Etyka w systemie edukacji w wybranych krajach świata zachodniego (Francja, Hiszpania, Portugalia)

Joanna Miksa

doi:10.18778/8331-292-7

Etyka w systemie edukacji w wybranych krajach świata zachodniego (Francja, Hiszpania, Portugalia)

Joanna Miksa

Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoﬁczno-Historyczny, Instytut Filozoﬁi, Katedra Etyki

https://orcid.org/0000-0002-3517-7856

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8331-292-7

DOI: https://doi.org/10.18778/8331-292-7

Słowa kluczowe: edukacja obywatelska, etyka, prawa człowieka, obywatel

Opublikowane: 28 grudnia 2023

Kategorie: Filozofia, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Książka zawiera prezentację ministerialnych programów nauczania dla przedmiotów z zakresu edukacji etycznej we Francji, Hiszpanii i Portugalii. Edukacja etyczna we wspomnianych krajach przeprowadzana jest w formie edukacji obywatelskiej. Wspólny mianownik programów nauczania dla przedmiotów przedstawionych w książce jest przekonanie, że sama instytucja obywatelstwa oraz idea praw człowieka wyrażona w kolejnych deklaracjach od Deklaracji praw człowieka i obywatela z 1789 roku po Powszechną deklarację praw człowieka z 1948 roku jest źródłem wartości etycznych, które warto upowszechniać w edukacji szkolnej. Praca składa się z trzech części. W każdej z nich znajduje się część, w której omawiana jest krótko historia systemu szkolnictwa w danym kraju oraz historia edukacji etycznej. W tej części można znaleźć też zwięzłe omówienie historii debat prowadzonych w przestrzeni publicznej, które towarzyszyły wprowadzaniu kolejnych form edukacji etycznej w wybranych krajach. W drugiej części każdego z rozdziałów znajdują się tłumaczenia dokumentów z podstawami programowymi dla przedmiotów z zakresu edukacji etyczno-obywatelskiej realizowanych odpowiednio we Francji, Hiszpanii i Portugalii.

Publikacja powstała jako część projektu naukowego „Etyka w systemie edukacji w Polsce i wybranych krajach świata zachodniego (Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Francja, USA, Norwegia, Finlandia)”. Projekt sﬁnansowano ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Biuletyn Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 21 z 26 maja 2011 roku, Program nauczania edukacji obywatelskiej, prawnej i społecznej dla klasy pierwszej w nauczaniu ogólnym (Bulletin oﬃciel nº 21 du 13 mai 2011, Programme d’enseignement d’éducation civique, juridique et sociale en classe de première; NOR: MENE1109954A, MEN – DGESCO A3-1).

Biuletyn Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 31 z dnia 1 września 2011roku (Bulletin oﬃciel nº31 du 1er septembre 2011; NOR: MENE1120471C, MEN–DGESCO A1-1), rozporządzenie nr2011-131 z 25 sierpnia 2011roku (Ministère de l’Education Nationale et de la Jeunesse, Circulaire nº2011-131 du 25.08.2011), http://www.education.gouv.fr/pid25535/bulletin_officiel.html?cid_bo=57284 [dostęp: 17.03.2017].

Biuletyn Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 42 z 14 listopada 2013 roku (Bulletin oﬃciel nº 42 du 14 novembre 2013), https://cache.media.education.gouv.fr/ﬁle/42/56/7/4776_annexe1_280567.pdf [dostęp: 17.04.2017].

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 6 z dnia 28 sierpnia 2008 roku (Bulletin oﬃciel spécial nº 6 du 28 août 2008), https://www.education.gouv.fr/node/285617 [dostęp: 15.04.2017].

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 9 z 30 września 2010 roku, Program nauczania edukacji obywatelskiej, prawnej i społecznej dla klasy drugiej o proﬁlu ogólnym i technologicznym (Bulletin oﬃciel spécial nº 9 du 30 septembre 2010, Programme d’enseignement d’éducation civique, juridique et sociale en classe de seconde générale et technologique; NOR: MENE1019676A, MEN – DGESCO A1-4); rozporządzenie z dnia 21 lipca 2010 roku, Dziennik Ustaw z dnia 28 sierpnia 2010roku.

