Niezauważona rewolucja: Konstruktywistyczny idealizm Richarda Burthogge’a

Bartosz Żukowski

doi:10.18778/8142-637-4

Słowa kluczowe: idealizm, zmysłowość, akt poznawczy, wyobraźnia, model poznania, Burthogge Richard, modi concipiendi

Opublikowane: 11 września 2019

Kategorie: Filozofia, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Książka poświęcona jest teorii poznania Richarda Burthogge’a (1638–1705), siedemnastowiecznego filozofa angielskiego, autora m.in. dzieł: Organum Vetus & Novum (1678) oraz An Essay upon Reason, and the Nature of Spirits (1694). Choć epistemologiczne idee Burthogge’a nie wywarły znaczącego wpływu na współczesną mu filozofię, a w konsekwencji nie stały się dotychczas przedmiotem głębszych analiz, w jego pismach odnaleźć można nader oryginalną koncepcję konstruktywistycznego idealizmu, która – oceniana z szerszej perspektywy historycznej – w kluczowych punktach okazuje się antycypować niemal o wiek późniejszą filozofię Kanta. Najistotniejszym elementem tego stanowiska jest odrzucenie możliwości bezpośredniego (intelektualnego bądź zmysłowego) poznania przedmiotów zewnętrznych na rzecz teorii modi concipiendi, zgodnie z którą konceptualizacja rzeczywistości pozaumysłowej dokonuje się zawsze w formie i z użyciem środków określonych przez strukturalne oraz funkcjonalne własności ludzkich zdolności poznawczych. W ten sposób, dowodząc, iż świat zewnętrzny dostępny jest umysłowi ludzkiemu jedynie poprzez „fenomeny”, które sam współtworzy, Burthogge wyraźnie antycypuje Kantowskie twierdzenie o niepoznawalności rzeczywistości samej w sobie.

Co najmniej od lat dwudziestych XX w. wyraża się potrzebę głębszej analizy pism wiecznie „zapomnianych” myślicieli XVII i XVIII wieku. Niniejsza monografia wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom. Choć jej bezpośrednim celem jest poszerzenie wiedzy o wczesnonowożytnej filozofii brytyjskiej, przywrócenie pamięci o doktrynie idealistycznej, o niemal stulecie wyprzedzającej koncepcję Kanta, w przyszłości powinno umożliwić także sformułowanie nowych konkluzji na temat wewnętrznej logiki i immanentnej dynamiki ewolucji całej myśli postkartezjańskiej.

Organum Vetus & Novum. OR, A DISCOURSE OF REASON AND TRUTH. WHEREIN The Natural Logick common to Mankinde is briefly and plainly described. LONDON: Printed for Sam. Crouch, at the Princes Arms a Corner-shop of Popeshead ally in Cornhil. 1678.

AN ESSAY UPON REASON, AND THE Nature of Spirits. LONDON: Printed for John Dunton at the Raven in the Poultrey. 1694.

OF THE SOUL OF THE WORLD; AND OF Particular Souls. IN A Letter to Mr. Lock, occasioned by Mr. Keil’s Reflections upon an Essay lately published concerning Reason. By the Author of that Essay. LONDON: Printed for Daniel Brown, at the Black Swan and Bible without Temple-Bar. 1699.

ΤΑΓΑΘΟΝ, OR, Divine Goodness Explicated and Vindicated FROM THE EXCEPTIONS OF THE ATHEIST: Wherein also the Consent of the Gravest Philosophers, with the Holy, and Inspired Penmen, in many of the most important points of Christian Doctrine is fully evinced. London, Printed by S. and B. Griffin, for James Collins, and are to be sold at the Kings-Armes in Ludgate-street, 1672. (Athenae Oxonienses, vol. IV, s. 581, podaje także informację o wydaniu z 1670 r.)

CAVSA DEI, OR AN APOLOGY FOR GOD. WHEREIN The Perpetuity of Infernal Torments is Evinced, and Divine both Goodness and Justice (that notwithstanding) Defended. The Nature of Punishments in General, and of Infernal ones in Particular Displayed. The Evangelical Righteousness Explicated and Setled. The Divinity of the Gentiles both as to things to be Believed, and things to be Practised, Adumbrated; and the wayes whereby it was Communicated, plainly Discover’d. London, Imprinted for Lewis Punchard Bookseller in Totnes in Devon, and are to be sold by F. Tyton at the Three Daggers in Fleetstreet. 1675.

AN ARGUMENT FOR Infants Baptisme, Deduced from the ANALOGY of FAITH, and of the Harmony of the Scriptures. In which, In a Method wholly new, and upon Grounds not commonly observed, both the Doctrine (of Infants Baptism) is fully Asserted, and the Objections against it, are obviated. LONDON: Printed for Jonathan Greenwood, at the Crown in the Poultry, 1684. (Athenae Oxonienses, vol. IV, s. 582, podaje informację o wydaniu z 1683 r.)

