiony paradygmat – natura ludzka, przeł. Roman Zimand, Warszawa 1977.

Caillois Roger, Żywioł i ład, przeł. Anna Tatarkiewicz, Warszawa 1973.

Cassirer Ernst, An Essay on Man. An Introduction to a Philosophy of Human Culture, Yale–New Haven 1944 (wyd. pol.: Esej o człowieku, przeł. Anna Staniewska, Warszawa 1977).

Cassirer Ernst, Langage et mythe. À propos des noms de dieux, Paris 1989.

Cassirer Ernst, Philosophie der symbolischen Formen, cz. 2: Das mythishe Denken, Berlin 1925 (wyd. pol.: Filozofia form symbolicznych, cz. 2: Myślenie symboliczne, przeł. Andrzej Karalus, Przemysław Parszutowicz, Kęty 2020).

Celan Paul, Psalm, przeł. Ryszard Krynicki, [w:] Paul Celan, Utwory wybrane. Ausgewahlte Gedichte und Prosa, oprac. Ryszard Krynicki, Kraków 1998.

Les Champs musicaux et sonores de la barbarie modern, red. Cecille Auzolle, Nathan Réra, Poitiers 2022.

Char René, Feuillets d’Hypnos, Paris 2007.

Clair Jean, Odpowiedzialność artysty. Awangarda między terrorem a rozumem, przeł. Maria Żurowska, Łódź 2021.

Clottes Jean, Les Cavernes de Niaux. Art préhistorique en Ariège, Paris 1995.

Clottes Jean, Lewis-Williams David, Les chamanes de la préhistoire. Trans et magie dans les grottes ornées, Paris 1996 (wyd. pol.: Prehistoryczni szamani. Trans i magia w zdobionych grotach, przeł. Anna Gronowska, Warszawa 2009).

Cowan James, Mysteries of the Dream-Time. The Spiritual Life of Australian Aborigines, Bridport 1989.

Deleuze Gilles, Francis Bacon. Logique de la sensation, Paris 1981.

Derrida Jacques, The Deaths of Roland Barthes, [w:] Philosophy and Non-Philosophy since Merleau-Ponty, red. Hugh Silverman, New York 1988.

Didi-Huberman Georges, Obrazy mimo wszystko, przeł. Maja Kubiak Ho-Chi, Kraków 2008.

Durand Gilbert, L’imagination symbolique, Paris 1964.

Durand Gilbert, Les structures anthropologiques de l’imaginaire, Paris 1960.

Durand Gilbert, Wyobraźnia symboliczna, przeł. Cezary Rowiński, Warszawa 1986.

Eliade Mircea, Cosmos and History. The Myth of the Eternel Return, New York 1954.

Eliade Mircea, Historia wierzeń i idei religijnych, przeł. Stanisław Tokarski, Warszawa 1988.

Eliade Mircea, Le chamanisme et les techniques archaïques de l’extase, Paris 2015.

Eliade Mircea, Obrazy i symbole. Szkice o symbolice magiczno-religijnej, przeł. Magda i Paweł Rodakowie, Warszawa 2022.

Eliade Mircea, Religie australijskie. Wprowadzenie, przeł. Elżbieta Łagodzka, Włodzimierz Łagodzki, Warszawa 2004.

Eliade Mircea, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, przeł. Krzysztof Kocjan, Warszawa 1994.

Eliade Mircea, Traktat o historii religii, przeł. Jan Wierusz-Kowalski, Warszawa 1966.

Engelking Barbara, Leociak Jacek, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2001.

Engelking Barbara, Leociak Jacek, The Warsaw Ghetto. A Guide to the Perished City, transl. Emma Harris, New Haven 2009.

Falicka Krystyna, Potęga świata wyobrażeń, czyli archetypologia według Gilberta Duranda, Lublin 2002.

Farmer Stephen Alan, The Problem of Giovanni Pico della Mirandola. The Early Writings, Ph.D. dissertation, Stanford University, 1977.

Faure Paul, Fonction des cavernes crétoises, Paris 1964.

Ferretti Silvia, Cassirer, Panofsky, and Warburg. Symbol, Art and History, transl. Pierce Richard, New Haven–London 1989.

Foster Hal, The Return of the Real, Cambridge, MA 1996.

Freud Sigmund, Leonardo da Vinci wspomnienia z dzieciństwa, [w:] Sigmund Freud, Poza zasadą przyjemności, przeł. Jerzy Prokopiuk, Warszawa 1975.