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 8 z 13 października 2011 roku, Program nauczania edukacji obywatelskiej, prawnej i społecznej dla liceów ogólnokształcących – klasa maturalna (Bulletin oﬃciel spécial nº 8 du 13 octobre 2011, Enseignement commun d’éducation civique, juridique et sociale des séries générales – classe terminale; NOR: MENE1120556A, MEN – DGESCO A3-1); rozporządzenie z dnia 22 lipca 2011 roku, Dziennik Ustaw z dnia 1 września 2011 roku.

Biuletyn Specjalny Ministerstwa Edukacji Narodowej Republiki Francuskiej nr 6 z 25 czerwca 2015roku, Program nauczania edukacji moralnej iobywatelskiej (Bulletin oﬃciel spécial nº 6 du 25 juin 2015, Programme d’enseignement moral et civique (EMC); NOR: MENE1511645A, MENESR – DGESCO MAF-1), rozporządzenie z dnia 12 czerwca 2015 roku, Dziennik Ustaw z dnia 21 czerwca 2015 roku.

Circulaire nº 2004-084 du 18.05.2004 JO du 22.05.2004 : Respect de la laïcité. Port de signes manifestant une appartenance religieuse dans les écoles, collèges et lycées publics, https://www.education.gouv.fr/bo/2004/21/MENG0401138C.htm [dostęp: 18.09.2023].

Comission de Réflexion sur l’application du Principe de Laïcité dans la République, Rapport au Président de la République, http://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/034000725.pdf [dostęp: 6.12.2017].

Ferry J., La circulaire de 1883 et le programme d’enseignement morale et civique, http://cache.media.eduscol.education.fr/file/Morale/62/6/morale_Jules_Ferry_190626.pdf [dostęp: 4.12.2017].

Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 roku, tłum. W. Skrzydło, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/francja.html [dostęp: 6.12.2018].

L’enseignement moral et civique (EMC) au Bulletin officiel spécial du 25 juin 2015, https://www.education.gouv.fr/l-enseignement-moral-et-civique-emc-au-bulletin-officiel-special-du-25-juin-2015-5747 [dostęp: 18.09.2023].

Loi qui rend l’Enseignement primaire obligatoire – Loi nº 11696 du 28 Mars 1882, http://dcalin.fr/textoﬀ/loi_1882_vo.html [dostęp: 3.12.2018].

Loi sur l’enseignement secondaire des jeunes ﬁlles de 21 décembre 1880, http://www.education.gouv.fr/cid101180/loi-sur-l-enseignement-secondaire-des-jeunes-filles-21-decembre-1880.html&xtmc=musique&xtnp=1&xtcr=9 [dostęp: 1.12.2017].

Ministère de l’Education Nationale et de la Jeunesse, Enseignement moral et civique. Pap Ndiaye précise la refonte de ce temps d’enseignement, https://www.education.gouv.fr/enseignement-moral-et-civique-pap-ndiaye-precise-la-refonte-de-ce-temps-d-enseignement-378554 [dostęp: 19.09.2023].

Onze mesures pour une grande mobilisation de l’École pour les valeurs de la République, http://www.education.gouv.fr/cid85644/onze-mesures-pour-une-grande-mobilisation-ecole-pour-les-valeurs-republique.html [dostęp: 7.12.2017].

Programme d’enseignement moral et civique pour l’école élémentaire et le collège (cycles 2, 3 et 4), https://www.education.gouv.fr/bo/15/Special6/MENE1511645A.htm [dostęp: 18.09.2023].

Rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 1 lipca 2010 roku, http://www.education.gouv.fr/cid53317/mene1019676a.html [dostęp: 17.03.2017].

Rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 7 lipca 2011 roku, https://www.education.gouv.fr/bo/11/Special8/MENE1120556A.htm [dostęp: 17.03.2017].

Rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 17 marca 2011 roku, http://www.education.gouv.fr/cid56295/mene1109954a.html [dostęp: 17.03.2017].

Zmienione rozporządzenie z dnia 27 stycznia 2010 roku, ogłoszone przez Najwyższą Radę Oświatową w dniu 10 kwietnia 2015 roku, https://www.education.gouv.fr/bo/15/Special6/MENE1511646A.htm [dostęp: 15.04.2017].

Council of Europe Charter on Education for Democratic Citizenship and Human Rights Education, 2010, https://rm.coe.int/16803034e5 [dostęp: 17.05.2018].

Declaration on Promoting Citizenship and the Common Values of Freedom, Tolerance and Non-discrimination through Education, Paris 2015, http://cache.media.education.gouv.fr/file/01_-_janvier/79/4/declaration_on_promoting_citizenship_527794.pdf [dostęp: 17.05.2018].

Dekret Królewski nr 1105 z 26 grudnia 2014 roku, na mocy którego ustala się minima programowe dla obowiązkowych szkół ponadpodstawowych i średnich (Real Decreto 1105/2014, de 26 de diciembre, por el que se establece el currículo básico de la Educación Secundaria Obligatoria y del Bachillerato), https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2015-37 [dostęp: 17.04.2023].

Dekret Królewski nr 1631 z 29 grudnia 2007 roku, na mocy którego określa się minima programowe dla gimnazjów (Real Decreto 1631/2006, de 29 de diciembre, por el que se establecen las enseñanzas mínimas correspondientes a la Educación Secundaria Obligatoria), http://www.boe.es/boe/dias/2007/01/05/pdfs/A00677-00773.pdf, s. 715–721 [dostęp: 18.09.2023].

Educación para la Ciudadanía Democrática 2001–2004. Recomendación (2002)12 del Comité de Ministros a los Estados miembros relativa a la educación para la Ciudadanía Democrática, DGIV/EDU/CIT (2002)38, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016804bf0c2 [dostęp: 17.03.2018].

Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 roku wraz z ostatnią zmianą z 27 sierpnia 1992 roku, tłum. T. Mołdawa, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/hiszpania.html [dostęp: 10.09.2023].

Ley 14/70, de 4 de agosto, General de Educación y Financiamiento de la Reforma Educativa, https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-1970-852 [dostęp: 17.03.2018].

Ley de Ordenación de la Enseñanza Media (de D. Joaquín Ruiz-Jiménez y Cortés), http://www.iessandoval.net/sandoval/revista75/wrevista75_27.pdf [dostęp: 17.03.2018].

Ley Orgánica 2/2006, de 3 de mayo, de Educación, https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2006-7899 [dostęp: 12.05.2022].

Ley Orgánica 3/2020, de 29 de diciembre, por la que se modiﬁca la Ley Orgánica 2/2006, de 3 de mayo, de Educación, https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2020-17264 [dostęp: 12.05.2022].

Ley Orgánica 8/2013, de 9 e diciembre, para la mejora de la calidad educativa, https://www.boe.es/buscar/pdf/2013/BOE-A-2013-12886-consolidado.pdf [dostęp: 5.04.2018].

Ministerio de Educación y Formación Profesional, Competencia ciudadana, https://educagob.educacionyfp.gob.es/ca/curriculo/curriculo-lomloe/menu-curriculos-basicos/ed-secundaria-obligatoria/competencias-clave/ciudadana.html [dostęp: 14.04.2022].

Ministerio de Educación y Formación Profesional, Educación en Valores Cívicos y Éticos, Educación Primaria, https://educagob.educacionyfp.gob.es/en/curriculo/curriculo-lomloe/menu-curriculos-basicos/ed-primaria/areas/educacion-valores.html [dostęp: 2.05.2022].