Vindiciae Poedo-Baptismi: OR, A CONFIRMATION OF AN ARGUMENT Lately Emitted for Infants Baptism: IN A LETTER To a Reverend Divine OF The Church of England. LONDON: Printed for Thomas Simmons, at the Prince’s Arms in Ludgate Street. 1685.

PRUDENTIAL REASONS FOR REPEALING THE PENAL LAWS AGAINST All Recusants, And for a General Toleration, Penn’d by a Protestant Person of Quality. LONDON, Printed for Matthew Turner at the Lamb in High Holborn. 1687. (Opublikowane anonimowo)

THE NATURE OF Church-Government, Freely Discussed and set out. IN THREE LETTERS. LONDON, Printed for S. G. 1691. (Opublikowane anonimowo)

CHRISTIANITY A Revealed Mystery; OR, The Gracious Purpose of God toward the Gentiles, set in a clear Light, in some Reflections on ROM. VIII. 28, 29, 30. To which is added, A Brief Discourse concerning Perseverance in Grace. LONDON, Printed for Dan. Brown, at the Black-Swan and Bible without Temple-bar. 1702.

Disputatio medica inauguralis, de lithiasi et calculo. Quam summo auxiliante numine ex auctoritate magnifici D. Rectoris D.D. Abrahami Heidani ... nec non amplissimi Senatus Academici consensu, atque almae facultatis medicae decreto, pro gradu doctoratus, summisque in medicina honoribus, & privilegiis ritè consequendis, eruditorum examini subjicit Richardus Burthogius ... Ad diem 27. Februarii, loco horisque solitis. Lugduni Batavorum: Apud Philippum de Cro-Y. 1662.

Beer E. S. de (ed.), The Correspondence of John Locke, Vol. 5–7, Oxford: Clarendon Press 1979–1982.

List do Johna Locke’a, 15 maja 1694 (1737A, vol. 5, s. 50–51)

List do Johna Locke’a, 26 czerwca 1694 (1752A, vol. 5, s. 78)

List do Johna Locke’a, 19 września 1699 (2617A, vol. 6, s. 684–686)

List do Johna Locke’a, 20 listopada 1702 (3214A, vol. 7, s. 709–711)

List do Johna Locke’a, 4 maja 1703 (3278A, vol. 7, s. 777–780)

Landes M. W. (ed.), The Philosophical Writings of Richard Burthogge, Chicago–London: The Open Court Publishing Company 1921. (Tom zawiera pełen tekst Organum Vetus & Novum i Of the Soul of the World and of Particular Souls, oraz reprezentatywny wybór fragmentów An Essay Upon Reason and the Nature of Spirits).

Abelard P., Rozprawa o pojęciach ogólnych, [w:] idem, Rozprawy, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa: De Agostini Polska 2001, s. 628–677.

Arnauld A., Nicole P., La Logique ou L’Art de Penser: Contenant Outre les Regles communes, Plusieurs Obserations nouuelles, propres à former Le Iugement, Paris: Chez Charles Savreux, au pied de la Tour de Notre Dame 1662.

Arnauld A., Nicole P., Logic; or, the Art of Thinking: In Which Besides the Common, are contain’d many excellent New Rules, very profitable for directing of Reason, and acquiring of Judgment, in things as well relating to the Instruction of Mans Self, as of others, London: Printed by T. B. for H. Sawbridge, at the Bible on Ludgate-hill 1685.

Arnauld A., Nicole P., Logica, sive Ars Cogitandi: In qua praeter Vulgares Regulas Plura Nova Habentur Ad Rationem dirigendam utilia, London: Typis Andr. Clark, Impensis Joh. Martyn sub Signo Campanae in Pauli Coemeterio; Et Ed. Story Bibliopolae Cantabrigiensis 1674.

Arnauld A., Nicole P., Logika czyli sztuka myślenia, przeł. S. Romahnowa, Warszawa: PWN 1958.

Arystoteles, Metafizyka, przeł. K. Leśniak, Warszawa: PWN 1983.

Arystoteles, O duszy, [w:], idem, Dzieła wszystkie, t. 3, przeł. P. Siwek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003, s. 33–146.

Aureoli P., Scriptum super primum Sententiarum, vol. 1–2, E. M. Buytaert, St. Bonaventure: The Franciscan Institute 1952–1956.

Berkeley G., Dzienniki filozoficzne, przeł. B. Żukowski, Gdańsk: słowo/ obraz terytoria 2007.

Berkeley G., Traktat o zasadach poznania ludzkiego, przeł. J. Leszczyński, Warszawa: PWN 1956.

