Więź matki z dzieckiem w okresie prenatalnym w ciąży wysokiego ryzyka

Marta Kucharska-Hauk

doi:10.18778/8220-246-5

Więź matki z dzieckiem w okresie prenatalnym w ciąży wysokiego ryzyka

Marta Kucharska-Hauk

Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Społecznej i Badań nad Rodziną

https://orcid.org/0000-0002-5004-7275

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8220-246-5

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8220-247-2

DOI: https://doi.org/10.18778/8220-246-5

Słowa kluczowe: ciąża wysokiego ryzyka, okres prenatalny, wrodzone wady rozwojowe, ciąża zagrożona, więzi emocjonalne z dzieckiem prenatalnym

Opublikowane: 18 stycznia 2021

Kategorie: Psychologia, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

W monografii z zakresu psychologii rodziny autorka ustala, czy Istnieją różnice w nasileniu więzi matki z dzieckiem w okresie prenatalnym w ciążach fizjologicznych i ciążach wysokiego ryzyka. W drugiej grupie uwzględnia dwa typy: ze zdiagnozowanymi wrodzonymi wadami rozwojowymi płodu oraz z innymi zagrożeniami wynikającymi z nietypowego przebiegu ciąży lub choroby matki. Podejmuje także próbę określenia czynników będących predyktorami więzi matki z dzieckiem w okresie prenatalnym w różnych sytuacjach zagrożenia ciąży lub jego braku.

Abasi, E., Tafazzoli, M., Esmaily, H., Hasanabadi, H. (2013). The effect of maternal-fetal attachment education on maternal mental health. Turkish Journal of Medical Sciences, 43, 815–820.

Abasi, E., Tahmasebi, H., Zafari, M., Nasiri Takami, G. (2012). Assessment on effective factors of maternal-fetal attachment in pregnant women. Life Science Journal, 9(1), 68–75.

Ainsworth, M.S. (1989). Attachments beyond infancy. American Psychologist, 44(4), 709–716.

Ainsworth, M.D.S., Blehar, M.C., Waters, E., Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.

Aleszewicz-Baranowska, J., Fryze, I., Ereciński, J., Komorowska-Szczepanska, W. (2005). Problemy prokreacyjne kobiet z wadami serca. Choroby Serca i Naczyń, 2(4), 238–240.

Alhusen, J.L. (2008). A literature update on maternal-fetal attachment. Journal Obstetrics, Gynecologic and Neonatal Nursing, 37(3), 315–328.

Allison, S.J., Stafford, J., Anumba, D.O.C. (2011). The effect of stress and anxiety associated with maternal prenatal diagnosis on feto-maternal attachment. BMC Women’s Health, 11, 33–40.

Alonso-Arbiol, I., Shaver, P.R., Yarnoz, S. (2002). Insecure attachment, gender roles, and interpersonal dependency in the Basque Country. Personal Relationship, 9, 479–490.

Andersson, L., Sundström-Poromaa, I., Wulff, M., Aström, M., Bixo, M. (2004). Implications of antenatal depression and anxiety for obstetric outcome. Obstetrics & Gynecoly, 104, 467–476.

Argyle, M. (2002). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: PWN.

Armstrong, D., Hutti, M. (1998). Pregnancy After Perinatal Loss: The Relationship Between Anxiety and Prenatal Attachment. Journal of Obstetric Gynecologic & Neonatal Nursing, 27(2), 183–189.

Aronson, S.R., Huston, A.C. (2004). The mother-infant relationship in single, cohabiting, and married families: a case for marriage? Journal of Family Psychology, 18, 5–18.

Arsenault, M.Y., Lane, C.A, (2002). The management of nausea and vomiting of pregnancy Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada, 24, 817–831.

Asplin, N., Wessel, H., Marions, L., Georgsson Öhman, S. (2015). Maternal emotional wellbeing over time and attachment to the fetus when a malformation is detected. Sexual & Reproductive Healthcare, 6, 191–195. https://doi.org/10.1016/j.srhc.2015.04.003

Attard, C.L., Kohli, M.A., Coleman, S., Bredley, C., Hux, M., Atanackovic, G., Torrance, G.W. (2002). The burden of illness of severe nausea and vomiting of pregnancy in the United States. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 186, 220–227.

Babiuch, M.E., Kriegelewicz, O. (2000). Skala do pomiaru zależności od współmałżonka. Materiały własne udostępnione przez autorkę metody.

Baker, R., Oram, E. (2001). Wojny dziecięce. Macierzyństwo, ojcostwo i waśnie rodzinne. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

Bakiera, L. (2013a). Zaangażowane rodzicielstwo a autokreacyjny aspekt rozwoju dorosłych. Warszawa: Difin.

Bakiera, L. (2013b). Zaangażowane rodzicielstwo w kontekście satysfakcji małżeńskiej i zawodowej. Psychologia Rozwojowa, 18(2), 21–23.

Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Statystyczny drogowskaz. Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Tom 3. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.

Bellieni, C.V., Ceccarelli, D., Rossi, F., Buonocore, G., Maffei, M., Perrone, S., Petriaglia, F. (2007). Is prenatal bonding enhanced by prenatal education courses? Minerva Ginecologica, 59(2), 125–129.

Benedek, T. (1959). Parenthood as a developmental phase: A contribution to the libido theory. Journal of the American Psychoanalytic Association, 7, 389–417.

Bergner, A., Beyer, R., Klapp, B.F., Rauchfuss, M. (2008). Pregnancy after early pregnancy loss: A prospective study of anxiety, depressive symptomatology and coping. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology, 29(2), 105–113.

Bernazzani, O., Bifulco, A. (2003). Notherhood as a vulnerability factor in major depression: the role of negative pregnancy experiences. Social Science and Medicine, 56, 1249–1260.

Bernstein, J., Lewis, J., Seibel, M. (1994). Effects of previous infertility on maternal-fetal attachment, coping styles and selfconcept during pregnancy. Journal of Women’s Health, 3, 125–133.

Bibring, G.L. (1959). Some considerations of the psychological processes in pregnancy. Psychoanalytic Study of the Child, 14, 113–121.

Bicking Kinsey, C., Hupcey, J.E. (2013). State of the science of maternal-infant bonding: a principle-based concept analysis. Midwifery, 29(12), 1314–1320.

Biczysko, R. (1998). Choroby gruczołów dokrewnych. W: T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów (511–514). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Bielawska-Batorowicz, E. (1995). Determinanty spostrzegania dziecka przez rodziców w okresie okołoporodowym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Bielawska-Batorowicz, E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.

Bielawska-Batorowicz, E. (2012). Znaczenie badań nad wybranymi psychologicznymi aspektami prokreacji. Psychologia Wychowawcza, 1–2, 7–21.

Bielawska-Batorowicz, E., Siddiqui, A. (2008). A study of prenatal attachment with Swedish and Polish expectant mothers. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 26, 373–384.

Bieleninik, Ł., Preis, J., Bidzan, M. (2010). Uwarunkowania więzi emocjonalnej z dzieckiem w okresie prenatalnym w ciążach wielopłodowych i pojedynczych. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 3, 223–231.