Ministerio de Educación y Formación Profesional, Educación en Valores Cívicos y Éticos, Educación Secundaria Obligatoria, http://educagob.educacionyfp.gob.es/eu/curriculo/currículo-lomloe/menu-curriculos-basicos/ed-secundaria-obligatoria/materias/ed-valores-civic-et/desarrollo.html [dostęp: 2.05.2022].

Zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 4.06.2018, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01) [dostęp: 18.09.2023].

Council of Europe Charter on Education for Democratic Citizenship and Human Rights Education, 2010, https://rm.coe.int/16803034e5 [dostęp: 17.05.2018].

Educação Moral e Religiosa. Documentos curriculares de Referência, http://www.dge.mec.pt/educacao-moral-e-religiosa [dostęp: 12.05.2018].

Edukacja obywatelska – ogólne zasady (Educação para aCidadania – linhas orientadoras), https://www.dge.mec.pt/sites/default/files/ECidadania/Docs_referencia/educacao_para_cidadania_linhas_orientadoras_nov2013.pdf [dostęp: 13.05.2017].

Konstytucja Republiki Portugalskiej z dnia 2 kwietnia 1976 roku, tłum. A. Wojtyczek-Bonnand, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/portugalia-zas.html [dostęp: 7.04.2018].

Lei nº46/86, https://dre.pt/web/guest/pesquisa/-/search/222418/details/normal?p_p_auth=nGPtTG8W [dostęp: 12.05.2017].

Baltassat J. D., Jeury M., Petite histoire de l’ensignement de la morale à l’école, Éditions Robert Laﬀont, Paris 2000.

Gaillard M.-J., Un siècle d’école républicaine, Éditions du Seuil, Paris 2000.

Galichet F., L’éducation à la citoyenneté dans les programmes d’enseignemet français nécessairement laics et leur mise en œuvre, http://philogalichet.fr/wp-content/uploads/2011/10/L%C3%A9ducation-civique-en-France.pdf [dostęp: 6.12.2018].

Ozouf M., L’École de la France. Essais sur la Révolution, l’utopie et l’enseignement, Éditions Gallimard, Paris 1984.

Peña-Ruiz H., Qu’est-ce que la laïcité?, Éditions Gallimard, Paris 2003.

Amnesty International, Un paso correcto, un desarrollo insuﬁciente, https://www.es.amnesty.org/en-que-estamos/noticias/noticia/articulo/un-paso-correcto-un-desarrollo-insuﬁciente [dostęp: 4.04.2018].

Aran J. M., Güell M., Marías I., Muñoz J., Educación para la Ciudadanía y Los Derechos Humanos. Proyecto Praxis. Programación Didàctica – ESO, http://catedraunescodh.unam.mx/catedra/CONACYT/04_Docentes_UdeO_ubicar_el_de_alumnos/Contenidos/Biblioteca/Educacion_DH/23.EDH_Proyecto_PRAXIS.pdf [dostęp: 25.03.2018].

CONCAPA critica duramente „Educaci’on para la Ciudadanía”, http://hazteoir.org/noticia/concapa-critica-duramente-educacion-ciudadania-1749 [dostęp: 29.03.2016].

El máximo tribunal andaluz reconoce la objeción a la Educación para la Ciudadanía, „El País”, 4.03.2008, https://elpais.com/sociedad/2008/03/04/actualidad/1204585207_850215.html [dostęp: 4.04.2018].

La Comunidad Valenciana dará Educación para la Ciudadanía en inglés, „El País”, 14.03.2008, https://elpais.com/sociedad/2008/03/14/actualidad/1205449203_850215.html [dostęp: 4.04.2018].

Manuel de Castro, secretario de la FERE: „Educación para la Ciudadanía no es un catecismo socialista”, „El Conﬁdencial”, 27.07.2007, https://www.elconﬁdencial.com/sociedad/2007-07-11/manuel-de-castro-secretario-de-la-fere-la-educacion-para-la-ciudadania-no-es-un-catecismo-socialista_531006 [dostęp: 2.04.2018].