Berkeley G., Trzy dialogi między Hylasem i Filonousem, przeł. J. Leszczyński, Warszawa: PWN 1956.

Charleton W., The Immortality of the Human Soul, Demonstrated by the Light of Nature. In Two Dialogues, London: Printed by William Wilson for Henry Herringman, and are to be sold at his shop, at the signe of the Anchor in the Lower-walke, in the New-Exchange 1657.

Collier A., Clavis Universalis: Or, A New Inquiry after Truth. Being A Demonstration Of The Non-Existence, or Impossibility, Of An External World, London: Printed for Robert Gosling, at the Mitre and Crown against St. Dunstan’s Church in Fleet-street 1713. Przedruk: A. Collier, Clavis Universalis, E. Bowman (ed.), Chicago: The Open Court Publishing Co. 1909.

Cudworth R., A Treatise Concerning Eternal and Immutable Morality, London: Printed for James and John Knapton at the Crown in St. Paul’s Church-yard 1731. (Wydanie współczesne: S. Hutton (ed.), Cambridge: Cambridge University Press 1996).

Cudworth R., The True Intellectual System of the Universe: The First Part; Wherein, All the Reason and Philosophy of Atheism is Confuted; And Its Impossibility Demonstrated, London: Printed for Richard Royston, Bookseller to His most Sacred Majesty 1678.

Culverwel N., An Elegant and Learned Discourse of the Light of Nature, With several other Traetises: Viz. The Schisme. The Act of Oblivion. The Childes Returne. The Panting Soul. Mount Ebal. The White Stone. Spiritual Opticks. The Worth of Souls, London: Printed by T. R. and M. for John Rothwell at the Sun and Fountain in Pauls Church-yard 1652.

Dalrymple J., A Vindication of the Divine Perfections, Illustrating the Glory of God In Them, By Reason and Revelation: Methodically Digested into several Meditations, London: Printed by J. D. for Brabazon Aylmer, at the Three Pigeons in Cornhill 1695.

Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii, t. 1–2, przeł. M. i K. Ajdukiewiczowie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010.

Descartes R., Rozmowa z Burmanem, przeł. I. Dąbska, [w:] idem, Medytacje o pierwszej filozofii, t. 2, s. 289–347.

Descartes R., Zarzuty i odpowiedzi późniejsze, przeł. J. Kopania, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2005.

Descartes R., Zarzuty uczonych mężów wraz z odpowiedziami autora, [w:] idem, Medytacje o pierwszej filozofii, t. 1, s. 95–249, 265–269, t. 2.

Descartes R., Zasady filozofii, przeł. I. Dąbska, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2001.

Galilei G., Waga probiercza, przeł. A. Maciąg i T. Sierotowicz, Kraków–Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos 2009.

Gassendi P., Opera omnia, vol. I-VI, Florentiae 1727.

Geulincx A., Metaphysica ad mentem Peripateticam, [w:] J. P. N. Land (ed.), Arnoldi Geulincx Antverpiensis Opera Philosophica, vol. 2, Hagae Comitum: Martin Nijhoff 1892, s. 199–265.

Geulincx A., Metafizyka prawdziwa, przeł. J. Usakiewicz, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2009.

Herbert E., 1. baron Cherbury, De veritate, prout distinguitur a Revelatione, a Verisimili, a Possibiil, et a Falso, Lutetiae Parisiorum 1624.

Hobbes T., Hobbes’s Tripos in Three Discourses, [w:] W. Molesworth (ed.), The English Works of Thomas Hobbes of Malmesbury, vol. IV, London: John Bohn 1840, s. 1–76.

Hume D., Traktat o naturze ludzkiej, t. I-II, przeł. C. Znamierowski, Warszawa: PWN 1963.

Kant I., Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2001.

Kant I., Marzenia jasnowidzącego objaśnione przez marzenia metafizyki, przeł. W. M. Kozłowski, [w:] idem, Dzieła zebrane. Tom I. Pisma przedkrytyczne, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2010, s. 751–800.

Kant I., Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka, przeł. A. Banaszkiewicz, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa 2005.

Leibniz G. W., Zasady filozofii, czyli monadologia, [w:] idem, Wyznanie wiary filozofa. Rozprawa Metafizyczna. Monadologia. Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, przeł. S. Cichowicz, J. Domański, H. Krzeczkowski, H. Moese, Warszawa: PWN 1969, s. 297–317.

Locke J., Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, t. I–II, przeł. B. J. Gawęcki, Kraków: PWN 1955.

Pascal B., Myśli, przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1996.

Spinoza B., Traktat o poprawie rozumu, [w:] idem, Traktaty, przeł. I. Halpern-Myślicki, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2003, s. 425–462.

