W świecie wygnańców wdów i sierot: O pewnym wariancie antropologii zaangażowanej

Marcin Kafar

doi:10.18778/7969-075-6

W świecie wygnańców wdów i sierot

O pewnym wariancie antropologii zaangażowanej

Marcin Kafar

Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Badań Edukacyjnych

https://orcid.org/0000-0003-0679-8992

Tom: 2

Serie: Perspektywy Biograficzne

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-7969-075-6

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-7969-184-5

DOI: https://doi.org/10.18778/7969-075-6

Słowa kluczowe: antropologia, zaangażowanie, przewlekle chorzy, choroba, starość, śmierć

Opublikowane: 30 grudnia 2013

Kategorie: Pedagogika, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Zaangażowanie antropologa łączy trzy postawy autobiograficzne ‒ świadectwa, wyznania, wyzwania. Osią pracy jest napięcie między konwencjonalną teorią antropologiczną a przeżyciem, zwłaszcza przeżyciem granicznym choroby, śmierci i cierpienia.

Autor odrzuca utrwalony sposób pisania o tych kwestiach, sprowadzający się najczęściej do rejestracji i interpretacji „rytuałów” im towarzyszących, społecznych wyobrażeń czy obrazów medialnych. Ze szlachetną premedytacją stawia przed czytelnikiem „nagą” prawdę przeżycia, jej banalność, marginesowość, jej wstyd i efekt poniżenia. Autor wadzi się z naszą mentalnością, z naszym najgłębszym „ja”, dokonując swoją pracą znaczącej transgresji etycznej.

Tym, co wyróżnia autora spośród innych, jest wariant antropologii zaangażowanej przedstawiany ostentacyjnie, ma charakter programowego manifestu, zanurzenia zaangażowania w żywiole autobiograficznym. Trzy postawy jego autobiograficznego „ja” wybrzmiewają wspólnie. Antropologiczny lógos odnajduje w postawie świadectwa argumentacyjną siłę opisu zdarzeń i stawia na „wymowę faktów”. Antropologiczny ethos lokuje się w postawie wyznania, by odpowiednio ukształtowany w swej słownej formie badawczy raport mógł stać się ‒ ujawniającą doświadczenia i przeżycia ‒ przekonującą antyfikcją. Antropologiczny pathos przybiera postawę wyzwania, a czyni to, etycznie umocowany, dla poruszenia innych antropologów jako badaczy‒ludzi.

Allende I., 1995, Paula, New York

Barthes R., 1996, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa

Bauman Z., 1998, Śmierć i nieśmiertelność. O wielości strategii życia, przeł. N. Leśniewski, Warszawa

Bachtin M., 1982, Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Warszawa

Behar R., 1996, The vulnerable observer. Anthropology that breaks your heart, Boston

Beverley J., 2000, Testimonio, subalternity, and narrative authority, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Handbook of qualitative research, wydanie drugie, Thousand Oaks

Bochner A.P., 2001, Narrative’s virtues, „Qualitative Inquiry”, nr 2, s. 131-157

Bochner A.P., 1997, It’s about time. Narrative and the divided self, „Qualitative Inquiry”, nr 4, s. 418-438

Brach-Czajna J., 1999, Szczeliny istnienia, Kraków

Buber M., 1963, Antwort, [w:] P.A. Schilpp, M. Friedman (wyd.), Martin Buber, Stuttgart

Buber M., 1962, Werke. Schriften zur Philosophie, t. 1, München-Heidelberg

Burszta W.J., 2004, Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa tożsamość, Poznań

Campbell J., 2013, Bohater o tysiącu twarzy, przeł. A. Jankowski, Kraków

Campbell A.T., 1989, To square with genesis, Edinburgh

Cioran E., 2003, Święci i łzy, przeł. i wstępem opatrzył I. Kania, Warszawa

Cohen A.P., 1992, Self-conscious anthropology, [w:] J. Okely, H. Callaway (red.), Anthropology and autobiography, London-New York, s. 221-241

Coles R., 1989, Call of stories. Teaching and the moral imagination, Boston

Crapanzano V., 1980, Tuhami. Portrait of a Maroccan, Chicago – London

Crapanzano V., 1977, On the writing of ethnography, „Dialectical Anthropology”, t. 2, nr 1, s. 69-73