Birch, A. (2007). Psychologia rozwojowa w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Błaszczak, A., Pilch, D., Szamlewska, B. (2011). Badanie poziomu lęku kwestionariuszem STAI C.D. Spielbergera u kobiet w okresie okołoporodowym. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 4(3), 163–168.

Bookwala, J. (2003). Being „single and unattached”: The role of adult attachment styles. Journal of Applied Social Psychology, 33(8), 1564–1570.

Boukydis, C.F., Treadwell, M.C., Delaney-Black, V., Boyes, K., King, M., Robinson, T., Sokol, R. (2006). Women’s responses to ultrasound examinations during routine screens in an obstetric clinic. Journal of Ultrasound in Medicine, 25, 721–728.

Bowlby, J. (1969/2007). Przywiązanie. Warszawa: PWN.

Bowlby, J. (1973). Attachment and loss: separation, anxiety, anger. New York: Basic Books.

Brady, M., Stevens, E., Coles, L., Zadoroznyj, M., Martin, B. (2017). You can spend time... but not necessarily be bonding with them’: Australian fathers’ constructions and enactments of infant bonding. Journal of Social Policy, 46(1), 69–90.

Brandon, A.R., Pitts, S., Denton, W.H, Robinson, R., Stringer, C.A. (2007). Maternal and fetal representations, dimensions of personality, and prenatal attachment in women hospitalized with high-risk pregnancy. Journal of the American Psychoanalytic Association, 55(1), 253–259.

Brandon, A.R., Pitts, S., Denton, W.H, Stringer, C.A., Evans, H.M. (2009). A history of the theory of prenatal attachment. The Journal of Prenatal and Perinatal Psychology and Health, 23(4), 201–222.

Brazert, J., Szaflik, K., Pietryga, M., Borowski, M. (2007). Badanie ultrasonograficzne w czasie ciąży. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (472–489). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Bretherton, I. (1985). Attachment theory: Retrospect and prospect. W: I. Bretherton, E. Waters (red.), Growing points of attachment theory and research. Monographs of the Society for Research in Child Development, 209(1–2), 3–35.

Bretherton, I. (1992). The Origins of Attachment Theory: John Bowlby and Mary Ainsworth. Developmental Psychology, 28, 759–775.

Bręborowicz, G.H. (2007). Niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (174–178). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Bręborowicz, G.H., Markwitz, W. (2007). Choroby układu moczowego. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (466–474). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Bręborowicz, G.H., Paszkowski, T. (2006). Niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (125–138). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Bręborowicz, G.H., Sobieszczyk, S. (2007). Krwawienie w II i III trymestrze ciąży. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (119–125). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Brisch, K.H., Bechinger, D., Betzler, S., Heinemann, H. (2003). Early preventive attachment-oriented psychotherapeutic intervention program with parents of a very low birthweight premature infant: results of attachment and neurological development. Attachment and Human Development, 5(2), 120–135.

Brisch, K.H., Munz, D., Kächele, H., Terinde, R., Kreienberg, R. (2005). Effects of previous pregnancy loss on level of maternal anxiety after prenatal ultrasound screening for fetal malformation. Journal of Loss and Trauma, 10, 131–153.

Bruschweiler-Stern, N. (1998). Early emotional care for mothers and infants. Pediatrics, 102(5), 1278–1281.

Bułhak-Guz, H. (2009). Wytrzewienie wrodzone – postępowanie w ciąży, porodzie i po porodzie. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 2(2), 113–117.

Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Caccia, N., Johnsson, J.M., Robinsoon, G.E., Barna, T. (1991). Impact of prenatal testing on maternal-fetal bonding: chorionic villus sampling versus amniocentesis. American Journal of Obstetrics & Gynecology, 165, 1122–1125.

Camarneiro, A.P.F., de Miranda Justo, J.M.R. (2017). Prenatal attachment and sociodemographic and clinical factors in Portuguese couples. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 35(3), 212–222.

Cannella, B.L. (2005). Maternal-fetal attachment: an integrative review. Journal of Advanced Nursing, 50(1), 60–68

Carver, C.S., Scheier, M.F. (2000). Perspectives on personality. Boston: Allyn & Bacon.

Chang, H.-C., Chen, S.-Y., & Chen, C.-H. (2016). Predictors of Antenatal Psychosocial Stress in Taiwanese Women. Journal of Nursing Research, 24(3), 193–200. doi:10.1097/jnr.0000000000000122

Chazan, B. (2007). Rozpoznanie ciąży i ustalenie terminu porodu. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (53–57). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Chazotte, C., Comerford Freda, M., Elovitz, M., Youchah, J. (1995). Maternal depressive symptoms and maternal-fetal attachment in gestational diabetes. Journal of Women’s Health, 4(4), 375–380.

Chrzan-Dętkoś, M., Łockiewicz, M. (2015). Maternal romantic attachment, and antenatal and postnatal mother-infant attachment in a sample of Polish women. European Journal of Developmental Psychology, 12(4), 429–442.

Coleman, P.K. (2007). Maternal-fetal attachment. Pobrane z: http://wecareexperts.org (data dostępu: 29.07.2020)

Collins, N.L., Cooper, M.L., Albino, A.W., Allard, L. (2002). Psychosocial vulnerability from adolescence to adulthood: A prospective study of attachment style differences in relationship functioning and partner choice. Journal of Personality, 70, 965–1008.

Condon, J.T. (1993). The assessment of antenatal emotional attachment: Development of a questionnaire instrument. British Journal of Medical Psychology, 6, 167–183.

Condon, J.T., Dunn, D.J. (1988). The nature and determinants of parent-to-infant attachment in the early post-natal period. Journal of the Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 27, 293–299.

Conolly, H.M., Warnes, C.A. (1994). Ebsteins anomaly: outcome of pregnancy. Journal of the American College of Cardiology, 23, 1194–1198.

Côté-Arsenault, D. (2003). The influence of perinatal loss on anxiety in multigravidas. Journal of Obstetric, Gynecologic and Neonatal Nursing, 32, 623–629.

Côté-Arsenault, D. (2007). Threat appraisal, coping, and emotions across pregnancy subsequent to perinatal loss. Nursing Research, 56(2), 108–16.

Cranley, M.S. (1981). Development of a tool for the measurement of maternal attachment during pregnancy. Nursing research, 30, 281–284.

Czajka, R. (2010). Poród przedwczesny. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (121–136). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Ćwiek, D., Stefańska, K., Branecka-Woźniak, D., Fryc, D., Szymoniak, K., Malinowski, W. (2012). Opinie kobiet na temat badania USG w czasie ciąży. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 5(1), 55–57.

da Cunha, A.C.B., Pereira Junior, J.P., Caldeira, C.L.V., Carneiro, V.M.S.D.P. (2016). Diagnóstico de malformações congênitas: Impactos sobre a saúde mental de gestantes [Diagnosis of congenital malformations: Impact on the mental health of pregnant women]. Estudos de Psicologia, 33, 601–611.

Dangel, J. (2007). Przyczyny wrodzonych wad serca i ryzyko urodzenia kolejnego dziecka z wadą serca. W: E. Malec, K. Januszewska, D. Radziwiłłowa, M. Pawłowska (red.), Dziecko z wadą serca – poradnik dla rodziców (31–34). Warszawa: Fundacja Serce Dziecka.

de Jong-Pleij, E.A, Ribbert, L.S., Pistorius, L.R., Tromp, E., Mulder, E.J., Bilardo. C.M. (2013). Three-dimensional ultrasound and maternal bonding, a third trimester study and a review. Prenatal Diagnosis, 33(1), 81–88.