Friedländer Saul, Memory, History, and the Extermination of the Jews of Europe, Bloomington 1993.

Gamow Georg, The Birth and Death of the Sun, New York City 1940.

Gilbert Katharine Everett, Kuhn Helmut, A History of Esthetics, New York 1939.

Gillen Francis James, Spencer Baldwin, The Native Tribes of Central Australia, London 1899.

Gombrich Ernst H., Aby Warburg. An Intellectual Biography, With a Memoir on the History of the Library by Fritz Saxl, London 2001.

Gombrich Ernst H., Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawiania obrazowego, przeł. Jan Zarański, Warszawa 1981.

Gross Jan T., Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Sejny 2000.

Gutman Israel, The Jews of Warsaw, 1939–1943. Ghetto, Underground, Revolt, transl. Ina Friedman, Bloomington 1989.

Halifax Joan, Shamanic Voices. A Survey of Visionary Narratives, New York 1991.

Harner Michael-James, The Role of Hallucinogenic Plants in European Witchcraft, [w:] Hallucinogens and Shamanism, red. Michael-James Harner, New York 1973.

Hirsch Marianne, Family Frames. Photography, Narrative and Postmemory, Cambridge, MA 1997.

Hocke Gustav René, Świat jako labirynt. Maniera i mania w sztuce europejskiej w latach 1520–1650, przeł. Marek Szalsza, Gdańsk 2003.

Holtzman Steven R., Digital Mantras. The Languages of Abstract and Virtual Worlds, Cambridge, MA 1995.

Ikonografia romantyczna, Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Nieborów, 26–28 czerwca 1975, red. Maria Poprzęcka, Warszawa 1977.

Jedlińska Eleonora, Kształty pamięci. Wybrane zagadnienia sztuki współczesnej, Łódź 2019.

Jedlińska Eleonora, Photographic Archives in the Works of Contemporary Art. Using the Stroop Report as a Source of Artistic Expression, [w:] Art and the Holocaust. Reflection for the Common Future, red. Iļja Ļenskis, Nataļja Jevsejeva, Romans Suta, Aleksandra Beļcova, Giedrė Jankevičiūtė, Ieva Astahovska, Riga 2019, s. 87–99.

Jung Carl Gustav, Archetypy i nieświadomość zbiorowa, przeł. Robert Reszke, Warszawa 2011.

Jung Carl Gustav, Archetypy i symbole. Pisma wybrane, przekł., wybór i wstęp Jerzy Prokopiuk, Warszawa 1976.

Jung Carl Gustav, Erinnerungen, Träume, Gedanken, Aufgz. und hrsg. von Aniela Jaffé, Zürich–Stuttgart 1962.

Juszczak Wiesław, Poeta i mit, Wołowiec 2014.

Kamczycki Artur, Posłowie, [w:] Eleonora Jedlińska, Kształty pamięci. Wybrane zagadnienia sztuki współczesnej, Łódź 2019.

Kasperowicz Ryszard, Wstęp, [do:] Aby Warburg. Narodziny Wenus i inne szkice renesansowe, przekł. i wstęp Ryszard Kasperowicz, Gdańsk 2010.

Komendant Tadeusz, Oko błękitu, [w:] Georges Bataille, Historia oka i inne historie, przekł. i wstęp Tadeusz Komendant, Gdańsk 2010, s. 33.

Kozloff Max, Przedmowa, [w:] Ian Jeffrey, Jak czytać fotografię. Lekcje mistrzów fotografii, przeł. Jakub Jedliński, Kraków 2009.

Kudrewicz Jacek, Fraktale i chaos, Warszawa 2007.

Kunicka-Wyrzykowska Magdalena, Der Stroop-Bericht. Die Geschichte eines Dokumentes des Verbrechens, [w:] Die vergangenheit mahnt! Zum 40. Jahrestag des Aufstandes in Warschauer Getto, eine Tagung der Friedrich-Ebert-Stiftung in Zusammen-arbeit mit Ernst-Strassman-Stiftung vom 27. bis 29. Mai 1983 in Bergneustadt, Göttingen 1984, s. 276–291.

La Barre Weston, The Human Animal, Chicago 1993.

Lacan Jacques, Le stade de miroir comme formateur de la fonction de Je, [w:] Jacques Lacan, Écrits, Paris 1966.