Czaja D., 2006, Krew i łzy. Interpretacja jako namiętność, [w:] B. Czajkowski (red.), Sztuka interpretacji, Wrocław, s. 113-128

Czaja D., 2005, Anatomia duszy. Figury wyobraźni i gry językowe, Kraków

Declerck P., 2004, Rozbitkowie. Rzecz o paryskich kloszardach, przeł. A. Głowacka i J. Kaczmarek, posłowie W.J. Burszta, Warszawa

Descartes R., 1981, Rozprawa o metodzie, przeł. W. Wojciechowska, Warszawa

Domańska E., 2005, Mikrohistorie. Spotkania w mikroświatach, wydanie drugie uzupełnione i uaktualnione, Poznań

Dr Oliver Sacks. Author of „Seeing Voices” and „Awakenings”, http://www.liveworld.com/transcripts/borders/12-05-2000.11.html, www.talkcity.com.htm [dostęp: 14.04.2003]

Ellis C., 2007, Telling secrets, revealing lives. Relational ethics in research with intimate others, „Qualitative Inquiry”, nr 3, s. 3-29

Engelking B., 1996, „Czas przestał dla mnie istnieć…”. Analiza doświadczenia czasu w sytuacji ostatecznej, Warszawa

Fabian J., 1983, Time and the other. How anthropology makes its object, New York

Fleck L., 1986, Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, przeł. M. Tuszkiewicz, Lublin

Frank A.W., 2004, The renewal of generosity. Illness, medicine, and how to live, Chicago

Frank A.W., 2002, At the will of the body. Reflections on illness, Boston – New York

Frank A.W., 2000, Illness and autobiographical work. Dialogue as narrative destabilization, „Qualitative Sociology”, t. 23, nr 1, http://www.ucalgary.ca/~frank/Dauto.html [dostęp: 14.10.2007]

Frank A.W., 1997, The wounded storyteller. Body, illness, and ethics, Chicago – London

Gillespie B.V., 1991, The dynamics of religious conversion, Birmingham

Gronczewski A., 1992, Obiad na ruinach, Warszawa

Grondin J., 2007, Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej, przeł. L. Łysień, Kraków

Hastrup K., 1998, Poza antropologią. Antropolog jako przedmiot przedstawienia dramatycznego, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 2, s. 20-28

Hastrup K., 1990, The ethnographic present. A reinvention, „Cultural Anthropology”, nr 1, s. 45-61

Jagiełło J., 2006, Wprowadzenie. Tischner wobec wartości, Kraków, s. 9-24

Jan od Krzyża św., 1975, Dzieła, przeł. o. Bernard od Matki Bożej, t. 1-2, Kraków

Jan Paweł II, 1994, Przekroczyć próg nadziei. Jan Paweł II odpowiada na pytania Vittoria Messoriego, Lublin

Kafar M., 2013, (red.), Scientific biographies. Between the „professional” and „non-professional” dimensions of humanistic experiences (w druku)

Kafar M., 2011a, (red.), Biografie naukowe. Perspektywa transdyscyplinarna, Łódź

Kafar M., 2011b, Biograficzne epifanie w kontekście tworzenia podstaw jakościowego kolektywu myślowego, [w:] M. Kafar (red.), Biografie naukowe. Perspektywa transdyscyplinarna, Łódź, s. 37-66

Kafar M., 2011c, O współuczestnictwie i osobistym ethosie w kontekście Społeczności wiejskiej Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej, [w:] G.E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska (red.), Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz- Adamskiej ― kontynuacje i inspiracje, Wrocław – Łódź, s. 175-190

Kafar M., 2010a, O przełomie autoetnograficznym w humanistyce, [w:] B. Płonka-Syroka, M. Skrzypek (red.), Doświadczenie choroby w perspektywie badań interdyscyplinarnych, Wrocław, s. 335-353

Kafar M., 2010b, O idei verbum interius i zastosowaniu formy bardziej pojemnej w opisie antropologicznym, [w:] B. Płonka-Syroka, K. Marchel (red.), Wykluczanie. Społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji, Wrocław, s. 249-282

Kafar M., 2010c, O odchodzeniu najbliższych. Przyczynek do antropologii osobistej, [w:] F. Wróblewski, Ł. Sochacki, J. Steblik (red.), Antropologia zaangażowana (?), Kraków, s. 157-166

