-
2251
-
382
-
351
-
324
-
315
Pliki do pobrania
W ciągu kilkudziesięciu lat powstało w Łodzi społeczeństwo o skrajnych kontrastach społecznych, w którym wiodącą rolę odgrywała obca etnicznie (niemiecka i żydowska) burżuazja. W mieście dominowały dwie warstwy, wspomniana burżuazja i robotnicy. Gdzieś na marginesie społeczeństwa istniała jeszcze ograniczona liczba inteligencji. W niewielkim stopniu była również klasa średnia, do której należeli drobni przemysłowcy, urzędnicy państwowi oraz przedstawiciele tzw. wolnych zawodów, jak lekarze, nauczyciele, dziennikarze, prawnicy, pisarze. Łódź potrzebowała takich ludzi, którzy byliby ważnym nośnikiem rozwoju społecznego i siłą stabilizującą. Do tej grupy należą osoby, którym zależy na duchowym i moralnym rozwoju społeczeństwa. Ich rola opiera się na podtrzymywaniu kultury, tradycji i wierzeń oraz wpajaniu wartości etycznych.
Społeczeństwo łódzkie, które kształtowało się w warunkach kapitalizmu, gdzie najważniejszą wartością był pieniądz, wymagało szczególnej opieki duchowej. Z tego powodu duchowieństwo odgrywało ważną rolę w mieście. Ich celem było przede wszystkim szerzyć wiarę w społeczeństwie i troszczyć się o wartości moralne. Duchowieństwo łódzkie nie tylko nauczało wiary czy pełniło rolę autorytetu moralnego, często pełniło rolę mediatorów i inicjatorów w sferze kultury. Duchowni często chwytali za pióro, aby przelać swoje myśli na papier. Pisali teksty literackie i publicystyczne w języku niemieckim lub polskim i publikowali je w lokalnych gazetach i czasopismach lub rzadziej w formie książkowej. Dziennikarstwo i twórczość literacka cieszyły się szczególną popularnością wśród duchowieństwa luterańskiego. Pozwoliły one rozwinąć poczucie estetyczne w innej formie niż tylko niedzielne kazanie, rozbudzić zamiłowanie do piękna i doprowadzić wiernych do przyswojenia wartości estetycznych i duchowych.
Niniejsza antologia przedstawia niewielki wycinek obszerniejszego dorobku pastorów ewangelicko-augsburskich z Łodzi i okolic w latach 1839-1939. Główną część tomu stanowi zbiór tekstów niemieckojęzycznych pastorów-poetów, w tym Philippa Kreutza, Rudolfa Gundlacha czy Augusta Hermanna Müllera. Publikacja jest antologią opatrzoną w rozbudowany komentarz dotyczący dziejów miasta, rozwoju parafii ewangelicko-augsburskich w Łodzi i okolicach w XIX i na początku XX wieku oraz działalności duszpasterskiej wybranych pastorów.
Angerstein W.P., Andenken an die Jubelfeste in der St. Johannisgemeinde zu Łodź am 8. und 10. Oktober 1909.
Gundlach R., Lied Nr. 19. In: Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Gundlach R., Lied Nr. 101. In: Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Gundlach R., Lied Nr. 126. In: Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Kreutz P., Advent. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 29.11.1925, S. 3.
Kreutz P., Ein Jahrhundert Webermeisterinnung in Lodz. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, Nr. 45, 9.11.1924.
Kreutz P., Halbinsel Hela. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Im Danziger Haff. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Im Freistaat. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Lied der Auslanddeutschen. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Mein Heimatland, In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Mein schönes Heimatland. In: Ders., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Ostern. In: Die Welt im Bilde. Sonntagsbeilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 31.03.1929, S. 1.
Kreutz P., Pfingsten. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 8.06.1924, S. 5.
Kreutz P., Totensonntag. In: Welt im Bild, 11.1930, S. 3.
Kreutz P., Traum und Tag: Gedichte, Weißenburg 1953.
Kreutz P., Weihnachten. In: Lodzer Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 27.12.1925, S. 5.
Kreutz P., Zeit und Ewigkeit, Łódź 1937.
Kreutz P., Zeit und Ewigkeit: Gedichte. In: Neuen Lodzer Zeitung, Łódź 1937.
Manitius Z.O., Łódź przed 100 laty. Z uprzejmie użyczonych pamiętników Zygmunta Manitiusa. In: Giewont. Ilustrowane czasopismo poświęcone sztuce, literaturze, sprawom rozwoju uzdrowisk, styczeń 1928, Nr. 3, S. 46–48.
Metzner F.G., Gesang zur Weihe des neuerbauten Meisterhauses der löblichen Weberinnung zu Lodz am 3ten September 1839.
Müller A.H., Der Harfner und der Fischmarkt. In: Ders., Waldblumen, Łódź 1902.
Müller A.H., Die Märtyrer der Makkabäerzeit. In: Ders., Waldblumen, Łódź 1902.
Müller A.H., Jonas. In: Ders., Waldblumen, Łódź 1902.
Müller A.H., Waldblumen, Łódź 1902.
Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2009.