Stillingfleet E., Origines sacrae, or A Rational Account of the Grounds Of Christian Faith, As To The Truth And Divine Authority Of The Scriptures, And the matters therein contained, London: Printed by R. W. for Henry Mortlock at the sign of the Phoenix in St. Pauls Church-yard near the little North-door 1662.

Suárez F., Disputationes Metaphysicae, [w:] idem, Opera omnia, t. 25, C. Berton (ed.), Parisiis: Apud Ludovicum Vivès, Bibliopolam Editorem 1861.

Śmiglecki M., Logica Marcina Śmigleckiego. Wprowadzenie, przegląd zagadnień, antologia tekstów, R. Darowski, F. Bargieł (oprac.), Kraków: Wydawnictwo WAM 2016.

Śmiglecki M., Logica Martini Smiglecii Societatis Jesu, S. Theologiae Doctoris. Selectis Disputationibus & quaestionibus illustrata. Et in duos Tomos distributa, In qua Quicquid In Aristotelico Organo Vel Cognitu Necessarium, vel obscuritate perplexum, tam clarè & perspicuè, quàm solidè ac neruosè pertractatur, vol. 1, Ingolstadii: Ex Typographeo Ederiano apud Elisabetham Angermariam, viduam 1618.

Śmiglecki M., Logicae Martini Smiglecii Societatis Iesu Pars Altera. Eomnia, quae ad Secundam & Tertiam operationem intellectus pertinent comprehendens, vol. 2, Ingolstadii: Ex Typographeo Ederiano, apud Elisabetham Angermariam, viduam 1618.

Tomasz z Akwinu, The Treatise on Law, transl. R. J. Henle, Notre Dame: University of Notre Dame Press 1993.

Wilkins J., Of the Principles and Duties of Natural Religion: Two Books, London: Printed by A. Maxwell, for T. Basset, H. Brome, R. Chiswell, at the George in Fleetstreet, the Gun at the Westend of St. Pauls, and the Rose and Crown in St. Pauls Church-Yard 1675.

Zabarella G., Opera logica, Venetiis: Apud Paulum Meietum Bibliopolam Patauinum 1578.

Aalderink M. J. H., Philosophy, Scientific Knowledge, and Concept Formation in Geulincx and Descartes, Ridderkerk: Ridderprint Offsetdrukkerij BV 2009.

Armstrong R. L., „Cambridge Platonists and Locke on Innate Ideas”, Journal of the History of Ideas 30 (2), 1969, s. 187–202, https://doi.org/10.2307/2708432.

Ayers M. R., Locke. Epistemology & Ontology, London–New York: Routledge 2005.

Ayers M. R., „Richard Burthogge and the Origins of Modern Conceptualism”, [w:] T. Sorell, G. A. J. Rogers (eds.), Analytic Philosophy and History of Philosophy, Oxford: Clarendon Press 2005, s. 179–200.

Ayers M. R., „The Ideas of Power and Substance in Locke’s Philosophy”, The Philosophical Quarterly 25 (98), 1975, s. 1–27, https://doi.org/10.2307/2217949.

Bachofen J. J., Matriarchat. Studium na temat ginajkokracji świata starożytnego podług natury religijnej i prawnej, przeł. R. Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR 2007.

Baggott J., Pożegnanie z rzeczywistością, przeł. M Krośniak, Warszawa: Prószyński i S-ka 2015.

Bakies B., „Twardowskiego koncepcja przedmiotu jako korelatu aktu”, Studia Philosophiae Christianae 11 (2), 1975, s. 11–48.

Barnouw J., „Hobbes’s Causal Account of Sensation”, Journal of the History of Philosophy 18 (2), 1980, s. 115–130, https://doi.org/10.1353/hph.2008.0153.

Beck L. W., A Commentary on Kant’s Critique of Practical Reason, Chicago–London: The University of Chicago Press 1960.

Bella S. di, Schmaltz T. M., The Problem of Universals in Early Modern Philosophy, New York: Oxford University Press 2017.

Bennett J., „Substratum”, History of Philosophy Quarterly 4 (2), 1987, s. 197–215.

Bergson H., Ewolucja twórcza, przeł. F. Znaniecki, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa 2004.

Bergson H., Wstęp do metafizyki, przeł. K. Błeszyński, Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis Etiuda 2017.

Blumenberg H., The Genesis of the Copernican World, transl. R. M. Wallace, Cambridge MA–London: The MIT Press 1987.

Boyle D. A., Descartes on Innate Ideas, London–New York: Continuum 2009.

Bradley D. J. M., Aquinas on the Twofold Human Good: Reason and Human Happiness in Aquinas’s Moral Science, Washington, D. C.: The Catholic University of America Press 1997.