Kafar M., 2010d, Żyć i umierać w nadziei. Moralno-religijne aspekty choroby terminalnej, [w:] D. Penkala-Gawęcka (red.), Nie czas chorować? Zdrowie, choroba i leczenie w perspektywie antropologii medycznej, Poznań, s. 177-194

Kafar M., 2010e, Bliskie relacje w doświadczeniu choroby terminalnej i żałobie, [w:] B. Płonka- -Syroka, M. Skrzypek (red.), Doświadczenie choroby w perspektywie badań interdyscyplinarnych, Wrocław, s. 353-368

Kafar M., 2010f, Wobec wykluczonych. Antropolog w Domu Pomocy Społecznej dla Przewlekle Chorych, [w:] K. Kaniowska, N. Modnicka (red.), Etyczne problemy badań antropologicznych, Wrocław – Łódź, s. 203-227

Kafar M., 2007, Projekt „etnografii doświadczenia” Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej i jego współczesne zastosowania, „Lud”, t. 91, s. 111-135

Kafar M., 2004, Od spotkania do wspólnoty. Autobiograficzny raport z terenu, [w:] G.E. Karpińska (red.), Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, Łódź, s. 79-100

Kafar M., 2003, O istocie Słowa w obliczu choroby. Uwagi na marginesie lektury Stanąć na nogi Olivera Sacksa i To jest wasze życie Małgorzaty Baranowskiej, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 3-4, s. 102-113

Kaniowska K., 2007, Leiris i etnografia, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 3-4, s. 270-273

Kaniowska K., 2003, Antropologia i problem pamięci, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 3-4, s. 57-65

Kapuściński R., 2008a, Dałem głos ubogim. Rozmowy z młodzieżą, przeł. M. Szymków i J. Wajs, przedmową opatrzyła A. Kapuścińska, Kraków

Kapuściński R., 2008b, Lapidaria IV-VI. Warszawa.

Kapuściński R., 2008c, Heban, Warszawa

Kapuściński R., 2006a, Ten Inny, Kraków

Kapuściński R., 2006b, Autoportret reportera, wybór i wstęp K. Strączek, Kraków

Kapuściński R., 2003, O pamięci i jej zagrożeniach (z Ryszardem Kapuścińskim rozmawiają Zbigniew Benedyktowicz i Dariusz Czaja), „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 3-4, s. 12-24.

Kępiński A., 2008, Rytm życia, Kraków

Kępiński A., 2001, Autoportret człowieka. Myśli ― aforyzmy, wybór i wstęp Z. Ryn, Kraków

Kleinman A., 2006, What really matters. Living a moral life amidst uncertainty and danger, Oxford – New York

Kleinman A., 1988, The illness narratives. Suffering, healing, and the human condition, New York.

Kłoczowski J.A., 2005, Filozofia dialogu, Poznań

Kortner Aiex N., Bibliotherapy, http://www.indiana.edu/~reading/ieo/digests/d82.html [dostęp: 30.06.2007]

Kuligowski W., 2001, Antropologia refleksyjna. O rzeczywistości tekstu, Poznań

Leiris M., 1972, Wiek męski wraz z rozprawą „Literatura a tauromachia”, przeł. T.J. Błońscy, Warszawa

Lejeune P., 2001, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. R. Lubas-Bartoszyńska, przeł. różni, Kraków

Lévi-Strauss C., 1992, Smutek tropików, przeł. A. Steinsberg, wstępem opatrzył L. Stomma, posłowie: J. Kuroń i A. Friszke, Warszawa

Lévinas E., 2002, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. M. Kowalska, wstępem poprzedziła B. Skarga, Warszawa

Lévinas E., 2000, Inaczej niż być lub ponad istotą, przeł. P. Mrówczyński, Warszawa

Lévinas E., 1999, Czas i to, co inne, przeł. J. Migasiński, Warszawa

Lévinas E., 1988, Useless suffering, [w:] R. Bernasconi, D. Wood (red.), Provocation of Levinas. Rethinking the other, London, s. 156-165

Lévinas E., 1983, Éthique et Infini. Dialogues avec Philippe Nemo, Paris

Luria A.R., 1987, The man with a shattered world, Cambridge, MA

Mairs N., 1993, Ordinary time. Cycles in marriage, faith, and renewal, Boston

Merleau-Ponty M., 2001, Fenomenologia percepcji, przeł. J. Migasiński, M. Kowalska, Warszawa