Deutsch, H. (1945). The psychology of women. New York: Grune & Stratton.

Dipietro, J.A. (2010). Psychological and psychophysiological considerations regarding the maternal-fetal relationship. Infant Child, 19(1), 27–38.

Doan, H.M, Zimerman, A. (2003). Conceptualizing prenatal attachment: Toward a multidimensional view. Journal of Prenatal and Perinatal Psychology and Health, 18(2), 109–129.

Doinita, N.E., Maria, N.D. (2015). Attachment and parenting style. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 203, 199–204.

Doster, A., Wallwiener, S., Muller, M., Matthies Lina, M., Plewniok, K., Feller, S., Ruben- Jeremias, K., Christof, S., Joachim, R., Markus, W., Corinna, R. (2018). Reliability and validity of the German version of the Maternal-Fetal Attachment Scale. Archives of Gynecology and Obstetrics, 297, 1157–1167.

Draper, J. (2002). It’s the first scientific evidence: Men’s experience of pregnancy confirmation – some findings from a longitudinal ethnographic study of transition to fatherhood. Journal of Advanced Nursing, 39(6), 563–570.

Drews, K., Pieńkowski, W. (2006). Zaburzenia endokrynologiczne. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (821–843). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Dudenhausen, J. (2013). Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Dulude, D., Wright, J., Belanger, C. (2000). The effect of pregnancy complications on the parental adaptation process. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 18(1), 5–16.

Dunkel-Schetter, C. (2011). Psychological Science on Pregnancy: Stress Processes, Biopsychosocial Models, and Emerging Research Issues. Annual Review of Psychology, 62, 531–558

Dunkel-Schetter, C., Gurung, R.A.R., Lobel, M., Wadhwa, P.D. (2000). Stress processes in pregnancy and birth: Psychological, biological and sociocultural influences. W: A. Baum, T. Revenson, J. Singer (red.), Handbook of Health Psychology (495–518). Hillsdale New Jersey: Lawrence Erlbaum.

Dzwonkowska, I., Lachowicz-Tabaczek, K., Łaguna, M. (2008). Samoocena i jej pomiar: SES: Polska adaptacja skali SES M. Rosenberga: podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.

Eades, C.E., Cameron, D.M., Evans, J.M.M. (2017). Prevalence of gestational diabetes mellitus in Europe: A meta-analysis. Diabetes Research and Clinical Practice, 129, 173–181.

Ekrami, F., Mohammad-Alizadeh Charandabi, S., Babapour Kheiroddin, J., Mirghafourvand, M. (2020). Effect of counseling on maternal-fetal attachment in women with unplanned pregnancy: a randomized controlled trial. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 38(2), 151–165.

Feeney, J.A., Noller, P., Roberts, N. (2000). Attachment and close relationships. W: C. Hendrick, S.S. Hendrick (red.), Close relationships: A sourcebook (185–201). Thousand Oaks, CA: Sage.

Figueiredo, B., Costa, R. (2009). Mother’s stress, mood and emotional involvement with the infant: 3 months before and 3 months after childbirth. Archives of Women’s Mental Health, 12(3), 143–153.

Fijałkowska, D., Bielawska-Batorowicz, E. (2019). A longitudinal study of parental attachment: pre- and postnatal study with couples. Journal of Reproductive and Infant Psychology, https://doi.org/10.1080/02646838.2019.1665172

Fiori, K.L., Consedine, N.S., Magai, C. (2008). The adaptive and maladaptive faces of dependency in later life: Links to physical and psychological health outcomes. Journal of Mental Health and Aging, 12(6), 700–712.

FitzGerald, C.M. (1984). Nausea and vomiting in pregnancy. British Journal of Medical Psychology, 57, 159–165.

Fonseca, A., Canavarro, M.C. (2010). Parental reactions to perinatal congenital anomaly diagnosis of the baby: Implications for the intervention of health professionals. Psicologia, Saúde & Doenças, 11, 283–297.

Fraley, R.C., Shaver, P.R. (2000). Adult attachment: Theoretical developments, emerging controversies, and unanswered questions. Review of General Psychology, 4, 132–154.

Fuller, S.G., Moore, L.R., Lester, J.W. (1993). Influence of family functioning on maternal-fetal attachment. Journal of Perinatology, 13(6), 453–460.

Gawłowska, A., Niedzielski, J. (2003). Uropatia zaporowa u dzieci – wybrane aspekty. Przegląd Pediatryczny, 33(4), 282–285.

Gebuza, G., Kaźmierczak, M., Gierszewska, M., Mieczkowska, E., Banaszkiewicz, M., Wróbel-Bania, A. (2015). Lek przed porodem w III trymestrze ciąży i jego powiązania ze stanem noworodka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 21(1), 39–44.

Golańska, Ż. (1989). Interakcja matki z dzieckiem w okresie prenatalnym. Annales Academiae Medicae Silesiensis 43, 65–70.

Goldberg, S. (2000). Attachment and Development. London: Arnold

Gupton, A., Heaman, M., Wang-Kit Cheung, L. (2001). Complicated and uncomplicated pregnancies: women’s perception of risk. Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing, 30(2), 192–201.

Hatmaker, D.D., Kemp, V.H. (1998). Perception of threat and subjective well-being in low-risk and high-risk pregnant women. The Journal of Perinatal and Neonatal Nursing, 12(2), 1–10.

Hazan, C., Shaver, P. (1994). Attachment as an organizational framework for research on close relationships. Psychological Inquiry, 5, 1–22.

Heaman, M. (1998). Psychosocial impact of high-risk pregnancy: hospital and home care. Clinical Obstetrics and Gynecology, 41(3), 626–639.

Heaman, M., Beaton, J., Gupton, A., Sloan, J. (1992). A comparison of childbirth expectations in high-risk and low-risk pregnant women. Clinical Nursing Research, 1(3), 252–265.

Hee, L.S., Young, L.E. (2015). Factors Influencing Maternal-Fetal attachment in High-Risk Pregnancy. Advanced Science and Technology Letters, 104, 38–42.

Heron, J., O’Connor, T.G., Evans, J., Golding, J., Glover, V. (2004). The course of anxiety and depression through pregnancy and the postpartum in a community sample. Journal of Affective Disorders, 80, 65–73.

Hjelmstedt, A., Widstrom, A.M., Collins, A.P. (2006). Psychological correlates of prenatal attachment in women who conceived after in vitro fertilization and women who conceived naturally. Birth, 33(4), 303–310.

Hofer, M.A. (1995). Hidden regulators: Implications for a new understanding of attachment, separation and loss. W: S. Goldberg, R. Muir, S. Kerr (red.), Attachment theory: social, developmental and clinical perspectives (203–230). Hillsdale, NJ: The Analytic Press.

Hoghughi, M. (2004). Parenting-an introduction. W: M. Hoghughi, N. Long (red.), Handbook of parenting: theory and research for practice (1–18). Thousand Oaks, Ca: Sage Publications.