Brentano F., Psychologia z empirycznego punktu widzenia, przeł. W. Galewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999.

Brown D., Objective Being in Descartes: That Which We Know or That By Which We Know?, [w:] H. Lagerlund (ed.), Representation and Objects of Thought in Medieval Philosophy, Aldershot–Burlington: Ashgate, s. 135–153.

Cassirer E., Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit, vol. 1, Berlin: Verlag Bruno Cassirer 1922.

Chrudzimski A., „Intencjonalność z fenomenologicznego punktu widzenia”, [w:] T. Płotka (red.), Wprowadzenie do fenomenologii. Interpretacje, zastosowania, problemy, t. I, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 297–344.

Clarke D. M., Descartes’s Theory of Mind, Oxford: Clarendon Press 2003. Cook M., „Descartes’ Alleged Representationalism”, History of Philosophy Quarterly 4 (2), 1987, s. 179–195.

Cook M., „Descartes and the Dustbin of the Mind”, History of Philosophy Quarterly 13 (1), 1996, s. 17–33.

Cooney B., „Arnold Geulincx: A Cartesian Idealist”, Journal of the History of Philosophy 16 (2), 1978, s. 167–180, https://doi.org/10.1353/hph.2008.0084.

Costa M. J., „What Cartesian Ideas Are Not”, Journal of the History of Philosophy 21 (4), 1983, s. 537–549, https://doi.org/10.1353/hph.1983.0095.

Courtine J-F., „Reality”, [w:] B. Cassin (ed.), Dictionary of Untranslatables. A Philosophical Lexicon, transl. S. Rendall, Ch. Hubert, J. Mehlman, N. Stein, M. Syrotinski, Princeton–Oxford: Princeton University Press 2014, s. 879–887.

Crisp O. D., „Jonathan Edwards and Occasionalism”, [w:] K. W. Giberson (ed.), Abraham’s Dice. Chance and Providence in the Monotheistic Tradictions, New York: Oxford University Press 2016, s. 195–212, https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780190277154.003.0010.

Cronin T. J., Objective Being in Descartes and in Suárez, Roma: Gregorian University Press 1966.

Czerkawski J., Humanizm i scholastyka. Studia z dziejów kultury filozoficznej w Polsce w XVI i XVII wieku, Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1992.

Daston L., „Marvelous Facts and Miraculous Evidence in Early Modern Europe”, Critical Inquiry 18 (1), 1991, s. 93–124, https://doi.org/10.1086/448625.

Daston L., Park K., Wonders and the Order of Nature 1150–1750, New York: Zone Books 1998.

Denery D. G. II, Seeing and Being seen in the Later Medieval World. Optics, Theology and Religious Life, Cambridge–New York: Cambridge University Press 2005.

Doesschate G. ten, „Oxford and the Revival of Optics in the Thirteenth Century”, Vision I, 1962, s. 313–342, https://doi.org/10.1016/0042–6989(62)90015–9.

Doyle J. P., „Suárez on Beings of Reason and Truth”, [w:] idem, Collected Studies on Francisco Suárez, S.J. (1548–1617), Leuven: Leuven University Press 2010, s. 161–208.

Dyson H., Prolepsis and Ennoia in the Early Stoa, Berlin–New York: Walter de Gruyter 2009.

Eco U., Od drzewa do labiryntu. Studia historyczne o znaku i interpretacji, przeł. G. Jurkowlaniec, M. Surma-Gawłowska, J. Szymanowska, A. Zawadzki, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2009.

Fine G., The Possibilty of Inquiry. Meno’s Paradox from Socrates to Sextus, Oxford: Oxford University Press 2014.

Formigari L., Language and Experience in 17th-century British Philosophy, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company 1988.

Friedman R. L., „Peter Auriol on Intentions and Essential Predication”, [w:] S. Ebbesen, R. L. Friedman (eds.), Medieval Analyses in Language and Cognition, Copenhagen: The Royal Danish Academy of Sciences and Letters 1999, s. 415–431.

Gilson É., Byt i istota, przeł. D. Eska, J. Nowak, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 2006.

Gilson É., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, przeł. S. Zalewski, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1987.

Glidden D. K., „Epicurean prolepsis”, Oxford Studies in Ancient Philosophy 3, 1985, s. 175–217.

Goczał R., Onto-teo-logia. Status bytu realnego i myślnego w metafizyce Francisco Suáreza, Warszawa: Warszawska Firma Wydawnicza 2011.

Goldie M., „John Locke’s Circle and James II”, The Historical Journal, 35 (3), 1992, https://doi.org/10.1017/S0018246X00025978.

Gorham G., „Descartes on the Innateness of All Ideas”, Canadian Journal of Philosophy 32 (3), 2002, s. 355–388, https://doi.org/10.1080/00455091.2002.10716523.