Midro A.T., 2003, Genetyczna ruletka, [w:] Z myślą o Tobie. Informator dla rodziców i małych dzieci z zespołem Downa, Warszawa, s. 4-6

Mokrzan M., 2011, Pożytek z perswazji. Retoryka Społeczności wiejskiej, [w:] G.E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska (red.), Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej ― kontynuacje i inspiracje, Wrocław – Łódź, s. 131-154

Morris J., 1993, Independent lives? Community care and disabled people, Basingstoke

Nowina-Sroczyńska E., 1988, Podróże do Zaborowa, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Etnograficzna, nr 28, s. 29-37

Parsons T., 1972, Szkice z teorii socjologicznej, przeł. M. Kaczmarczyk, Warszawa

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. trzecie poprawione, Poznań – Warszawa

Platon, 2003, Państwo, przeł. W. Witwicki, Kęty

Rabinow P., 1977, Reflections on fieldwork in Marocco, Berkeley

Richardson L., 2001, Getting personal. Writing-stories, „Qualitative Studies in Education”, nr 1, s. 33-38

Richardson L., 1997, Fields of play. Constructing an academic life, New Brunswick – New Jersey

Richardson L., 1992a, The poetic representation of lives. Writing a postmodern sociology, „Studies in Symbolic Interaction”, nr 13, s. 19-29

Richardson L., 1992b, The consequences of poetic representation. Writing the other, rewriting the self, [w:] C. Ellis, M.G. Flaherty (red.), Investigating subjectivity. Research on lived experience, Thousand Oaks

Rimmon-Kenan S., 2002, The story of „I”. Illness and narrative identity, „Narrative”, t. 10, nr 1, s. 9-27

Rorty R., 1999, Obiektywność, relatywizm i prawda. Pisma filozoficzne, przeł. J. Margański, Warszawa

Rorty R., 1985, Solidarity or objectivity, [w:] J. Rajchman, C. West (red.), Post- analytic philosophy, New York, s. 3-19

Rosaldo R., 1976, The story of Tukbaw. „They listen as he orates”, [w:] F.E. Reynolds, D. Capps (red.), The biographical process. Studies in the history and psychology of religion, Paris, s. 121-151

Sabat R.S., 2001, The experience of Alzheimer’s disease. Life through a tangled veil, Oxford – Massachusetts

Sacks O., 1999, Antropolog na Marsie, przeł. różni, Poznań

Sacks O., 1996a, Stanąć na nogi, przeł. E. Mikina, Poznań

Sacks O., 1996b, Mroczek. Zapominanie i pomijanie w nauce, [w:] O. Sacks, J. Miller, S.J. Gould, D.J. Kevles, R.C. Lewontin (red.), Ukryte teorie nauki, przeł. A. Pawelec, Kraków

Sacks O., 1991, Awakenings, London

Salij J., Lekarz pomocnikiem natury i bliźnim pacjenta, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TD/wybierajmy_zycie/pomocnikiem_natury.html [dostęp: 10.05.2008]

Saunders C., 1984, Hospicjum św. Krzysztofa, [w:] H. Bortnowska (red.), Sens choroby, sens śmierci, sens życia, Kraków, s. 226-257

Saunders C., 1973, Chwila prawdy. Opieka nad człowiekiem umierającym, [w:] L. Pearson (red.), Śmierć i umieranie. Postępowanie z człowiekiem umierającym, przeł. B. Kamiński, przedmową do wyd. polskiego opatrzył T. Kielanowski, Warszawa, s. 46-75

Saunders C., 1960, Care of the dying, London

Saunders C., Baines M., 1978, Living with dying. The management of terminal disease, New York, http://www.hospicja.pl/aktualności/news/1419.html [dostęp: 27.06.2007]

Scarry E., 1985, The body in pain. The making and unmaking of the world, New York

Simmel G., 2006, Obcy, [w:] tegoż, Most i drzwi. Wybór esejów, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa, s. 204-212

Skarga B., 2009, Tożsamość i różnica, Kraków

Skarga B., 2005, Kwintet metafizyczny, Kraków

Skarga B., 2002, Ślad i obecność, Warszawa

Sobolewska A., 2002, Cela. Odpowiedź na zespół Downa, Warszawa

Szczeklik A., 2006, Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki, wstęp C. Miłosz, Kraków