Hopkins, J., Miller, J.L., Butler, K., Gibson, L., Hedrick, L., Boyle, D.A. (2018). The relation between social support, anxiety and distress symptoms and maternal fetal attachment. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 36(4), 381–392.

Ilska, M., Przybyła-Basista, H. (2014). Measurement of women’s prenatal attitudes towards maternity and pregnancy and analysis of their predictors. Health Psychology Report, 2(3), 176–188.

Izdebski, P., Suprynowicz, M. (2011). Rozwój pourazowy a prężność. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy Nauki o Edukacji, 5, 61–69.

Jang, S.H, Kim, I.J., Lee, S.H. (2015). Social Support and Maternal-Fetal Attachment in Unmarried Pregnant Women in Korea: Does Self-Esteem Play a Mediating Role? International Journal of Bio-Science and Bio-Technology, 7(6), 131–140.

Jangjoo, S., Lotfi, R., Assareh, M., Kabir, K. (2019). Effect of counselling on maternal-foetal attachment in unwanted pregnancy: a randomised controlled trial. Journal of Reproductive and Infant Psychology, https://doi.org/10.1080/02646838.2019.1673891.

Janicka I. (2006). Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej. Studium porównawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Janicka, I. (2008a). Dynamika związku wzajemna zależność partnerów kohabitujących. W: M. Bogdanowicz, M. Lipowska (red.), Rodzinne, edukacyjne i psychologiczne wyznaczniki rozwoju (71–82). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Janicka, I. (2008b). Stosunki partnerskie w związkach niemałżeńskich. Przegląd Psychologiczny, 51(1), 37–53.

Janicka, I. (2014). Partnerzy kohabitujący jako rodzice. W: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny (285–303). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ji, E.S., Han, H.R. (2010). The effects of Qi exercise on Maternal/Fetal interaction and maternal well-being during pregnancy. Journal of Obstetric, Gynaecologic and Neonatal Nursing, 39, 310–318.

Jośko-Ochojska, J. (2014). Wpływ dramatycznych przeżyć i lęków matki ciężarnej na losy jej dziecka. W: J. Jośko-Ochojska (red.), Lęk – nieodłączny przyjaciel człowieka od poczęcia aż do śmierci (11–35). Katowice: Śląski Uniwersytet Medyczny.

Józefik, B., Iniewicz, G. (red.) (2008). Koncepcja przywiązania. Od teorii do praktyki klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kaźmierczak, M., Plopa, M., Błażek, M. (2009). Rola więzi rodzinnych w rozwijaniu empatii. W: T. Rostowska (red.), Psychologia rodziny. Małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań (216–235). Warszawa: Difin.

Kemp, V.H., Page, C.K. (1987). Maternal prenatal attachment in normal and high-risk pregnancies. Journal of Obstetric, Gynaecologic and Neonatal Nursing, 16, 179–184.

Kempiak, J. (2007). Zmiany ustrojowe w przebiegu ciąży. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (41–53). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Kennell, J.H., Slyter, H., Klaus, M.H. (1970). The mourning response of parents to the death of a newborn infant. New England Journal of Medicine, 283(7), 344–349.

Kędziora, S. (1996). Stres i radzenie sobie ze stresem przez kobiety ciężarne z niepowodzeniami położniczymi. Klinika Perinatologii i Ginekologii. Suplement, 13, 183–187.

Kmiecik-Baran, K. (1995). Skala wsparcia społecznego. Teoria i właściwości psychometryczne. Przegląd Psychologiczny, 38(1/2), 201–214.

Kmita, G. (2002). Rodzice i ich przedwcześnie urodzone dziecko. W: E. Helwich (red.), Wcześniak (111–125). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Kmita, G. (2004). Wczesna interwencja psychologiczna wobec dzieci urodzonych przedwcześnie i ich rodzin w warunkach oddziału intensywnej opieki noworodkowej i patologii noworodka. W: G. Kmita, T. Kaczmarek (red.), Wczesna interwencja. Miejsce psychologa w piece nad małym dzieckiem i jego rodziną (45–64). Warszawa: Wydawnictwo EMU.

Koniak-Griffin, D. (1988). The relationship between social support, self-esteem, and maternal-fetal attachment in adolescents. Research in Nursing and Health, 11(4), 269–278.

Kornas-Biela, D. (2002). Wokół początku życia ludzkiego. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Kornas-Biela, D. (2009). Osiągnięcia psychologii prenatalnej szansą dla rodziny. W: T. Rostowska (red.), Psychologia rodziny. Małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań (195–215). Warszawa: Difin.

Korniszewski, L. (2005). Dziecko z zespołem wad wrodzonych. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.

Koss, J., Rudnik, A., Bidzan, M. (2014). Doświadczanie stresu a uzyskiwane wsparcie społeczne przez kobiety w ciąży wysokiego ryzyka. Doniesienie wstępne. Family Forum, 4, 183–202.

Kossakowska-Petrycka, K., Walęcka-Matyja, K. (2007). Psychologiczne uwarunkowania wystąpienia depresji poporodowej u kobiet w ciąży o przebiegu prawidłowym i ciąży wysokiego ryzyka. Ginekologia Polska, 78, 544–548.

Kossakowska-Petrycka, K., Walęcka-Matyja, K. (2008). Satysfakcja z małżeństwa jako determinanta dobrostanu psychicznego i fizycznego kobiety po narodzinach dziecka. W: L. Golińska, B. Dudek (red.), Rodzina i praca z perspektywy wyzwań i zagrożeń (263–273). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kraczkowski, J., Smoleń, A., Szymona, K., Robak, J. (2003). Osobowość kobiet z ciążą fizjologiczną i zagrożoną w koncepcji Wielkiej Piątki. Ginekologia Polska, 74(2), 109–138.

Kroelinger, C.D., Oths, K.S. (2000). Partner support and pregnancy wantedness. Birth, 27, 112–119.

Krzemień, G., Szmigielska, A., Budziak, M., Skrzypczak, P., Roszkowska-Blaim, M. (2009). Anomalie urologiczne u dzieci z jednostronną dysplazją wielotorbielowatą nerki. Nefrologia i Dializoterapia Polska, 13(4), 225–227.

Krzyżanowska-Zbucka, J. (2008). Problemy emocjonalne kobiet w okresie okołoporodowym. Warszawa: Fundacja Rodzić po Ludzku.

Książek, A., Załuska, W. (2009). Wrodzone choroby nerek. W: M. Myśliwiec (red.), Nefrologia (275–280). Warszawa: Medical Tribune Polska.

Kubiaczyk-Paluch, B. (2007). Niepowściągliwe wymioty ciężarnych. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (99–102). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Kucharska M., Kossakowska K., Janicka K. (2013). Czy jest nadzieja na seks przy nadziei? Seksualność a ciąża w opinii kobiet. Seksuologia Polska, 11(2), 17–23.

Kuo, P.C., Bowers, B., Chen, Y.C., Chen, C.H., Tzeng, Y.L., Lee, M.S. (2013). Maternal-foetal attachment during early pregnancy in Taiwanese women pregnant by in vitro fertilization. Journal of Advanced Nursing, 69(11), 2502–2513.