Goris W., Aertsen J., „Medieval Theories of Transcendentals”, E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopediaof Philosophy, 2016, https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/transcendentals-medieval/.

Gracia J. J. E., „Suárez and Metaphysical Mentalism: The Last Visit”, American Catholic Philosophical Quarterly 67 (3), 1993, s. 349–354, https://doi.org/10.5840/acpq199367311.

Gracia J. J. E., „Suárez’s Conception of Metaphysics: A Step in the Direction of Mentalism?”, American Catholic Philosophical Quarterly 65 (3), 1991, s. 287–309, https://doi.org/10.5840/acpq199165319.

Greenlee D., „Locke and the Controversy over Innate Ideas”, Journal of the History of Ideas 33 (2), 1972, s. 251–264, https://doi.org/10.2307/2708872.

Grünbaum J., Die Philosophie Richard Burthogges (1637–1698), Bern: Buchdruckerei J. Kleiner 1939.

Guyer P., Horstmann R-P., „Idealism”, E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2015, https://plato.stanford.edu/archives/ sum2018/entries/idealism/.

Heyd M., „Be Sober and Reasonable”. The Critique of Enthusiasm in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries, Leiden–New York–Köln: E. J. Brill 1995.

Husserl E., Badania logiczne II/I, przeł. J. Sidorek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.

Hutton S., British Philosophy in the Seventeenth Century, Oxford: Oxford University Press 2015.

Ingarden R., Spór o istnienie świata, t. I–II, Warszawa: PWN 1987.

Janeczek S., Logika czy epistemologia? Historycznofilozoficzne uwarunkowania nowożytnej koncepcji logiki, Lublin: Wydawnictwo KUL 2003.

Johnston G. A., The Development of Berkeley’s Philosophy, London: Macmillan and Co. 1923.

Jolley N., „Malebranche on the Soul”, [w:] S. Nadler (ed.), The Cambridge Companion to Malebranche, New York: Cambridge University Press, 2000, s. 31–58.

Jones J-E., „Locke on Real Essence”, [w:] E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2018, https://plato.stanford.edu/archives/ fall2018/entries/real-essence/.

Jorgensen L. M., „Seventeenth-Century Theories of Consciousness”, E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2014, https://plato.stanford.edu/entries/consciousness-17th/.

Klima G. (ed.), Intentionality, Cognition, and Mental Representation in Medieval Philosophy, New York: Fordham University Press 2015.

Kopania J., Funkcje poznawcze Descartesa teorii idei, Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku 1988.

Krąpiec M. A., „Transcendentalia i uniwersalia”, Roczniki Filozoficzne 7 (1), 1959, s. 5–39.

Lähteenmäki V., „Orders of Counsciousness and Forms of Reflexivity in Descartes”, [w:] S. Heinämaa, V. Lähteenmäki, P. Remes (eds.), Consciousness. From Perception to Reflection in the History of Philosophy, Dordrecht: Springer 2007, s. 177–201.

Lamprecht S. P., „Innate Ideas in the Cambridge Platonists”, The Philosophical Review, 35 (6), 1926, s. 553–573, https://doi.org/10.2307/2179495.

Landes M. W., „Richard Burthogge, His Life and His Place in the History of Philosophy”, The Monist 30 (2), 1920, s. 253–266, https://doi.org/10.5840/monist192030232. Przedruk: M. W. Landes, „Introduction”, [w:] idem (ed.), The Philosophical Writings of Richard Burthogge, s. XI–XXIV.

Lennon T. M., The Battle of Gods and Giants. The Legacies of Descartes and Gassendi, 1655–1715, Princeton: Princeton University Press 1993.

Loux M. J., Substance and Attribute, Dordrecht–Boston–London: D. Reidel Publishing Company 1978.

Lovejoy A. O., „Kant and The English Platonists”, [w:] Essays Philosophical and Psychological in Honor of William James, Professor in Harvard University, New York: Longmans, Green, and Co. 1908, s. 265–302.

Lyon G., L’Idéalisme en Angleterre au XVIIIe siècle, Paris: Ancienne Librairie Germer Baillière et Cie Félix Alcan, éditeur 1888.

Maierù A., „Mental Language and Italian Scholasticism in the Fourteenth and Fifteenth Centuries”, [w:] R. L. Friedman, S. Ebbesen (eds.), John Buridan and Beyond. Topic in the Language Sciences 1300–1700, Copenhagen: The Royal Danish Academy of Sciences and Letters 2004, s. 33–67.

McCracken Ch. J., Malebranche and British Philosophy, Oxford: Clarendon Press 1983.

McCracken Ch. J., „Stages on a Cartesian Road to Immaterialism”, Journal of the History of Philosophy 24 (1), 1986, s. 19–40, https://doi.org/10.1353/hph.1986.0021.