Althaus P., Der Tod ist verschlungen in den Sieg!, Łódź 1915.
Althaus P., Lodzer Kriegsbüchlein. Deutsch-evangelische Betrachtungen, Göttingen 1916.
Althaus P., Um Glauben und Vaterland. Neues Lodzer Kriegsbüchlein, Göttingen 1917.
[Astor-Lodz], Hundert Jahre St. Trinitatisgemeinde zu Lodz. In: Volksfreundkalender für Stadt und Land auf das Jahr 1928, Jg. 2.
Aus der Arbeit für die Arbeit. Sonderausgabe der Jugendzeitschrift „An die Jugend“ anlässlich der 40-jährigen Amtstätigkeit des Herrn Senior Pastor Julius Dietrich an St. Johannis, Lodz den 11 Dezember 1938, [Łódź 1938].
Badziak K., Zarys dziejów w Łodzi do 1918 roku. In: S. Liszewski (Hrsg.), Łódź: monografia miasta, Łódź 2009.
Badziak K., Chylak K., Łapa M., Łódzkie chrześcijańskie wspólnoty wyznaniowe (bez Kościoła rzymskokatolickiego) w Łodzi do wybuchu I wojny światowej. In: M. Kulesza, M. Łapa, J. Walicki (Hrsg.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź 2010.
Badziak K., Chylak K., Łapa M., Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku, Łódź 2014.
Bahr H.-E., Poiesis. Theologische Untersuchung der Kunst, Stuttgart 1961.
Baranowski B., Fijałek J. (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Barszczewska-Krupa A., Samuś P., Życie polityczno-społeczne. In: B. Baranowski, J. Fijałek (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Boczkowski P. (Hrsg.), Łódź, która przeminęła w publicystyce i prozie (antologia), Łódź 2008.
Boemelburg H.J., Lodz. Geschichte einer multikulturellen Industriestadt im 20. Jahrhundert, Paderborn 2022.
[o.A.], Brüdergemeinde in Lodz. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Budziarek M., Archikatedra łódzka. Wokół Bazyliki Mniejszej św. Stanisława Kostki, Łódź 1995.
Budziarek M., Konfessionelle Koexistenz in Lodz im 19. und 20. Jahrhundert. In: J. Hensel (Hrsg.), Polen, Deutsche und Juden in Lodz 1820–1939. Eine schwierige Nachbarschaft, Osnabrück 1999.
Budziarek M., Łodzianie, Łódź 2000.
Budziarek M., Łódzki bedeker wyznaniowy, Łódź 1998.
Budziarek M., Łódź Piotrowa. Krótka historia kościoła w Łodzi, Łódź 2005.
Budziarek M., Skromna wielkość, Rudolf Gustaw Gundlach (1850–1922). In: Ders., Łodzianie, Łódź 2000.
Budziarek M., Świątynie Łodzi, Łódź 2005.
Caban W. (Hrsg.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999.
Christliche Literatur. In: E.B. Bode (Hrsg.), Der Brockhaus Literatur. Schriftsteller, Werke, Epochen, Sachbegriffe, 4., überarbeitete und aktualisierte Aufl., Gütersloh–München 2010.
Chylak K., Dzieje łódzkiej katedry. Od kościoła filialnego do bazyliki mniejszej. In: P. Machlański (Hrsg.), Serce Łodzi. Historia i współczesność, Łódź 2013.
Czembor H., Dzieje ewangelicyzmu w Łodzi (od początku do roku 1939). In: Kalendarz Ewangelicki, Warszawa 1978, S. 217–225.
Czembor H., Dzieje luteranizmu w Łodzi. In: Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 1977, Nr. 19, H. 2, S. 29–66.
Czembor H., Dzieje parafii luterańskich w Łodzi do 1939 roku. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, S. 45–82.
Czembor H., Ewangelicy-Polacy w Łodzi w okresie międzywojennym. In: Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 1975, Nr. 17, H. 1, S. 69–85.
Der deutsche Schul- und Bildungsverein zu Lodz: 1907–1957. In: Erinnerungsschrift zum 50. Jahrestag seiner Gründung, in Verbindung mit zahlreichen Mitarbeitern zusammengestellt von Horst Markgraf und Fritz Weigelt, Weinheim 1957.
Dietrich E.K., Heike O. (Hrsg.), 100 [Hundert] Jahre evangelische St.-Johanniskirche in Lodz. Ein Wahrzeichen von Martin Luthers Sprache und Lehre, Mönchengladbach 1984.
Dietrich J., 50 Jahre göttlicher Barmherzigkeit. In: Festschrift anlässlich des 50jährigen Jubiläums der evang.-luth. Johannisgemeinde zu Lodz, Łódź 1934.
Dietrich J., Allein Gott in der Höh sei Ehr: Festschrift anläßlich der Einweihung der evang. luth. St. Matthäikirche, Łódź 1928.
Dietrich J., Die St. Matthäi-Kirche. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Dietrich J., Entstehung und Entwicklung der lutherischen St. Johannisgemeinde. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Dietrich J., Powstanie i rozwój parafii św. Jana. In: Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Dominikowski J., Nekropolia Łodzi wielkoprzemysłowej. Cmentarz Stary przy ulicy Ogrodowej. Dzieje i sztuka 1854–1945, Łódź 2004.