Kwiatek, M., Gęca, T., Biegaj-Fic, J., Kwaśniewska, A. (2011). Szkoła rodzenia – profil pacjentek oraz wpływ zajęć na przebieg porodu i stan noworodka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 17(3), 111–115.

Kwaśniewska, A., Kraczkowsk,i J., Wartacz, E., Robak, J., Semczuk, M. (1996). Ocena lęku oraz analiza struktury osobowości kobiet zagrożonych porodem przedwczesnym i porodem po terminie. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 5, 185–193.

Lacroix, R., Eason, F., Melzack, R. (2000). Nausea and vomiting during pregnancy: A prospectivestudy of its frequency, intensity, and patterns of change. American Journal of Obstetrics & Gynecology, 182, 931–937.

Lai, B.P., Tang, C.S., Tse, W.K. (2006). A longitudinal study investigating disordered eating during the transition to motherhood among Chinese women in Hong Kong. International Journal of Eating Disorders, 39(4), 303–311.

Latos-Bieleńska, A. (red.) (1998). Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Latos-Bieleńska, A., Materna-Kiryluk, A. (red.) (2010). Wrodzone wady rozwojowe w Polsce w latach 2005–2006. Dane z Polskiego Rejestru Wrodzonych Wad Rozwojowych. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Lawson, K.L., Turriff-Jonasson, S.I. (2006). Maternal serum screening and psychosocial attachment to pregnancy. Journal of Psychosomatic Research, 60, 371–378.

Laxton-Kane, M., Slade, P. (2002). The role of maternal prenatal attachment in a woman’s experience of pregnancy and implications for the process of care. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 20(4), 253–266.

Lazarus, R.S. (1966). Psychological stress and the coping process. New York: McGraw-Hill.

Ledwoń, M. (2004). Psychologiczne aspekty diagnostyki prenatalnej wad wrodzonych. Folia Psychologica, 8, 113–122.

Lee, A.M., Lam, S.K., Sze Mun Lau, S.M., Chong, C.S., Chui, H.W., Fong, D.Y. (2007). Prevalence, course, and risk factors for antenatal anxiety and depression. Obstetrics and Gynecology, 110(5), 1102–1112.

Levy-Shiff, R., Lerman, M., Har-Even, D., Hod, M. (2002). Maternal Adjustment and Infant Outcome in Medically Defined High-Risk Pregnancy. Developmental Psychology, 38, 93–103.

Lewis, M.W. (2008). The Interactional Model of Maternal-Fetal Attachment: An Empirical Analysis. Journal of Prenatal and Perinatal Psychology and Health, 23(1), 49–65.

Libera, A. (2008). Psychologiczne aspekty ciąży. W: M. Makarska-Studzińska, G. Iwanowicz-Palus (red.), Psychologia w położnictwie i ginekologii (154–157). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Liberska, H., Suwalska, D. (2011). Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości. Psychologia Rozwojowa, 16(1), 25–39.

Liberska, H., Suwalska-Barancewicz, D. (2012). The significance of dependency for the functioning of a human in close interpersonal relations. W: H. Liberska, (red.), Current psychosocial problems in traditional and novel approaches. Volume 2: Effectiveness of functioning and life satisfaction: resources and limitations (187–202). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Lichtenberg-Kokoszka, E., Dzierżanowski, J., Janiuk, E. (2011). Ciąża czy stan błogosławiony? Zagadnienie interdyscyplinarne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Lindgren, K. (2001). Relationships among maternal-fetal attachment, prenatal depression, and health practices in pregnancy. Research in Nursing and Health, 24, 203–217.

Lissauer, D., Morris, R.K., Kilby, M.D. (2007). Fetal lower urinary tract obstruction. Seminars in Fetal and Neonatal Medicine, 12(6), 464–470.

Lobel, M., Dunkel-Schetter, C. (1990). Conceptualizing stress to study effects on health: Environmental, perceptual, an emotional component. Anxiety Research, 3, 213–230.

Lorensen, M., Wilson, M.E., White, M.A. (2004). Norwegian families: Transition to parenthood. Health Care for Women International, 25, 334–348.

Lowyck, B., Luyten, P., Demyttenaere, K., Corveleyn, J. (2008). The role of romantic attachment and self-criticism and dependency for the relationship satisfaction of community adults. Journal of Family Therapy, 30(1), 78–95.

Lubin, B., Gardener, S. H., Roth, A. (1975). Mood and somatic symptoms during pregnancy. Psychosomatic Medicine, 37(2), 136–146.

Lumley, J.M. (1982). Attitudes to the fetus among primigravidae. Australian Pediatric Journal, 18, 106–109.

Łuczak-Wawrzyniak, J., Pisarski, T. (1998). Problemy psychologiczne. W: T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów (61–68). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Maas, A.J.B.M., Vreeswijk, C.M.J.M., Braeken, J., Vingerhoets, A.J.J.M., Bake, H.J.A. (2014). Determinants of maternal fetal attachment in women from a community-based sample. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 32(1), 5–24.

Maddahi, M.S., Dolatian, M., Khoramabadi, M., Talebi, A. (2016). Correlation of maternal-fetal attachment and health practices during pregnancy with neonatal outcomes. Electronic Physician, 8(7), 2639–2644.

Madhavanprabhakaran, G.K., D’Souza, M.S., Nairy, K.S. (2015). Prevalence of pregnancy anxiety and associated factors. International Journal of Africa Nursing Sciences, 3, 1–7.

Madhavanprabhakaran, G.K., Kumar, K.A., Ramasubramaniam, S., Akintola, A.A. (2013). Effects of pregnancy related anxiety on labour outcomes: A prospective cohort study. Journal of Research in Nursing and Midwifery, 2(7), 96–103.

Main, M., Cassidy, J. (1988). Categories of response to reunion with the parent at age 6. Developmental Psychology, 24, 415–426.

Malec, E., Januszewska, K., Kołcz, J., Mroczek, T., Procelewska, M., Książyk, J. (2007). Wady serca. W: E. Malec, K. Januszewska, D. Radziwiłłowa, M. Pawłowska (red.), Dziecko z wadą serca – poradnik dla rodziców (79–180). Warszawa: Fundacja Serce Dziecka.

Malekpour, M. (2007). Effects of attachment on early and later development. The British Journal of Developmental Disabilities, 53(2), 105, 81–95.

Maloni, J.A., Kane, J., Suen, L.J., Wang, K.K. (2002). Dysphoria among high-risk pregnant hospitalized women on bed rest. A longitudinal study. Nursing Research, 51(2), 92–99.

Maloni, J.A., Kutil, R. (2000). Antepartum suport group for women hospitalized on bed rest. American Journal of Maternal Child Nursing, 25(4), 204–210.

Mandal, E., Zalewska, K. (2012). Style przywiązania, traumatyczne doświadczenia z okresu dzieciństwa i dorosłości, stany psychiczne oraz metody podejmowania prób samobójczych przez kobiety leczone psychiatrycznie. Psychiatria Polska, 1, 75–84.

Martinius, J. (1986). Psychological and ethical problems arising for physicians and parents from the prenatal diagnosis of malformations. Progress in Pediatric Surgery, 19, 197–202.