Sznajderman M., 1992, Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS, Warszawa

Szpilka W., 2008, Moja prowincja, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 2, s. 40-43

Taylor C., 2001, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. różni, naukowo oprac. T. Gadacz, wstępem poprzedziła A. Bielik-Robson, Warszawa

Tillmann-Healy L., 2003, Friendship as method, „Qualitative Inquiry”, nr 9, s. 729-749

Tischner J., 2007, Historia filozofii po góralsku, Kraków

Tischner J., 2005, Świat ludzkiej nadziei, Kraków

Tischner J., 2006a, Emmanuel Lévinas, [w:] tegoż, O człowieku. Wybór pism filozoficznych, wybrał i oprac. A. Bobko, Wrocław – Warszawa – Kraków, s. 65-81

Tischner J., 2006b, Filozofia dramatu, Kraków

Tischner J., 2006c, Sztuka etyki, [w:] tegoż, O człowieku. Wybór pism filozoficznych, wybrał i oprac. A. Bobko, Wrocław – Warszawa – Kraków, s. 187-198

Tischner J., 2001, Etyka wartości i nadziei, [w:] J. Tischner, J.A. Kłoczowski, Wobec wartości, Poznań, s. 9-132

Tischner J., 1980, Bezdroże spotkań, „Analecta Cracoviensia”, t. 12, s. 132-149

Tokarska-Bakir J., 2006, Syn marnotrawny dziesięć lat później, [w:] B. Czajkowski (red.), Sztuka interpretacji, Wrocław, s. 39-54

Turner V., 1985, Experience and performance. Towards a new processual anthropology, [w:] E.L.B. Turner (red.), On the edge of the bush. Anthropology as experience, Tuscon, s. 205-226.

Turner V., 1977, Variations on the theme of liminality, [w:] S.F. Moore, B.G. Myerhoff (red.), Secular ritual, Assen – Amsterdam 1977, s. 36-52

Waldenfels B., 2002, Topografia obcego. Studia z fenomenologii obcego, przeł. J. Sidorek, Warszawa

Wehr G., 2007, Martin Buber. Biografia, przeł. R. Reszke, Warszawa

Wejland A.P., 2004, Wspólnota świadectwa. Charyzmatyczne opowieści o uzdrowieniu, [w:] G.E. Karpińska (red.), Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, Łódź, s. 29-77

Wharton W., 2004, Spóźnieni kochankowie, przeł. K. Fordoński, Poznań

World Health Organisation. Cancer pain relief. A guide to opioid availability, Geneva, http://www.painpolicy.wisc.edu/publicat/cprguid.htm [dostęp: 27.06.2007]

Zawistowicz-Adamska K., 1948, Społeczność wiejska. Doświadczenia i rozważania z badań terenowych w Zaborowie, Łódź

Te-art Józefa Szajny, reportaż Alicji Grembowicz, emisja: Program Trzeci Polskiego Radia [archiwum Polskiego Radia, dostęp: 28.06.2008]

http://www.hospicja.pl/aktualności/news/1419.html [dostęp: 12.01.2005]

http://www.alzheimer.pl [dostęp: 10.07.2008]

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Inne prace tego samego autora

Wojciech Józef Burszta, Marcin Kafar, Umykanie
Marcin Kafar, Andrzej Paweł Wejland, Danuta Urbaniak-Zając, Natalia Bloch, Iwona Kabzińska, Filip Wróblewski, Michał Rydlewski, Martyna Pryszmont-Ciesielska, Anna Kacperczyk, Izabela Kamińska, Edyta Januszewska, Izabela Lewandowska, Auto/biograficzne aspekty praktyk poznawczych
Marcin Kafar, W świecie wygnańców wdów i sierot
Marcin Kafar, Anna Kacperczyk, Iwona Kabzińska, Grażyna Kubica, Paweł Kaczmarczyk, Agnieszka Madys, Marcin Pławski, Colette Szczepaniak, Oskar Szwabowski, Paulina Wężniejewska, Anna Kalukin, Sylwia Dudzik, Magdalena Grzyb, Danuta Kopeć, Agnieszka Szałajewska-Pastuszak, Agata Czajkowska, Katarzyna Majbroda, Paweł Zgrzebnicki, Autoetnograficzne „zbliżenia” i „oddalenia”