Mosser K., Necessity & Possibility. The Logical Strategy of Kant’s Critique of Pure Reason, Washington: The Catholic University Of America Press 2008.

Nadler S. M., Arnauld and the Cartesian Philosophy of Ideas, Manchester: Manchester University Press 1989.

Nadler S., „The Doctrine of Ideas”, [w:] S. Gaukroger (ed.), The Blackwell Guide to Descartes’ Meditations, Malden: Blackwell 2006, s. 86–103, https://doi.org/10.1002/9780470776476.ch6.

O’Neil B. E., Epistemological Direct Realism in Descartes’ Philosophy. Albuquerque: University of New Mexico Press 1974.

Newman L., „Descartes’ Epistemology”, E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 1997, rev. 2019, https://plato.stanford.edu/ entries/descartes-epistemology/.

Nietzsche F., Zmierzch bożyszcz, czyli jak filozofuje się młotem, przeł. G. Sowiński, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2000.

Nolan L., Whipple J., „The Dustbin Theory of Mind: A Cartesian Legacy?”, [w:] D. Garber, S. Nadler (eds.), Oxford Studies in Early Modern Philosophy, vol. III, New York: Oxford University Press 2006, s. 33–55.

Nolan L. (ed.), Primary & Secondary Qualities. The Historical and Ongoing Debate, Oxford: Oxford University Press 2011.

Novotný D. D., Ens rationis from Suárez to Caramuel. A Study in Scholasticism of the Baroque Era, New York: Fordham University Press, 2013.

Nuchelmans G., Judgment and Proposition. From Descartes to Kant, Amsterdam–Oxford–New York: North-Holland Publishing Company 1983.

Owens J., The Doctrine of Being in the Aristotelian Metaphysics. A study in the Greek Background of Medieval Thought, Toronto: Pontifical Institute of Medieval Thought 1978.

Pasnau R., Scholastic Qualities, Primary and Secondary, [w:] L. Nolan (ed.), Primary & Secondary Qualities, s. 41–61, https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199556151.003.0003.

Pasnau R., Theories of cognition in the later Middle Ages, Cambridge: Cambridge University Press 1997.

Pelletier J., Roques M. (eds.), The Language of Thought in Late Medieval Philosophy, Cham: Springer 2017.

Perler D. (ed.), Ancient and Medieval Theories of Intentionality, Leiden: Brill 2001.

Porter N., „Appendix I. Philosophy in Great Britain and America. A Supplementary Sketch”, [w:] F. Ueberweg, History of Philosophy. From Thales to the Present Time, New York: Charles Scribner’s Sons 1873, s. 349–460.

Pozzo R., „Kant on the Five Intellectual Virtues”, [w:] idem (ed.), The Impact of Aristotelianism on Modern Philosophy, s. 173–192, https://doi.org/10.2307/j.ctvfjczc6.10.

Pozzo R., „Res considerata and modus considerandi rem: Averroes, Aquinas, Jacopo Zabarella and Cornelius Martini on Reduplication”, Medioevo 24, s. 151–76.

Pozzo R. (ed.), The Impact of Aristotelianism on Modern Philosophy, Washington, D.C.: The Catholic University of America Press 2004.

Robinson H., „Substance”, [w:] E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2018, https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/substance/.

Rogers G. A. J., „Locke, Newton, and the Cambridge Platonists on Innate Ideas”, Journal of the History of Ideas 40 (2), 1979, s. 191–205, https://doi.org/10.2307/2709148.

Roncaglia G., „Smiglecius on Entia Rationis”, Vivarium 33 (1), 1995, s. 27–49, https://doi.org/10.1163/1568534952579795.

Ruler H. van, „Arnold Geulincx (1624–1669)”, Internet Encyclopedia of Philosophy, https://www.iep.utm.edu/geulincx/.

Ruler H. van, „Different Clothing from like Cloth: Metaphysical and Ethical Diversities in Dutch Cartesianism. in Cartesian Views”, [w:] T. M. Lennon, Cartesian Views. Papers presented to Richard A. Watson, Leiden–Boston: Brill 2003, s. 31–51, https://doi.org/10.1163/9789047402657_005.

Rutherford D., „Introduction”, [w:] idem (ed.), Cambridge Companion to Early Modern Philosophy, New York: Cambridge University Press 2006, https://doi.org/10.1017/CCOL0521822424.001.

Salas V. M., Fastiggi R. L. (eds.), A Companion to Francisco Suárez, Leiden–Boston: Brill 2014.

Schmaltz T. M., „Containment, Eminent versus Formal”, [w:] L. Nolan (ed.), The Cambridge Descartes Lexicon, New York: Cambridge University Press 2016, s. 152–153, https://doi.org/10.1017/CBO9780511894695.065.