Massey, S.H, Bublitz, M.H, Magee, S.R, Salisbury, A., Niaura, R.S, Wakschlag, L.S., Stroud, L.R. (2015). Maternal-fetal attachment differentiates patterns of prenatal smoking and exposure. Addictive Behaviors, 45, 51–56.

Matlin, M. (1987). The psychology of women. New York: Holt.

McMahon, C., Ungerer, J., Tennant, C., Saunders, D. (1999). Don’t count your chickens: a comparative study of the experience of pregnancy after IVF conception. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 17, 345–356.

McNamara, J., Townsend, M.L., Herbert, J.S. (2019). A systemic review of maternal wellbeing and its relationship with maternal fetal attachment and early postpartum bonding. PLoS ONE 14(7).

Mebert, C.J. (1991). Dimensions of subjectivity in parents’ ratings of infant temperament. Child Development, 62(2), 352–361.

Mehran, P., Simbar, M., Shams, J., Ramezani-Tehrani, F., Nasiri, N. (2013). History of perinatal loss and maternal-fetal attachment behaviors. Women Birth, 26(3), 185–189.

Mercer R.T., Ferketich S.L., (1990). Predictors of parental attachment during early parenthood. Journal of Advanced Nursing, 15, 268–280.

Mercer R.T., Ferketich S, May K., DeJoseph J., Sollid D. (1988). Further exploration of maternal and paternal attachment. Research in Nursing and Health, 11, 83–95.

Mikulincer, M., Florian, V. (1999). Maternal-fetal bonding, coping strategies, and mental health during pregnancy – The contribution of attachment style. Journal of Social and Clinical Psychology, 18, 255–276.

Miller, A.W.F., Hanretty, K.P. (2000). Położnictwo Ilustrowane. Warszawa: Libramed.

Motyka, M. (1982) Psychologiczne uwarunkowania powikłań położniczych. Ginekologia Polska, 53, 431–435.

Muller, M.E. (1992). A critical review of prenatal attachment research. Scholarly Inquiry for Nursing Practice, 6(1), 5–22.

Muller, M.E. (1993). Development of the Prenatal Attachment Inventory. West Journal of Nursing Research, 15(2), 199–215.

Muller, M.E. (1996). Prenatal and postnatal attachment: a modest correlation. Journal of Obstetric, Gynaecologic and Neonatal Nursing, 25, 161–166.

Munch, S. (2002). Women’s experiences with a pregnancy complication: Causal explanations of hyperemesis gravidarum. Social Work and Health Care, 36, 59–76.

Mytkowski, D., Komosa, M., Niedzielska, E. (2011). Analiza potrzeb szkoleniowych personelu medycznego oraz pracowników wykonujących zawody niemedyczne w ramach systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Badanie ewaluacyjne zrealizowane na zlecenie Ministerstwa Zdrowia. IBC Group Central Europe Holding S.A.

Narita, S., Maehara, S. (1993). The development of maternal-fetal attachment during pregnancy. Nihon Kango Kagakkaishi, 131, 1–9.

Ney, P.G., Fung, T., Wickett, A.R., BEaman-Dodd, C. (1994). The effects of pregnancy loss on women’s health. Social Science & Medicine, 38, 1193–1200.

Norton, E.M. (2010). Genetyka i diagnostyka prenatalna. W: P.W. Callen (red.), Ultrasonografia w położnictwie i ginekologii. Tom 1 (27–37). Warszawa: Elsevier Urban & Partner.

O’Leary, J. (2004). Grief and its impact on prenatal attachment in subsequent pregnancy. Archives of Women’s Mental Health, 7, 7–18.

Ogińska-Bulik, N. (2011). Rola prężności psychicznej w przystosowaniu się kobiet do choroby nowotworowej. Psychoonkologia, 1, 1–10.

Ohara, M., Okada, T., Kubota, C., Nakamura, Y., Shiino, T., Aleksic, B., Mako, M., Aya, Y., Yota, U., Satomi, M., Setsuko, G., Atsuko, K., Tomoko, M., Masahiko, A., Norio, O. (2017). Relationship between maternal depression and bonding failure: A prospective cohort study of pregnant women. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 71(10), 733–741.

Öhman, S.G. (2011). Prenatal Examinations for Down Syndrome and Possible Effects on Maternal-Fetal Attachment. W: S. Dey (red.), Prenatal Diagnosis and Screening for Down Syndrome (191–202). Rijeka: InTech.

Orlikowska, M., Bołtuć, I. (2018). Rodzicielstwo w rodzinie z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, 12(2), 327–340.

Ossa, X., Bustos, L, Fernandez, L. (2012). Prenatal attachment and associated factors during the third trimester of pregnancy in Temuco, Chile. Midwifery, 28(5), 689–696.

Palma, E., Armijo, I., Cifuentes, J., Ambiado, S., Rochet, P., Díaz, B., Gutierrez, J., Mena, C. (2020). Hospitalisation in high-risk pregnancy patients: Is prenatal attachment affected? Journal of Reproductive and Infant Psychology, 1–13. https://doi.org/10.1080/02646838.2020.1740661

Pascoe, J.M., Kokotailo, P.K., Broekhuizen, F.F. (1995). Correlates of mutigravida women’s binge drinking during pregnancy. A longitudinal study. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 149, 1325–1329.

Pawełczyk, A., Cypryk, K., Bielawska-Batorowicz, E. (1999). Poziom lęku i więź emocjonalna z dzieckiem w okresie ciąży u kobiet z GDM i zdrowych ciężarnych. Diabetologia Polska, 6, 189–192.

Pawlicka, P., Chrzan-Dętkoś, M., Lutkiewicz, K. (2013). Prężność psychiczna przyszłych matek oraz kolejność ciąży jako moderatory budowania więzi z nienarodzonym jeszcze dzieckiem. Family Forum, 3, 139–152.

Perenc, M. (2002). Diagnostyka prenatalna wad rozwojowych i genetycznych – metody inwazyjne i nieinwazyjne. Przewodnik Lekarza, 5, 94–99.

Perwitasari, P., Hakimi, M., Anjarwati, A. (2019). The effect of maternal-fetal attachment education on pregnant women’s mental health. Journal of Health Technology Assessment in Midwifery, 2, 50–58. https://doi.org/10.31101/jhtam.1043

Pisarski, T. (red.) (1998), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Pisarski, T., Skrzypczak, J. (1998a). Opieka nad kobietą ciężarną. W: T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów (285–301). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Pisarski, T., Skrzypczak, J. (1998b). Zmiany ciążowe w organizmie kobiety. W: T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów (280–284). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Pisoni, C., Garofoli, F., Tzialla, C., Orcesi, S., Spinillo, A., Politi, P., Balottin, U., Monzoni, P., Stronati, M. (2014). Risk and protective factors in maternal-fetal attachment development. Early Human Development, 90(2), 45–46.

Pisoni, C., Garofoli, F., Tzialla, C., Orcesi, S., Spinillo, A., Politi, P., Balottin, U., Tinelli, C., Stronati, M. (2015). Complexity of parental prenatal attachment during pregnancy at risk for preterm delivery. Journal of Maternal-Fetal and Neonatal Medicine, 29(5), 771–776.