Laming-Emperaire Annette, La signification de l’art rupestre paléolithique: méthodes et applications, Paris 1962.

Lanzmann Claude, Shoah, przeł. Marek Bieńczyk, Koszalin 1993.

Lévinas Emmanuel, Całość i nieskończoność, przeł. Małgorzata Kowalska, Warszawa 1998.

Lévinas Emmanuel, Entre nous. Essais sur la penser-à-l’autre, Paris 1991.

Leroi-Gourhan André, L’Art pariétal, langage de la préhistoire, Grenoble 1992. Leroi-Gourhan André, Préhistoire de l’art occidental, Paris 1965.

Liss Andrea, Trespassing through Shadows. Memory, Photography, and the Holocaust, Minneapolis 1998.

Lommel Andreas, The World of the Early Hunters, Dunedin–London 1967.

Loyola Ignacy, Pisma wybrane, oprac. Mieczysław Bednarz SJ, współpr. Andrzej Bober SJ, Roman Skórka SJ, Kraków 1968.

Majewski Mirosław, Szkice o geometrii i sztuce. Gereh – geometria w sztuce islamu, Toruń 2017.

Mały leksykon archetypów, oprac. Krzysztof Cichoń, Warszawa 2022.

Margolis-Edelman Alina, Tego, co mówili, nie powtórzę…, Wrocław 1999.

Mark Bernard Ber, Walka i zagłada warszawskiego getta, Warszawa 1959.

Matthews William H., Mazes and Labyrinths. A General Account of their History & Development, London 1922.

Merleau-Ponty Maurice, Proza świata. Eseje o mowie, przeł. Ewa Bieńkowska, Warszawa 1976.

Merton Thomas, Mistycy i mistrzowie zen, przeł. Tomasz Bieroń, Poznań 2003.

Merton Thomas, Zapiski współwinnego widza, przeł. Zygmunt Ławrynowicz, Marek Maciołek, Poznań 1994.

Michałowska Marianna, Sztuka dokumentu – fotografia i trauma, [w:] Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Łódź 2009, s. 703–713.

Modrooroo Nyoongah (Mudrooroo Narogin) (właśc. Colin Thomas Johnson), Mitologia Aborygenów, przeł. Mirosław Nowakowski, Poznań 1997.

Morin Edgar, Le paradigme perdu: la nature human, Paris 1973 (wyd. pol.: Zagubiony paradygmat – natura ludzka, przeł. Roman Zimand, Warszawa 1977).

Nochlin Linda, Starting with Self. Jewish Identity and Its Representation, [w:] The Jewish in the Text. Modernity and the Construction of Identity, red. Linda Nochlin, Tamar Garb, London 1996.

The Notebooks of Leonardo da Vinci, Oxford 1985.

Otto Rudolf, Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, przeł. Bogdan Kupis, red. Józef Keller, Wrocław 1993.

Parent Francis, Perrot Raymond, Le Salon de la Jeune Peinture: une histoire 1950–1983, Paris 2016.

Pascal Blaise, Myśli, przeł. Tadeusz Żeleński Boy, Warszawa 1989.

Perse Saint-John, Anabaza, przeł. Zbigniew Bieńkowski, Warszawa 1980.

Perse Saint-John, Wygnanie, Wichry, Amers, Kronika, przeł. Adam Wodnicki, Kraków 1994.

Picard Charles, Les religions préhelléniques. Crète et Mycènes, Paris 1948.

Piguet Philippe, Zofia Lipecka – pochwała świadomości, przeł. Andrzej Wajs, [w:] Zofia Lipecka. Po Jedwabnem, red. Hanna Wróblewska, Warszawa 2008.

Piotrowski Piotr, Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Poznań 1999.

Platon, Państwo, t. II, ks. X, w. D–E, przeł. Władysław Witwicki, Warszawa 1958.

Poprzęcka Maria, Impas, Gdańsk 2018.

Porębski Mieczysław, Ikonosfera, Warszawa 1972.

Potęga mitu. Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem, oprac. Betty Sue Flowers, przeł. Ireneusz Kania, Kraków 2007.

Prokopiuk Jerzy, C.G. Jung, czyli gnoza XX wieku, [w:] Carl Gustav Jung, Archetypy i symbole. Pisma wybrane, przekł., wybór i wstęp Jerzy Prokopiuk, Warszawa 1976.

Quignard Pascal, Życie sekretne, przeł. Krzysztof Rutkowski, Poznań 2006.