Donnert E., Die Universität Dorpat-Jur‘ev 1802–1918. Ein Beitrag zur Geschichte des Hochschulwesens in den Ostseeprovinzen des Russischen Reiches, Frankfurt am Main u.a. 2007.
Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1990.
Dutkowski L., Jubileusz 80-lecia istnienia adwentyzmu w Łodzi. In: Sługa Zboru 1974, Nr. 2–3.
Dworzaczkowa J., Z dziejów braci czeskich w Polsce, Poznań 2003.
Dzwonkowski R., Listy społeczne biskupów polskich 1891–1918, Paryż 1974.
Ein Denkstein dem evangelischen Waisenhause in Lodz zur 25-jährigen Jubelfeier gesetzt von R. Gundlach, Pastor, Łódź 1912.
Engelhardt R. von, Die Deutsche Universität Dorpat in ihrer geistesgeschichtlichen Bedeutung, München 1933.
Feldmann W., Mit der Heeresgruppe des Prinzen Leopold von Bayern nach Weißrussland hinein, München 1916.
Festschrift zum 25-jährigen Jubiläum des Kirchengesangvereins der Evang.-Augsb. St. Johannis – Gemeinde zu Lodz, [Łódź 1909].
Festschrift zum 50-jährigen Jubiläum des Kirchengesangvereins der evang.-lutherischen St. Johannis-Gemeinde zu Lodz: 1884–1934, Łódź 1934.
Festschrift zur 50. [fünfzigjährigen] Wiederkehr des Gründungstages des evangelisch-lutherischen Kirchengesangvereins „Harmonia” in Konstantynow: 1879–1929, Łódź 1929.
Festschrift zur 75-jährigen Jubelfeier des Lodzer Männer-Gesang-Vereins 1846–1921: Feier am 16. und 17. Juni 1923 in den Räumen des Vereinshauses Petrikauer, Nr. 143, Männer-Gesang-Verein, Łódź.
Festschrift zur Feier des 75. [fünfundsiebzig]-jährigen Jubiläums des Kirchengesang-Vereins der St. Trinitatis-Gemeinde zu Lodz: 1859–1934, Łódź 1934.
Festschrift zur Feier des 100-jährigen Jubiläums der Webermeister-Innung zu Lodz, Łódź 1924.
Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź 1990.
Fijałkowski P., Rozwój społeczności ewangelickiej i powstanie sieci parafialnej w środkowej Polsce w II połowie XVIII wieku i początku XIX w. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Flatt O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.
Galiński A., Budziarek M. (Hrsg.), Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939–1940, Łódź 1992.
Gastpary W., Historia protestantyzmu w Polsce od połowy XVIII w. do pierwszej wojny światowej, Warszawa 1977.
Gastpary W., W stulecie „Zwiastuna“. In: Zwiastun Ewangelicki 1963, Nr. 2.
Gedenkschrift anlässlich des 50jährigen Jubiläums der Baptistengemeinde Lodz, Nawrot 2, 1878–1928, Łódź 1928.
Gerlach-Damaschke R., Dichtung im Kontext der Geschichte. Zur Literatur der Deutschen in und aus Polen. In: C.J. Kenez, H. Neubach, J. Rogall (Hrsg.), Beiträge zur deutsch-polnischen Nachbarschaft, Berlin–Bonn 1992.
Ginsbert A., Łódź. Studium monograficzne, Łódź 1962.
Glass J., W czterechsetną rocznicę reformacji w Polsce. In: Ders., Ewangelicy Polacy w świetle dokumentów urzędowych, Łódź 1919.
Gniazdo dla dzieci. In: Rozwój 1907, Nr. 88, S. 3.
Goerne A., Z zakresu statystyki m. Łodzi. In: Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919, Łódź (o.J.).
Grad S., Najstarsza parafia łódzka (Krótki rys historyczny). In: Wiadomości Diecezjalne Łódzkie 1974, Bd. 48, Nr. 1.
Graliński T., Spis parafii i kościołów Diecezji Łódzkiej i krótki ich opis historyczny. In: Wiadomości Diecezjalne Łódzkie 1951, Nr. 11–12; 1952, Nr. 1–3, 10–11; 1953, Nr. 1–4, 9; 1954, Nr. 2–3.
Grelewski S., Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937.
Grzegorczyk A., Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w. In: Łódzkie Studia Teologiczne 2016, Nr. 25/4.
Gundlach R., Das evangelische Waisenhaus in Lodz 1887–1912, Łódź 1912.
Gundlach R., Das evangelische Waisenhaus in Lodz, Warszawa 1903.
Gundlach R., Kasa Zapomogowa Warszawskiego Ew.-Augs. Okręgu Konsystorskiego. In: Przyjaciel Domu. Kalendarz dla Ewangelików na rok przestępny 1920, S. 66–69.
Hadrian P., Lebensbild des Konsistorialrats Pastor Rudolf Gustaw Gundlach. In: Pastor Rudolf Gundlach. Sein Leben und Wirken, Łódź 1922.