Plopa, M. (2003). Rozwój i znaczenie bliskich więzi w życiu człowieka. W: B. Wojciszke, M. Plopa (red.), Osobowość a procesy psychiczne i zachowanie (49–79). Kraków: Wydawnictwo „Impuls”.

Plopa, M. (2008a). Kwestionariusz Stylów Przywiązaniowych. Warszawa: Vizja Press&IT.

Plopa, M. (2008b). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Plopa, M. (2011). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Podolska, M., Majewska, A. (2007). Lęk jako stan i jako cecha w grupie kobiet, u których zakończono ciążę za pomocą cięcia cesarskiego. Kliniczna Perinatologia i Ginekologia, 43(4), 60–63.

Polis, L. (2009). Wodogłowie u płodu i noworodka. Peinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 2(3), 218–222.

Pond, E.F, Kemp, V.H. (1992). A comparison between adolescent and adult women on prenatal anxiety and self-confidence. Maternal Child Nursing Journal, 20, 11–20.

Preis, J., Bieleninik, Ł., Bidzan, M. (2010). Jakość związku małżeńskiego matek z ciążą wielopłodową i jednopłodową. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 3(2), 140–144.

Presbitero, P., Somerville, J., Stone, S., Aruta, E., Spiegelhalter, D., Rabajoli, F. (1994). Pregnancy in cyanotic congenital heart disease: outcome of mother and fetus. Circulation, 84, 2673–2676.

Pretorius, D.H., Gattu, S., Ji, E., Hollenbach, K., Newton, R., Hull A, Carmona, S., D’Agostini, D., Nelson, T.R. (2006). Preexamination and postexamination assessment of parental-fetal bonding in patients undergoing 3-/4-dimensional obstetric ultrasonography. Journal of Ultrasound in Medicine, 5, 411–1421.

Profet, M. (1992). Pregnancy sickness as adaptation: A deterrent to maternal ingestion of teratogens. W: J. Barkow, L. Cosmides, J. Tooby (red.), The adapted mind (327–365). New York: Oxford University Press.

Radovanović, M., Mihić, I. (2018). Razvoj Prenatalne Vezanosti U Kontekstu Iskustva Iż Porodice Porekla. Primenjena Psihologija, 11(1), 53–67.

Ranjbar, F., Warmelink, J.C., Gharacheh, M. (2019). Prenatal attachment in pregnancy following assisted reproductive technology: a literature review. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 1–23.

Rapacz, A., Filipek, B. (2009). Nadciśnienie tętnicze w ciąży. Terapia i leki, 65(8), 581–585.

Raphael-Leff, J. (1991). Psychological processes of childbearing. London: Chapman & Hall.

Raphael-Leff, J. (2000). Healthy Maternal Ambivalence. Studies In the Maternal, 2(1), 1–15.

Rathaus, J.H., O’Leary, K.D. (1997). Spouse-Specific Dependency Scale: Scale Development. Journal of Family Violence, 12(2), 159–168.

Reading A.E., Cox, D.N., Sledmere, C.M., Campbell, S. (1984). Psychological changes over the course of pregnancy: A study toward the fetus/neonate. Health Psychology, 3, 211–221.

Rekomendacje do standardów organizacyjnych opieki okołoporodowej Polskiego Towarzystwa Położnych z 2019 r. Pobrane z: http://www.ptpol.pl/

Reiser-Danner, J. (1996). Attachment and Bonding In Infancy and Childhood. W: F. Mogill (red.), International Encyclopedia of Psychology (208–211). London: Fritzroy Dearnborn Publisher.

Righetti P., Dell’Avanzo M., Grigio M., Nicolini U. (2005). Maternal/paternal antenatal attachment and fourth-dimensional ultrasound technique: a preliminary report. British Journal of Psychology, 96(1), 129–137.

Robertson, P.A., Kavanaugh, K. (1998). Supporting parents during and after a pregnancy subsequent to a perinatal loss. The Journal of Perinatal and Neonatal Nursing, 12(2), 83–84.

Robinson, M., Baker, L., Nackerud, L. (1999). The relationship of attachment theory and perinatal loss. Death Studies, 23(3), 257–270.

Rollè, L., Giordano, M., Santoniccolo, F., Trombetta, T. (2020). Prenatal attachment and perinatal depression: a systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17, 2644. https://doi.org/10.3390/ijerph17082644

Ropacka-Lesiak, M., Szaflik, K., Bręborowicz, G.H. (2015). Schemat diagnostyczny w ciąży bliźniaczej. Ginekologia Polska, 86, 210–218.

Rostowska, T. (2006). Rozwojowe aspekty jakości życia rodzinnego. W: T. Rostowska (red.), Jakość życia rodzinnego. Wybrane zagadnienia (11–27). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki.

Rostowski, J. (2003). Style przywiązania a kształtowanie się związków interpersonalnych w rodzinie. W: I. Janicka, T. Rostowska (red.). Psychologia w służbie rodziny (19–31). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Rowe, H.J., Wynter, K.H., Steele, A., Fisher, J.R. W., Quinlivan, J.A. (2013). The Growth of Maternal-Fetal Emotional Attachment in Pregnant Adolescents: A Prospective Cohort Study Journal of Pediatric & Adolescent Gynecology, 26(6), 327–333.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1756). Data wejścia w życie: 01.01.2019 r.

Rutkowska, A., Kowalska, A., Makara-Studzińska, M., Kwaśniewska, A. (2011). Analiza struktury osobowości u kobiet w pierwszej ciąży prawidłowej i wysokiego ryzyka. Current Problems of Psychiatry, 12(4), 420–427.

Rutkowska, A., Rolińska, A., Kwaśniewski, W., Makara-Studzińska, M., Kwaśniewska, A. (2011). Lęk – jako stan i jako cecha u kobiet w ciąży prawidłowej i wysokiego ryzyka. Current Problems of Psychiatry, 12(1), 56–59.

Salisbury, A., Law, K., Ladasse, L., Lester, B. (2003). Maternal-fetal attachment. JAMA The Journal of the American Medical Association, 289(13), 1707.

Sanderson, C.A. (2012). Health Psychology. New York: John Wiley and Sons.

Schaffer, R. (1994). Wczesny rozwój społeczny. W: A. Brzezińska, G. Lutomski (red.), Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów (96–124). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schmidt, D., Seehagen, S., Vocks, S., Schneider, S., Teismann, T. (2016). Predictive importance of antenatal depressive rumination and worrying for maternal–foetal attachment and maternal well-being. Cognitive Therapy and Research, 40(4), 565–576. https://doi.org/10.1007/s10608-016-9759-z

Schneider, H. (2004). Zmiany zachodzące w organizmie kobiety pod wpływem ciąży. W: G. Martius, M. Breckwoldt, A. Pfleiderer (red.). Ginekologia i położnictwo (71–73). Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner.

Sedgmen, B., McMahon, C., Cairns, D., Benzie, R.J., Woodfield, R.L. (2006). The impact of two-dimensional versus three-dimensional ultrasound exposure on maternal-fetal attachment and maternal health behavior in pregnancy. Ultrasound in Obstetrics and Gynecology, 27, 245–251.