Reale Giovanni, Antiseri Dario, Historia de la filosofía. De la Antigüedad a la Edad Media, Barcelona 2010.

Rewers Ewa, Doświadczenie pamięci, doświadczenie pustki, [w:] Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Łódź 2009.

Rilke Rainer Maria, Sämtliche Werke, hg. von Ernst Zinn, Bd. 1, Wiesbaden 1955.

Rouillé André, Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną, przeł. Oskar Hedemann, Kraków 2007.

Rousseau Frédéric, Żydowskie dziecko z Warszawy. Historia pewnej fotografii, przeł. Tomasz Swoboda, Gdańsk 2012.

Rousset Jean, La Littérature de l’âge baroque en France, Paris 1954.

Rzepińska Maria, Leonarda da Vinci „Traktat o malarstwie”, Wrocław 1984.

Scruton Roger, Oblicze Boga. Wykłady imienia Gifforda, przeł. Justyna Grzegorczyk, Poznań 2015.

Steinlauf Michael C., Pamięć nieprzyswojona. Polska pamięć Zagłady, przeł. Agata Tomaszewska, Warszawa 2001.

Stiegler Bernd, Obrazy fotografii. Album metafor fotograficznych, przeł. Joanna Czudec, Kraków 2006.

Struk Janina, Holokaust w fotografiach. Interpretacje dowodów, przeł. Maciej Antosiewicz, Warszawa 2007.

Stuart Ian, Does God Play Dice? The Mathematics of Chaos, Cambridge, MA 1995.

Szyjewski Andrzej, Religie Australii, Kraków 1998.

Tonkinson Robert, The Jigalong Mob. Aboriginal Victors of the Desert Crusade, Menlo Park 1974.

Todorov Tzvetan, Les abus de la mémoire, Paris 1998.

Vischer Friedrich Theodor, Ästhetik oder Wissenschaft des Schönen, 6 Bde., Tübingen 1857.

Wiernik Jankiel, Rok w Treblince, Warszawa 2003.

Wieviorka Annette, Déportation et génocide. Entre la memoire et l’oubli, Paris 1995.

Wulf Joseph, Das Dritte Reich und seine Vollstrecker, München 1978.

Wulff David M., Psychologia religii: klasyczna i współczesna, przeł. Przemysław Jabłoński, Małgorzata Sacha-Piekło, red. Paweł Socha, Warszawa 1999.

Wunenburger Jean-Jacques, Filozofi obrazów, przeł. Tomasz Stróżyński, Gdańsk 2011.

Young James E., At Memory’s Edge. After Images of the Holocaust in Contemporary Art and Architecture, New Haven–London 2000.

Young James E., The Texture of Memory. Holocaust Memorials and Meaning, New Haven 1993.

Lipecka Zofia, Cool, maszynopis niepublikowany, Paryż, niedatowany, s.n.n. Lipecka Zofia, Harmonia, Paryż, grudzień 1990, maszynopis, s.n.n.

Lipecka Zofia, Je suis étonée et fascinée par l’harmonie…, maszynopis, Paryż, grudzień 1990.

Lipecka Zofia, Projekt, Paryż 1990, maszynopis, s.n.n.

Lipecka Zofia, Lustrzane ego, Paryż, wrzesień 2001, maszynopis.

Lipecka Zofia, Konstrukcja pamięci Zagłady w sztuce: pamięć miejsca, maszynopis, Paryż 2013, s.n.n.

Lipecka Zofia, L’empreinte, Paris, 2017, maszynopis.

Lipecka Zofia, Malarstwo jako ślad, Paryż, maszynopis, niedatowany, s.n.n.

E-mail Zofii Lipeckiej do autorki z 8 sierpnia 2018 r.

List Andrzeja Turowskiego do autorki z 3 czerwca 2023 r.

E-mail Andrzeja Turowskiego do autorki z 17 czerwca 2023 r.

Berenbaum Michael, Treblinka, [w:] Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/place/Treblinka (dostęp: 1.05.2022).

Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927.

Cirlot Juan Eduardo, Słownik symboli, przeł. Ireneusz Kania, Kraków 2006.

The Holocaust Chronicle. A History in Words and Pictures, Lincolnwood, IL 2001.

Mander William, Pantheism, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, https://plato.stanford.edu/entries/pantheism (dostęp: 12.08.2018).