Monseñor Cañizares denuncia que Educación para la Ciudadanía llevarà a la sociedad „cuesta abajo hacia el totalistarismo”, „Libertad Digital”, 23.04.2007, http://www.libertaddigital.com/sociedad/monsenor-canizares-denuncia-que-educacion-para-la-ciudadania-llevara-a-la-sociedad-cuesta-abajo-hacia-el-totalitarismo-1276303988 [dostęp: 25.03.2018].

Morán Breña C., El Consejo Escolar rechaza la asignatura de Educación para la Ciudadanía, „El País”, 27.05.2005, https://elpais.com/diario/2005/05/27/sociedad/1117144812_850215.html [dostęp: 18.09.2023].

Pérez Díaz V. M., Powrót społeczeństwa obywatelskiego w Hiszpanii, Znak, Kraków 1996.

Prades J., Educación para la Ciudadanía a la carta. Los libros de texto de la nueva asignatura permiten la enseñanza de las ideologías màs dispares, „El País”, 2.09.2007.

Profesionales por la Ética, Educación para la Ciudadania en España. 20 Cuestiones Controvertidas, Madrid 2012, http://profesionalesetica.org/wp-content/uploads/downloads/2012/10/EpC_20_cuestiones.pdf [dostęp: 18.09.2023].

Savater F., Instruir educando, „El País”, 23.08.2007, https://elpais.com/diario/2007/08/23/opinion/1187820004_850215.html [dostęp: 4.04.2018].

Brederode Santos M. E. (ed.), Educação para a cidadania. Proposta Curricular para os Ensinos Básico e Secundário, Direcção-Geral de Inovação e Desenvolvimento Curricular, Lisboa 2011, https://dge.mec.pt/sites/default/files/ECidadania/ed_cidadania_basico_sec_2011.pdf [dostęp: 14.05.2017].

Monteiro R. (ed.), Estratégia Nacional de Educação para a Cidadania, República Portuguesa. XXI Governo Constitucional, http://www.dge.mec.pt/sites/default/ﬁles/ECidadania/Docs_referencia/estrategia_cidadania_original.pdf [dostęp: 17.05.2018].

Saraiva Hermano J., História concisa de Portugal, Publicaçoes Europa-América, Lisboa 2011.

Savatero F., Instruir educando, „El País”, 23.08.2007, https://elpais.com/diario/2007/08/23/opinion/1187820004_850215.html [dostęp: 18.09.2023].

Sistema Educativo Nacional de Portugal, 2. Breve Evolução Histórica do Sistema Educativo, http://www.oei.es/historico/quipu/portugal/historia.pdf [dostęp: 18.09.2023].

Madalińska-Michalak J., Jeżowski A., Więsław Sz., Etyka w systemie edukacji w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Inne prace tego samego autora

Joanna Miksa, Etyka w systemie edukacji w wybranych krajach świata zachodniego (Francja, Hiszpania, Portugalia)
Marek Gensler, Agnieszka Gralińska-Toborek, Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Krzysztof Kędziora, Joanna Miksa, Monika Mansfeld, Włodzimierz Galewicz, Artur Banaszkiewicz, Leon Miodoński, Paweł Pieniążek, Andrzej Szahaj, Tadeusz Szubka, Józef Piórczyński, Ryszard Kleszcz, Janusz Maciaszek, Joanna Madalińska-Michalak, Marek Nikodem Jakubowski, Joanna Jabłkowska, Christoph Horn, Rainer Adolphi, Georg Lohmann, Jan C. Joerden, Manfred Stöckler, Winfried Franzen, Matthias Kaufmann, Florian Steger, Marcin Orzechowski, Stephan Grätzel, Aldona Pobojewska, Ryszard Panasiuk, Paul Guyer, Alessandro Pinzani, Ewa Wyrębska-Đermanović, Dariusz Aleksandrowicz, Gunnar Skirbekk, Ewa Nowak, Kinga Ciereszko, Alicja Dłużewicz, Karolina Napiwodzka, Practica et Speculativa