Handels und Industrieblatt. In: Neue Lodzer Zeitung. Illustrierte Sonntagsbeilage 1909, Nr. 47.
Heike O., 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795–1945, Leverkusen 1979.
Heike O., Das Deutsche Schulwesen in Mittelpolen, Dortmund 1963.
[o.A.], Heimatklänge: deutsche Dichtungen aus dem ehem. Kongreßpolen. Mit Widmung von Albert Breyer an „die dankbaren Heimatgenossen“, Łódź 1925.
Hetzer T., „Deutsche Stunde“. Volksgemeinschaft und Antisemitismus in der politischen Theologie bei Paul Althaus, München 2009.
Hoefig A., Die Anfänge evang. Kirchenwesens in Lodz. In: Volksfreundkalender für Stadt und Land auf das Jahr 1928, Jg. 2.
Hoefig A., Die St. Johanniskirche in Lodz. In: Freie Presse 1926, Jg. 4, Nr. 353.
Hoefig A., Powstanie listopadowe w świetle dokumentów łódzkich. In: Rocznik Łódzki 1928, Bd. 1.
Hohoff C., Was ist das Christliche in der christlichen Literatur? In: K. Forster (Hrsg.), Was ist das Christliche in der christlichen Literatur? Heft 12 der Katholischen Akademie in Bayern, München 1960, S. 75–109.
Jabłkowska J., „Das gelobte Land“ oder das Elend des Frühkapitalismus? „Heimatliteratur“ aus und über Lodz. In: S. Dyroff, K. Radziszewska, I. Röskau-Rydel (Hrsg.), Lodz jenseits von „Fabriken, Wildwest und Provinz“, München 2009.
Janczak J.K., Ludność Łodzi przemysłowej 1820–1914. In: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 1982, Nr. 11.
Janczak J.K., Ludność. In: B. Baranowski, J. Fijałek (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Janczak J.K., Struktura narodowościowa w Łodzi w latach 1820–1939. In: W. Puś, S. Liszewski (Hrsg.), Dzieje Żydów w Łodzi w latach 1820–1944, Łódź 1991.
Janczak J.K., Struktura społeczna ludności Łodzi w latach 1820–1918. In: P. Samuś (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997.
Jasper G., Paul Althaus (1888–1966): Professor, Prediger und Patriot in seiner Zeit, Göttingen 2015.
Jess W., Pater Damasy oder das Verbrechen auf Jasna Góra, Łódź 1910.
Jubiläums-Beilage zur „Lodzer Zeitung“, Łódź 1888.
Jubiläumschrift der „Lodzer Zeitung“ 1863–1913, Łódź 1913.
Kaiser E., Superintendent Wilhelm Petrus Angerstein, Volksfreundkalender für Stadt und Land, [o.O.] 1929.
Kaszubina W., Bibliografia prasy łódzkiej 1863–1944, Warszawa 1967.
Kaszubina W., Najstarsze łódzkie czasopisma kulturalno-literackie. Szkic historyczno-bibliograficzny. In: Prace Polonistyczne 1969, seria XXV.
Kaszubina W., Notatki o prasie łódzkiej. In: Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1968, Bd. 7, S. 171–197.
Kaszubina W., Specyfika początków czasopiśmiennictwa polskiego w Łodzi (1863–1914). In: Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1968, Bd. 8, S. 42–50.
Kempa A., Literaci, dziennikarze i publicyści. In: A. Machejek (Hrsg.), Żydzi łódzcy – The Jews of Łódź, Łódź 2004.
Kempa A., Sylwetki łódzkich dziennikarzy i publicystów, Łódź 1991.
Kessler W., Doppelte Ausgrenzung. Zu Geschichte und Konzeption der „auslanddeutschen Literatur“. In: B. Neumann (Hrsg.), Literatur – Grenzen – Erinnerungsräume, Würzburg 2004.
Kindermann H. (Hrsg.), Du stehst in großer Schar: Junge deutsche Dichtung aus Warthe- und Weichselland, Breslau 1939.
Klein K.K., Literaturgeschichte des Deutschtums im Ausland, Leipzig 1939.
Klikar R., Festschrift zur Feier des 100-jährigen Jubiläums der Webermeister-Innung zu Lodz 1812–1924, Łódź 1924.
Kneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555–1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München 1971.
Kneifel E., Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen. Ein biographisches Pastorbuch mit einem Anhang, Eging 1968.
Kneifel E., Geschichte der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, Niedermarschacht 1964.
Kochanowski J.K., Kiedy Boruta był pacholęciem. In: Ders., Szkice i drobiazgi historyczne, Warszawa 1908.
Konieczna J., Kultura książki polskiej w Łodzi 1820–1918, Łódź 2005.
Konieczna J., Ludzie i instytucje książki w wielonarodowym mieście fabrycznym na przykładzie dziewiętnastowiecznej Łodzi. In: Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej 2001, H. 65.
Kopczyńska-Jaworska B., Konwertyci w Kościele ewangelicko-augsburskim. In: B. Kopczyńska-Jaworska, K. Woźniak, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. In: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Łódzkie Studia Etnograficzne 2002, Bd. 41.
Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak K., Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. In: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Łódzkie Studia Etnograficzne 2002, Bd. 41.
Kossert A., „Nieprzejednane sprzeczności?“. Napięcia narodowe w protestantyzmie łódzkim w latach 1918–1939. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Kossmann E.O., Die Anfänge des Deutschtums im Litzmannstädter Raum, Leipzig 1942.
Kossmann E.O., Die deutschrechtliche Siedlung in Polen. Dargestellt am Lodzer Raum, Leipzig [o.J.].
Kossmann E.O., Lodz. Eine historisch-geographische Analyse, Würzburg 1966.
Kossmann E.O., Śladami dawnej Łodzi, Łódź 1934.
Kossmann E.O., Zabudowanie Łodzi pod względem krajobrazowym, Łódź 1931.
Koter M., Kształtowanie się tkanki miejskiej Łodzi do 1918 roku. In: S. Liszewski (Hrsg.), Łódź. Monografia miasta, Łódź 2009.
Koter M., Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta. In: B. Baranowski, J. Fijałek (Hrsg.), Łódź. Dzieje miasta, Bd. I. Do 1918 r., Warszawa–Łódź 1980.
Koter M., Zagospodarowanie przestrzenne obszaru obecnej Łodzi u schyłku okresu przedprzemysłowego. In: Materiały i Studia 1974, H. IV.
Krajewska H., Otto Heike i Kościół Ewangelicki w Łodzi. In: B. Kwoka (Hrsg.), Otto Heike – „Niemiecki dziennikarz z Łodzi“ jako historyk, Herne 2004.
Krajewska H., Protestanci w Łodzi 1815–1914. Między edukacją a ewangelizacją, Warszawa 2014.
Krajewska H., Szkoły i nauka religii – udział łódzkich protestantów w procesie kształcenia młodzieży 1820–1914. In: Rozprawy z Dziejów Oświaty 2000, Nr. 40, S. 59–86.
Kranz G., Lexikon der christlichen Weltliteratur, Freiburg im Breisgau–Wien [u.a.] 1978.
Kranz G., Was ist christliche Dichtung? Thesen, Fakten, Daten, München 1987.
Krawczyk-Wasilewska V., Kucner M., Zimnica-Kuzioła E. (Hrsg.), Kultura Łodzi jako ważny czynnik rozwoju miasta, Łódź 2012.
Krebs B., Państwo, Naród, Kościół. Biskup Julian Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917–1939, Bielsko-Biała 1998.
Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.
Krüger J., Objaśnienia małego katechizmu Dra M. Lutra, Warszawa 1913.
Kucner M., Deutschsprachige Literatur in Lodz bis 1939. In: E. Wiatr, P. Zawilski (Hrsg.), Studia i szkice dedykowane Julianowi Baranowskiemu, Łódź 2010.
Kucner M., Felieton w prasie łódzkiej w XIX wieku. In: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica 2011, Nr. 7, S. 153–166.
Kucner M., Literatura „ziemi obiecanej“. Twórczość niemieckojęzycznych łodzian w XIX i na początku XX wieku, Łódź 2014.
Kucner M., Lodz in den feuilletonistischen Texten von Carl Heinrich Schultz (1882–1940). In: S. Dyroff, K. Radziszewska, I. Röskau-Rydel (Hrsg.), Lodz jenseits von „Fabriken, Wildwest und Provinz“, München 2009.
Kucner M. (Hrsg.), Literackie i nieliterackie obrazy miasta. Łódź przełomu wieków oczami niemieckojęzycznego autora Carla Heinricha Schultza / Nicht nur literarische Bilder einer Stadt. Lodz in den Augen eines deutschsprachigen Autors Carl Heinrich Schultz, Łódź 2011.
Kucner M., Riecke J., Literatura w cieniu fabrycznych kominów, Łódź 2018.
Kuczyński K.A., Mehnert E., Ratecka B. (Hrsg.), Lodz in deutschsprachiger Literatur. Eine Anthologie, Łódź 2005.
Kulesza M., Łapa M., Walicki J. (Hrsg.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź 2010.
Kupsch E., Geschichte der Baptisten in Polen 1852–1932, Łódź 1933.
Kuschel J., Jesus in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur. Mit einem Vorwort von Walter Jens, Zürich–Gütersloh 1978.
Langenhorst G., Christliche Literatur in unserer Zeit? Vorschläge für ein zukunftsweisendes Konzept. In: Stimmen der Zeit 2007, Nr. 225, S. 556–566.
Langenhorst G., Christliche Literatur‘? Perspektiven für ein zukunftsfähiges Konzept. In: A. Chylewska-Tölle (Hrsg.), „Nun aber bleiben Glaube, Hoffnung, Liebe.“ Die christliche Botschaft in der deutschsprachigen Literatur nach dem Zweiten Weltkrieg, Nordhausen 2011.
Langenhorst G., „Ich gönne mir das Wort Gott“. Gott und Religion in der Literatur des 21. Jahrhunderts, Freiburg–Basel–Wien 2009.