Le Bot Marc, Á Zofia Lipecka, przeł. Eleonora Jedlińska, katalog wystawy Zofia Lipecka. Natura odzwierciedlona. Nature réfléchie, 8 XI 1991 – 19 I 1992, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1991, s.n.n.

Clair Jean (właśc. Gérard Régnier), Metafisica et Uncheimlichkeit, [w:] Les realismes entre revolution 1919–1939, katalog wystawy, Centre Pompidou Paris (décembre 1980–avril 1981), Paryż 1980.

Janicka Elżbieta, Konfrontacja. O audiowizualnej instalacji Zofii Lipeckiej „Po Jedwabnem” (2001–2003), katalog wystawy, Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 8.03–18.05.2008.

Kowalczyk Izabela, Odpominanie przestrzeni u Zofii Lipeckiej, [w:] Zofia Lipecka. Tam spadła nam zasłona, katalog wystawy w „Galerii Atlas”, Łódź, 19.04.2013–2.06.2014, s. 2.

Lipecka Zofia, Microespaces, przeł. Elżbieta Janicka, katalog wystawy w Espace Huit Novembre, Paris 1999, s. 10.

Turowski Andrzej, Jedyna droga, [w:] Zofia Lipecka. Tam spadła nam zasłona, wystawa w „Galerii Atlas”, Łódź, 19.04.2013–2.06.2014.

Turowski Andrzej, Nostalgie…, [w:] katalog wystawy Zofia Lipecka. Natura odzwierciedlona. Nature réfléchie, 8 XI 1991 – 19 I 1992, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1991.

Zofia Lipecka. Po Jedwabnem, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 8.03.2008–18.05.2008.

Zofia Lipecka. Vertiges, przeł. Elżbieta Janicka, katalog wystawy w Maison des Arts de Malakoff (Paris/France) du 18 september au 3 november 2002.

Arendt Hannah, Listowna rozmowa, „Zeszyty Literackie” 1987, nr 20, s. 115.

Baron Hans, Burckhardt’s „Civilization of the Renaissance” A Century after Its Publication, „Renaissance News” 1960, vol. 13, no 3.

Berten André (red.), Les Lumiers, le sublime. Un echange de paroles entre Jean-François Lyotard, Willem van Reijen et Dick Veerman, „Les Cahiers de Philosophie” 1988, nr 5.

Cantor Georg, De la puissance des ensembles parfait de points, „Acta Mathematica” 1984, nr 4, s. 381–392.

Faure Paul, Spéléologie crétoise et humanisme, „Bulletin de l’Association Guillaume Budé”, 1958, s. 27–50.

Freud Sigmund, Das Uncheimliche, „Imago” 1919, nr 5–6, s. 1.

Gaussen Jean, Les figurations humaines, „L’art pariétal paléolithique. Techniques et méthodes d’études”, CTHS, Comité des traveaux historiques. École nationale des chartes, Paris 1993, s. 87–97.

Gaussen Jean, Les léporidés, „L’art pariétal paléolithique. Techniques et méthodes d’études”, CTHS, Comité des traveaux historiques. École nationale des chartes, Paris 1993, s. 189–191.

Gołąb-Meyer Zofia, Benoit Mandelbrot (1924–2010) – ojciec geometrii fraktalnej, „Foton” 2011, nr 112, s. 50–51.

Jedlińska Eleonora, Francis Bacon (1909–1992). Fotografia jako sposób patrzenia, „Sztuka i Krytyka” 2021, nr 3–4 (2), s. 8–31.

Jacyna-Onyszkiewicz Zbigniew, Piękno symetrii i piękno struktur funkcjonalnych, „Scripta Neophilologica Posnaniensia” 2012, t. XII, s. 39–46.

Jouanno Evelyne, xxxx, „Flash Art” 1999, nr 208, s. 121–122.

Keller Luzius, Piranesi i mit spiralnych schodów, przeł. Maria Dramińska-Joczowa, „Pamiętnik Literacki” 1976, nr 1, s. 257.

Kiereś Henryk, Odpowiedzialność artysty wobec narodu, „Człowiek w Kulturze” 1996, nr 8, s. 9.

Kozak Magdalena, Wojna jako doświadczenie przemocy bycia wmyśli Emmanuela Lévinasa, „Kwartalnik Filozoficzny” 2014, t. XLII, z. 2, s. 107.

Lanzmann Claude, Parler pour les morts, „Le Monde des debats”, mai 2002, s. 14.