Scott D., „Innatism and the Stoa”. Proceedings of the Cambridge Philological Society 34, 1988, s. 123–153. https://doi.org/10.1017/S0068673500005095.

Scott D., Recollection and Experience. Plato’s theory of learning and its successors, Cambridge: Cambridge University Press 1995.

Secada J., Cartesian Metaphysics. The Scholastic Origins of Modern Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press 2004.

Serjeantson R. W. „‘Human Understanding’ and the Genre of Locke’s Essay”, Intellectual History Review, 18 (2), 20008, s. 157–171, https://doi.org/10.1080/17496970802124544.

Sgarbi M., „Abraham Calov and Immanuel Kant. Aristotelian and Scholastic Traces in the Kantian Philosophy”, Historia Philosophica 8, 2010, s. 55–62.

Sgarbi M., The Aristotelian Tradition and the Rise of British Empiricism, Dordrecht–Heidelberg–New York–London: Springer 2013.

Sgarbi M., Kant and Aristotle: Epistemology, Logic, and Method, Albany: State University of New York 2016.

Sgarbi M., „L’epistemologia di Richard Burthogge”, Rivista di storia della filosofia 3, 2012, s. 493–521.

Sgarbi M., „Towards a Reassessment of British Aristotelianism”, Vivarium 50, 2012, s. 85–109, https://doi.org/10.1163/156853411X606383.

Sgarbi M. (ed.), Francisco Suárez and his legacy. The impact of Suárezian metaphysics and epistemology on modern philosophy, Milano: Vita e Pensiero 2010.

Siemek M. J., Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta, Warszawa: PWN 1977.

Smith K., „Descartes’ Theory of Ideas”, [w:] E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2018, https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/descartes-ideas/.

Solly T., The Will. Divine and Human, Cambridge: Deighton, Bell and Co.–London: Bell and Daldy 1856.

Sorley W. R., A History of English Philosophy, New York–London: P. Putnam’s Sons 1921.

Spruit L., Species Intelligibilis. From Perception to Knowledge, vol. 1–2, Leiden–New York–Köln: E. J. Brill 1994–1995.

Stephen L. (ed.), Dictionary of National Biography, vol. VII, New York: MacMillan and Co.–London: Smith, Elder, & Co. 1886.

Swieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2012.

Šoć A., „Locke’s Anticipation of Idealism”, Theoria 55 (3), 2012, s. 99–112, https://doi.org/10.2298/THEO1203099S.

Thiel U., The Early Modern Subject. Self-Consciousness and personal identity from Descartes to Hume, Oxford–New York: Oxford University Press 2011.

Tonelli G., „Critiques of the Notion of Substance Prior to Kant”, Tijdschrift voor Philosophie 2, 1961, s. 285–301.

Twardowski K., O treści i przedmiocie przedstawień, [w:] idem, Wybrane pisma filozoficzne, Warszawa: PWN 1965, s. 3–91.

Waltershausen W. S. von, Carl Freidrich Gauss. A Memorial, transl. W. Gauss, Leipzig: S. Hirzel 1856.

Wells N. J., „Esse Cognitum and Suárez Revisited”, American Catholic Philosophical Quarterly 67 (3), 1993, s. 339–348, https://doi.org/10.5840/acpq199367320.

Wood A. A., Bliss, P., Athenae Oxonienses, an exact history of all the writers and bishops who have had their education in the University of Oxford. To which are added the Fasti, or Annals of the said University. A new edition, with additions and continuation, vol. IV, London: Thomas Davison, Whitefriars 1820.

Wright J. P., „The Understanding”, [w:] J. A. Harris (ed.), The Oxford Handbook of British Philosophy in the Eighteenth Century, Oxford: Oxford University Press 2013, s. 149–170, https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199549023.013.008.

Yolton J. W., John Locke and The Way of Ideas, Oxford: Clarendon Press 1968.

Yolton J. W., Perceptual Acquiantance from Descartes to Reid, Minneapolis: University of Minnesota Press 1984.

Żukowski B., Esse est percipi? Metafizyka idei G. Berkeley’a, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2012.

Żukowski B., „Między Kartezjuszem a Berkeleyem. Zapomniany rozdział z dziejów brytyjskiej filozofii wczesnonowożytnej”, Roczniki Filozoficzne, LXIII (1), 2015, s. 101–115, https://doi.org/10.18290/rf.2015.63.1–7.

Żukowski B., „Realitas formalis/realitas obiectiva. Paradoks Kartezjańskiego reprezentacjonizmu”, Studia z historii filozofii 2 (4), 2013, s. 127–137, https://doi.org/10.12775/szhf.2013.022.