Langenhorst G. (Hrsg.), Christliche Literatur für unsere Zeit. 50 Leseempfehlungen, München 2007.
Langgässer E., Das Christliche in der christlichen Dichtung. Vorträge und Briefe, Olten–Freiburg 1961.
Lipiec W., Kultura i oświata w Łodzi w okresie międzywojennym, Łódź 1973.
Lipiński R., Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP – historia i współczesność. In: J. Budniak, P. Jaskóła, R. Porada (Hrsg.), W nurcie myśli Jana Kalwina, Opole 2009.
Liszewski S. (Hrsg.), Łódź. Monografia miasta, Łódź 2009.
Łapa M., Powstanie i rozwój wielokulturowej Łodzi do 1945 r. In: P. Machlański (Hrsg.), Serce Łodzi. Historia i współczesność, Łódź 2013.
Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce, Warszawa 2002.
Łyko Z., Geneza współczesnego adwentyzmu, Warszawa 1979.
Łyko Z., Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Warszawa 1988.
Łyko Z., Kościół Adwentystów Dnia Siódmego. Historia, nauka, ustrój, posłannictwo, Warszawa 2000.
Łyko Z., Sytuacja prawna Kościoła Adwentystycznego w Polsce międzywojennej 1918–1939, Warszawa 1979.
Machejek A. (Hrsg.), Niemcy łódzcy, Łódź 2005.
Malanowicz H., Łódzkie czasopisma literackie i z literaturą związane w okresie dwudziestolecia 1918–1939. In: Prace Polonistyczne 1960–1961.
Manitius A.Z., Ks. Karol Gustaw Manitius 1823–1904. Artykuł biograficzny, McLean, Virginia, USA, grudzień 2006, https://docplayer.pl/12745163-Ks-karol-gustaw-manitius.html [20.09.2022].
Mägi R., Drechsler W. (Hrsg.), Kaiserliche Universität Dorpat 200 – Academia Gustaviana 370 – Das Jubiläum der Universität Tartu, Tartu 2004.
Milerski B., Zamiast zakończenia: przeszłość przyszłości. Protestantyzm między utopią a praktyką społeczną. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Milerski B., Woźniak K. (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998.
Milker A., Konsistorialrat Pastor Rudolf Gundlach. In: Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“ 1922, Nr. 23, S. 1–2, 4.
Muznerowski S., Przyczynki do monografii Łodzi, Włocławek–Łódź 1922.
Nasarski P.E., Das Lodzer Deutsche Gymnasium: Im Spannungsfeld zwischen Schicksal und Erbe, 1906–1981, Berlin–Bonn 1981.
Niewieczerzał J., Kościół Ewangelicko-Reformowany. In: Posłannictwo 1967, Nr. 5–6.
Olejnik L., Środowisko dziennikarskie w Łodzi (1918–1939). Problemy koegzystencji trzech grup narodowościowych. In: P. Samuś (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, S. 386–401.
[o.A.], Pastor Philipp Kreutz. In: Illustriertes Sonntagsblatt. Beilage zur „Neuen Lodzer Zeitung“, 15.04.1923, S. 1–2.
Pastor Rudolf Gundlach. Sein Leben und Wirken, Łódź 1922.
Pellowski A., Kultura muzyczna w Łodzi do roku 1918, Łódź 1994.
Personalverzeichnis der Evangelischen Kirchen in Polen 1935–1938. In: Wolhynischer Volkskalender für das Jahr 1936, S. 4.
Piasecki O.A., Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła ewang.-reform. w Łodzi przy ul. Radwańskiej 33. In: Kalendarz Ewangelicki 1929.
Piel R., Ne Mütze voll Witze aus Lodz und Pabianice, Łódź 1913.
Pleszkun-Olejniczakowa E., Instytucje literackie w Łodzi. Dwudziestolecie międzywojenne. In: Tygiel Kultury 1996, Nr. 4, S. 75–78.
Pleszkun-Olejniczakowa E., Kulturowy rozwój Łodzi w okresie międzywojennym. In: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Literaria Polonica 2015, Nr. 3(29), S. 7–24.
Pleszkun-Olejniczakowa E., Środowisko literackie w Łodzi w okresie międzywojennym. In: Miscenallanea Łódzkie 1995, Nr. 2(14), S. 5–25.
Pleszkun-Olejniczakowa E., Wokół Nagród Literackich w Łodzi w okresie międzywojennym. In: Osnowa 1981, Nr. 1, S. 94–108.
Podgórska E., Szkolnictwo elementarne w Łodzi w latach 1808–1914, Łódź 1966.
Porównanie wyznania rzymskokatolickiego z ewangelicko-augsburskim, Wilno 1928.
Przelaskowski R., Zagadnienia polityczne w życiu wyznaniowem Łodzi w XIX wieku. In: Rocznik Łódzki 1928, Jg. 1.
Przyczynek do historii zboru ewangelicko-reformowanego w Łodzi oraz budowa kościoła ewangelicko-reformowanego w Łodzi. In: Zwiastun Ewangelicki 1928, Nr. 27.