Lévinas Emmanuel, La Souff ance Inutile, „Giornale di Metafi a” 1982, nr 1, s. 20.

Lipecka Zofia, Comment peindre en temps de guerre?, „l’Opinion”, 24–25 février 2023, s. 9.

Lipecka Zofia, Credo, „Kontakt” 1988, nr 5, s. 80.

Mencfel Michał, Sztuka i melancholia. O problemie pamięci w twórczości Anselma Kiefera, „Artium Quaestiones” 2004, nr XV, s. 181–207.

„Odnaleźć w malarstwie sensy…” Rozmowa z Zofią Lipecką, „Kontakt” 1988, nr 5, s. 90.

Piotrowski Piotr, Tablice Zofi Lipeckiej, „Zeszyty Literackie” 1990, nr 29, s. 134–135.

Popper Karl, Transforming Tragedies into Memorable Memorials [interview with James E. Young], „Forward”, 16 January 2004, s. 318–320.

Sorel Reynal, Chaos et éternité. Mythologie et philosophie grecques de l’Origine, „Les Belles Lettres”, collection „Vérité des mythes”, Paris 2006.

Szczerba Wojciech, Koncepcja apokatastazy kosmicznej w fizyce przedplatońskiej, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2001, R. X, nr 2(38).

Wilke Georg Alexander, Die Religion der Indogermanen in ihren kulturhistorischen Beziehungen, „Mannus-Bibliothek”, Leipzig 1929, nr 31.

Bamford Matt, Daily Telegraph photographer Rohan Kelly wins World Press Photo Foundation award for ‘Storm Front On Bondi Beach’, 19.02.2016, https://www.dailytelegraph.com.au/news/nsw/daily-telegraph-photographer-rohan-kelly-wins-world-press-photo-foundation-award-for-storm-front-on-bondi-beach/news-story/f5a9de1765cb71d5af363fd13fe3d738 (dostęp: 28.01.2023).

Bunda Martyna, Rębecka Wiola, Gwałty wojenne. Okrucieństwo, które trwa od początku tej wojny, „Polityka”, 25 marca 2022, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/2158891,1,gwalty-wojenne-okrucienstwo-ktore-trwa-od-poczatku-tej-wojny.read (dostęp: 2.05.2023).

Burnet John, Early Greek Philosophy, 2013, Google Książki, https://books.google.pl/books/about/Early_Greek_Philosophy.html?id=3tkbngEACAAJ&redir_esc=y (dostęp: 4.01.2023).

Can Fractals Help Us Understand the Universe?, https://thekidshouldseethis.com/post/fractals-nature-universe-bbc-ideas (dostęp: 16.10.2022).

Crockett Christopher, ‘Flashes of Creation’ Recounts the Big Bang Theory’s Origin Story. A New Book Tells the History of George Gamow, Fred Hoyle and the Origin of the Universe, 24.08.2021, https://www.sciencenews.org/article/flashes-creation-book-big-bang-theory-origin-story-cosmology (dostęp: 17.03.2023).

Crutze Paul J., Geology and Mandkind, „Nature” 2002, nr 43, https://www.nature.com/articles/d41586-021-00479-0 (dostęp: 11.02.2023).

Crutze Paul J., Stoermer Eugène F., The „Anthropocene”, „News Letter. Global Change” 2000, nr 41 (May), s. 17–18, https://inters.org/files/crutzenstoermer2000.pdf (dostęp: 11.02.2023).

Dumézil Georges, Mythes et dieux des Germains. Essai d’interprétation comparative, Paris 1939, s. 19, https://openlibrary.org/books/OL14924686M/Mythes et dieux des Germains (1939 edition) Open Library (dostęp: 22.01.2023).

Gawlik Radosław, Geometria fraktalna. Fundament natury, E-bookowo, 2019, https://ksiegarnia.pwn.pl/Geometria-fraktalna,788559981,p.html (dostęp: 18.01.2023).

Goodenough Patrick, Self-Appointed ‘Caliph’ Makes First Public Appearance, 6 July 2014, https://cnsnews.com/news/article/patrick-goodenough/self-appointed-caliph-makes-first-public-appearance (dostęp: 3.02.2023).

Hezjod, Teogonia, przeł. Kazimierz Kaszewski, Sandomierz 2010, https://pl.wikisource.org/wiki/Teogonja_Hezjoda/ca%C5%82o%C5%9B%C4%87 (dostęp: 13.10.2022).