Puś W., Die Berufs- und Sozialstruktur der wichtigsten ethnischen Gruppen in Lodz und ihre Entwicklung in den Jahren 1820–1914. In: J. Hensel (Hrsg.), Polen, Deutsche und Juden in Lodz 1820–1939. Eine schwierige Nachbarschaft, Osnabrück 1999.
Puś W., Zmiany liczebności i struktury narodowościowej ludności Łodzi do roku 1939. In: M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź 2005.
Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź 1994.
Rachalewski S., Zastygły nurt życia. Łódź, która odeszła, Łódź 1938.
Raciborski J., Łódź w 1860 roku. Źródła. In: Rocznik Łódzki 1931, Bd. 2.
Radziszewska K. (Hrsg.), Niemieckimi śladami po „Ziemi Obiecanej“, Łódź 1997.
Radziszewska K., Woźniak K. (Hrsg.), Pod jednym dachem. Niemcy oraz ich polscy i żydowscy sąsiedzi w Łodzi w XIX i XX wieku, Łódź 2000.
Raymond B., Isabella. Motive aus der Komödie der Ehe, Łódź 1928.
Raymond B., Miłość, student a wojna, Łódź 1933.
Raymond B., Ucieczka przez błękit nieba. Dzieje miłości w trzech aktach z epilogiem bez słów, Łódź 1935.
Raymond B., W poszukiwaniu ojczyzny, Łódź 1938.
Romankow J., Ku nowym brzegom. In: Słowo i Myśl. Przegląd Ewangelicki 1995, Nr. 12.
Rosin R., Bandurka M., Łódź 1423–1823–1973. Zarys dziejów i wybór dokumentów, Łódź 1974.
Rynkowska A., Gundlach Rudolf Gustaw 1850–1922. In: Polski Słownik Biograficzny, Bd. 9, Wrocław 1960–1961, S. 157–158.
Rynkowska A., Ulica Piotrkowska, Łódź 1970.
Salzwedel M., 50 Jahre evang. luth. Kirchengesangverein der St. Johannisgemeide zu Łódź. In: Festschrift anlässlich des 50jährigen Jubiläums der evang.-luth. Johannisgemeinde zu Lodz, Łódź 1934.
Samuś P., Łódź – mała ojczyzna Polaków, Niemców, Żydów. In: P. Samuś (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, S. 154–155.
Samuś P. (Hrsg.), Polacy – Niemcy – Żydzi w Łodzi w XIX–XX w. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997.
Sawicki J., Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim, Warszawa 1937.
Schedler G., 50 Jahre Evangelischen Waisenhaus in Lodz, Łódź 1937.
Schedler G., Eben-Ezer. Eine Jahrhundertgeschichte der evangelischen St. Trinitatis Gemeinde zu Lodz, Łódź 1929.
Schmidt A., Die Trinitatiskirche Evangelische Mutter-Gemeinde in Lodz, Bad Münstereifel 1988.
Schoenaich K., Kościół św. Mateusza w Łodzi. In: Przegląd Techniczny 1913, Nr. 15.
Sosnowska J., Działalność duszpasterska i społeczna pastora Rudolfa Gundlacha (1850–1922). In: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku 2013, Bd. 10.
Sosnowska J., Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940), Łódź 2011.
Statystyka zborów ewangelicko-augsburskich w Królestwie Polskim. In: Zwiastun Ewangeliczny 1898, Nr. 6.
Stefański K., Architektura sakralna Łodzi w latach 1860–1914. In: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 1988, H. 2.
Stefański K., Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821–1914, Łódź 1995.
Stefański K., Ewangelicko-augsburskie budownictwo kościelne w okręgu łódzkim w pierwszej połowie XIX wieku. In: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. Teoria i Historia 1992, Bd. 37, H. 3.
Stefański K., Jak zbudowano przemysłową Łódź. Architektura i urbanistyka miasta w latach 1821–1914, Łódź 2001.
Stefański K., Kaplica grobowa Karola Scheiblera w Łodzi, Łódź 2006.
Stefański K., Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Łódź 2009.
Stefański K., Łódź zapamiętana. Stary cmentarz. Część ewangelicka i prawosławna, Łódź 2003.
Stefański K., Stary cmentarz ewangelicko-augsburski w Łodzi, Łódź 1992.
Stegner T., Ewangelicy ziem polskich XIX wieku. Sylwetki wybitnych postaci, Gdańsk 2008.
Stegner T., Ks. Wilhelm Piotr Angerstein. Duszpasterz Polaków i Niemców. In: Ders., Ewangelicy ziem polskich XIX w. Sylwetki wybitnych postaci, Gdańsk 2008.
Stegner T., Pastorzy ewangeliccy w Królestwie Polskim w latach 1815–1914. In: Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 1990, Nr. 32, H. 2, S. 245–286.
Stegner T., Pastorzy Królestwa Polskiego na studiach teologicznych w Dorpacie w XIX wieku, Warszawa 1993.
Stegner T., Rola Kościoła ewangelickiego w życiu kolonistów niemieckich w Królestwie Polskim 1815–1915. In: W. Caban (Hrsg.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999.
Steinberg H., Die Brüder in Polen. Eine Geschichte der Herrnhuter. Gemeinschaftsarbeit in Kongresspolen, Gnadau 1924.
Stolarzewicz L., Literatura Łodzi w ciągu jej istnienia. Szkic literacki i antologia, Łódź 1935.
Strzałkowski J., Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1997.
Strzałkowski J., Kościół ewangelicko-augsburski św. Mateusza w Łodzi. Przewodnik, Łódź 1996.
Strzałkowski J., Kościół Ewangelicko-Augsburski w Łodzi, Łódź 2005.
Sułowski Z., Pierwszy Kościół polski. In: J. Kłoczkowski (Hrsg.), Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966–1979, Lublin 1992.
Supady J., Powstanie i rozwój ochronek, przytułków, sierocińców dla dzieci w Łodzi na przełomie XIX i XX w. In: Zdrowie Publiczne 1977, Nr. 4.
Szram A. (Hrsg.), Literatura i język Łodzi: materiały z sesji naukowej w Muzeum Historii Miasta Łodzi zorganizowanej w dniach 18–19 kwietnia 1978 r., Łódź 1978.
Szulc J., Luterańscy organizatorzy życia kościelnego wobec powstania 1863 r. In: Kalendarz Ewangelicki 1969, Nr. 82.
Szulc J., Oddźwięk Powstania Styczniowego wśród protestanckiej ludności łódzkiego okręgu przemysłowego. In: Kalendarz Ewangelicki 1970, Nr. 83.
Śpiewnik dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim, Warszawa 1899.
Taube A. von, Thomson E., Garleff M., Die Deutschbalten – Schicksal und Erbe einer eigenständigen Gemeinschaft. In: W. Schlau (Hrsg.), Die Deutsch-Balten, München 1995.
Teplitzka B., Lodzer Typen, Łódź 1913.
Thomson E., Alma Mater Dorpatensis. Die Universität Dorpat in Estland von den Anfängen bis 1944. In: Das Ostpreußenblatt, Jg. 33, Folge 26, 26. Juni 1982.
Tomaszewski H.R., Baptyści w Polsce w latach 1858–1918, Warszawa 1993.
Tomaszewski H.R., Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno-baptystycznego na terenie Polski w latach 1858–1939, Warszawa 2006.
Towarzystwo opieki nad dziećmi. In: Rozwój 1907, Nr. 68, S. 5.
Vogt J., Die Diasporarbeit der Herrnhuter Brüdergemeinde in Polen. In: Ekklesia 1938, Bd. 5.
Waleszczak R., Parafia ewangelicko-augsburska w Łomży w XIX i początkach XX w. (do 1918 r.). In: Rocznik Mazowiecki 2004, Nr. 16, S. 147–165.
Walicki J., Szkolnictwo i nauczyciele w Łodzi w XIX–XX wieku. In: S. Gala (Hrsg.), Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, Łódź 1998.
Warchoł E., Starokatolicki Kościół Mariawitów w okresie II Rzeczypospolitej, Sandomierz 1997.
Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994.
Weigelt F. (Hrsg.), Das Lodzer Deutsche Gymnasium, Gedenkschrift zur Gründung des LDG 29.11.1906 und zur Feier des 50. Jubiläums in Weinheim, Weinheim 1956.
Weigelt F. (Hrsg.), Penne, Pauker und Pennäler, Wuppertal 1972.
Wiadomości z kościoła i ze świata. In: Zwiastun Ewangeliczny 1898, Nr. 11, S. 268.
Wilkens C., Kirchen und Geistlichkeit. In: Jubiläums-Beilage zur „Lodzer Zeitung“, Łódź 1888.
Will J., Fern vom Land der Ahnen. Gesammelte Gedichte, Łódź 1935.
Witkowski W., Organizacja Kościoła ewangelicko-reformowanego w b. zaborze rosyjskim. In: Gazeta Administracji i Policji Państwowej 1936, Nr. 20.
Woźniak K.P., „Ein feste Burg ist unser Gott“. O religijności rodzin Scheiblerów i Herbstów. In: Filmowy pałac Ziemi Obiecanej. W stronę Scheiblerów, Łódź 2011.
Woźniak K.P., Miastotwórcza rola łódzkich ewangelików w latach 1820–1939. In: B. Milerski, K. Woźniak (Hrsg.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, S. 83–116.
Woźniak K.[P.], Parafia ewangelicka w środowisku wielkomiejskim. In: B. Kopczyńska-Jaworska, K. Woźniak, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. In: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze – Łódzkie Studia Etnograficzne 2002, Bd. 41.
Z delegacji niesienia pomocy biednym. In: Gazeta Łódzka 1915, Nr. 264, S. 2.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Opublikowane: 12 października 2023
Zgodnie z Komunikatem Prorektora UŁ ds. nauki dotyczącym systemu ScienceON od 15.09.2023 r. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego wprowadza dane o wszystkich publikacjach wydanych przez siebie autorstwa pracowników UŁ.
Publikacja ww. danych jest możliwa po opublikowaniu pracy w wersji ostatecznej i w terminie do 30 dni od opublikowania.