Historia pierwszych kości i gier, https://web.archive.org/web/20130313100554/ http://q-workshop.com/help_more.php?topic=history&lang=PL&sell_type=DETAL (dostęp: 10.08.2018).

Hitchcock Alfred, Carey Mary V., Tajemnica nawiedzonego zwierciadła, przeł. Dorota Kraśniewska, https://doci.pl/wotson/alfred-hitchcock-tajemnica-nawiedzonego-zwierciada+fc5nsx (dostęp: 24.06.2023).

ISBnews, Ukraina już nie będzie spichlerzem Europy i dużej części Afryki, https://inwestycje.pl/gospodarka/ukraina-nie-bedzie-juz-spichlerzem-europy-i-duzej-czesci-afryki/ (dostęp: 1.05.2023).

Jakimiak Agnieszka, Ślady, https://www.dwutygodnik.com/artykul/609-slady.html (dostęp: 6.03.2023).

Jużyniec Mariusz, Kalejdoskop matematyczny, 12.09.2019, http://kalejdoskopmatematyczny.pk.edu.pl/fraktale/ (dostęp: 31.05.2023).

Lelieveld Jos, Paul J. Crutze (1933–2021). Ozone Nobel prizewinner who coined the term Anthropocene, „Nature” 2021, nr 29, https://www.nature.com/articles/d41586-021-00479-0 (dostęp: 11.02.2023).

Matthews William H., Mazes and Labyrinths. A General Account of their History and Develeopment, London 1922, https://publicdomainreview.org/collection/mazes-and-labyrinths-1922 (dostęp: 27.11.2022).

Mulvaney Derek John, Gillen, Francis James (1855–1912), [w:] Australian Dictionary of Biography, vol. 9, 1983, on-line in 2006, https://adb.anu.edu.au/biography/gillen-francis-james-6383 (dostęp: 18.05.2023).

Mulvaney Derek John, Spencer, Sir Walter Baldwin (1860–1929), [w:] Australian Dictionary of Biography, vol. 12, 1990, on-line in 2006, https://adb.anu.edu.au/biography/spencer-sir-walter-baldwin-8606 (dostęp: 24.05.2023).

Ortolang. Outils et Ressoursces pour un Traitement Optimise dela Langue, https://www-cnrtl-fr.translate.goog/definition/chaos//0?_x_tr_sl=fr&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=sc (dostęp: 13.10.2022).

Piłat Robert, O pięknie, 17.06.2021, https://culture.pl/pl/artykul/o-pieknie (dostęp: 9.02.2023).

Roggio Bill, Islamic State Beheads American Reporter, 19 August 2014, https://www.longwarjournal.org/archives/2014/08/islamic_state_behead.php (dostęp: 3.02.2023).

Tercz Jakub, Zobaczyć wrażenie. Malarstwo Francisa Bacona w ujęciu Gillesa Deleuze’a, „Machina Myśli. Magazyn poświęcony filozofii, nauce i sztuce”, http://machinamysli.org/zobaczyc-wrazenie-malarstwo-francisa-bacona-w-ujeciu-gillesa-deleuzea/ (dostęp: 8.01.2023).

http://q-workshop.com/help_more.php?topic=history&lang=PL&sell_type=DETAL (dostęp: 10.08.2018).

http://web.archive.org/web/20070325170730/http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/194/3336/ (dostęp: 18.07.2018).

http://www.izrael.badacz.org/historia/szoa_obozy_treblinka.html (dostęp: 21.07.2016).

http://www.jhi.pl/psj/Akcja_(Operacja)_Reinhard (dostęp: 21.07.2016).

https://dictionary.cambridge.org/pl/dictionary/english/pareidolia (dostęp: 18.03.2023).

https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/8823,Raport-Jrgena-Stroopa-dostepny-na-stronach-internetowych-IPN.html (dostęp: 18.05.2019).

https://tech.wp.pl/teleskop-webba-i-hubblea-porownanie-zdjec-z-obu-urzadzen,6790250948729600a (dostęp: 4.01.2023).

https://www.chip.pl/2022/11/galaktyka-spiralna-ngc-1566-zdjecie-jwst (dostęp: 4.01.2023).

https://www.ikeafamily.eu/Warsztaty/Aktualne-Warsztaty/Formularz?workshop_id=106 (dostęp: 19.08.2018).

file:///C:/Users/PC/Downloads/Galaktyki_i_gwiazdy.pdf (dostęp: 7.01.2023).