Semczuk, M., Steuden, S., Szymona, K. (2004). Ocena nasilenia i struktury stresu u rodziców w przypadkach ciąży wysokiego ryzyka. Ginekologia Polska, 75(6), 417–424.

Senator, D. (2012). Główne tezy teorii przywiązania. W: B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie (17–39). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Sęk, H. (2001). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Shin, H., Park, Y.J., Kim, M.J. (2006). Predictors of maternal sensitivity during the earlypostpartum period. Journal of Advanced Nursing, 55, 425–434.

Siddiqui, A., Eisemann, M., Hägglöf, B. (1999). An exploration of prenatal attachment in Swedish expectant women. Journal Reproductive and Infant Psychology, 17(4), 369–380.

Siddiqui, A., Hägglöf, B., Eisemann, M (2000). Own memories of upbringing as a determinant of prenatal attachment in expectant women. Journal Reproductive and Infant Psychology, 18(1), 67–74.

Sjögren B., Edman G., Widsröm A.M., Mathiessen A.S., Uvnäs-Moberg K. (2004). Maternal foetal attachment and personality during first pregnancy. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 22, 57–69.

Skrzypczak, J. (2006). Poronienie. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (81–105). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Skrzypczak, J., Kornacki, J. (2020). Ciąża o przebiegu niepowikłanym. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek (60–103). Warszawa: Wydawnictwo Lekarckie PZWL.

Skrzypczak, J., Pawełczyk, L. Pisarski, T. (1998). Zaburzenie czynności rozrodczych. W: T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów (301–333). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Skrzypczak, J., Pisarski, T., Pawełczyk, L. (1998). Trudności w urodzeniu zdrowego dziecka. W: T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów (333–334). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Spielberger C.D., Gorsuch R.L., Lushene R.E. (1970). Manual for the StateTrait Anxiety Inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.

Stańczak, J., Stelmach, K., Urbanowicz, M. (2015). Małżeństwa i urodzenia w Polsce. Pobrane z: https://ec.europa.eu/

Stark, M.A. (2006). Directed attention in normal and high-risk pregnancy. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 35(2), 241–249.

Stormer, N. (2003). Seeing the fetus: The role of rechnology and image in the maternal-fetal relationship. Journal of the American Medical Association, 289, 1700.

Stembalska, A., Nomejko, A., Pesz, K. (2012). Poradnictwo prenatalne – diagnostyka prenatalna inwazyjna. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 5(2), 100–104.

Sulima, M., Makarska-Studzińska, M., Lewicka, M., Wiktor, K., Kandys, K., Wiktor, H. (2014). Analiza uczuć kobiet z ciążą zagrożoną porodem przedwczesnym. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 90(1), 65–74.

Suwalska-Barancewicz, D. (2015). Znaczenie zależności interpersonalnej dla jakości bliskich relacji w dorosłości. Polskie Forum Psychologiczne, 20(3), 324–341.

Swallow, B.L., Lindow, S.W., Masson, E.A., Hay, D.M. (2004). Psychological health in early pregnancy: Relationship with nausea and vomiting. Journal of Obstetrics and Gynecology, 24, 28–32.

Swanson, K. M. (2000). Predicting depressive symptoms after miscarriage: A path analisis based on the Lazarus paradigm. Journal of Women’s Health and Gender Based Medicine, 9, 191–206.

Sweeney J., Bradbard M.R. (1988) Mother’s and father’s changing perceptions of their male and female infants over the course of pregnancy. Journal of Genetic Psychology, 149, 393–404.

Szaflik, K., Borowski, D. (2006). Intensywna terapia płodu. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (547–583). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Szaflik, K., Czaj, M., Polis, L., Wojtera, J., Szmański, W., Krzeszowski, W., Polis, B., Litwińska, M., Mikołajczyk, W., Janiak, K., Maroszyńska, I., Gulczyńska, E. (2014). Terapia płodu – ocena zastosowania shuntu komorowo-owodniowego w leczeniu wodogłowia. Ginekologia Polska, 12, 916–922.

Szczałuba, K., Obersztyn, E., Mazurczak, T. (2010). Zastosowanie nowoczesnych technik cytogenetyki molekularnej w diagnostyce wrodzonych wad rozwojowych. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 3, 108–116.

Szczepaniak-Chicheł, L., Tykarski, A. (2012). Leczenie nadciśnienia tętniczego w ciąży w świetle aktualnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2011 roku. Ginekologia Polska, 83, 778–783.

Szukalski, P. (2017). Podwyższanie się wieku matek w Polsce – ujęcie przestrzenne. Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny, 3, 1–5.

Szymczak, B., Gotlib, J. (2017). Ocena możliwości doskonalenia zawodowego wśród położnych zatrudnionych w wybranych szpitalach na terenie województwa mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego i warmińsko-mazurskiego. Współczesne Pielęgniarstwo i Ochrona Zdrowia, 6(3), 91–97.

Szymona-Pałkowska, K. (2005). Psychologiczna analiza doświadczeń rodziców w sytuacji ciąży wysokiego ryzyka. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Ściepuro, A., Wilkowska, A., Landowski, J. (2005). Zaburzenie stresowe pourazowe jako następstwo szczególnej traumy podczas porodu. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(1/20), 4–7.

Światowa Organizacja Zdrowia (2012). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Tom I. Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowotnych

Taffazoli, M., Montakhab Asadi, M., Aminyazdi, S.A., Shakeri, M.T. (2015). The Relationship between Maternal-Fetal Attachment and Mother-Infant Attachment Behaviors in Primiparous Women Referring to Mashhad Health Care Centers. Journal of Midwifery and Reproductive Health, 3(2), 318–327.

Tani, F., Castagna, V., Ponti, L. (2018). Women who had positive relationships with their own mothers reported good attachments to their first child before and after birth. Acta Paediatrica, 107(4), 633–637.

Tardy, C.H. (1985). Social support measurement. American Journal of Community Psychology, 13(2), 187–202.

Tobias, E.S., Connor, M., Ferguson-Smith, M. (2013). Genetyka medyczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Tsartsara, E., Johnson, M.P. (2006). The impact of miscarriage on women’s pregnancy-specific anxiety and feelings of prenatal maternal-fetal attachment during the course of a subsequent pregnancy: An exploratory follow-up study. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynecology, 27, 173–182.

Tsujino, J., Oyama Higa, M. (2004). Factors Related to Maternal Violence: Longitudinal Research from Prenatal to Age Four. Journal of Prenatal and Perinatal Psychology and Health, 18(3), 241–253.

Urban, J. (2007). Nieprawidłowy czas trwania ciąży. W: G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia (77–88). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Ustunsoz, A., Guvenc, G., Akyuz, A., Oflaz, F. (2010). Comparison of maternal- and paternal-fetal attachment in Turkish couples. Midwifery, 26, 1–9.

Verberg, M.F., Gillott, D.J., Al-Fardan, N., Grudzinskas, J.G. (2005). Hyperemesis gravidarum, a literature review. Human Reproduction Update, 11, 5527–5539.

Walsh, J. (2010). Definitions matter: If maternal-fetal relationships are not attachment, what are they? Archives of Womens Mental Health, 13, 449–451.

Walsh, J., Hepper, E.G., Bagge, S.R., Wadephul, F., Jomeen, J. (2013). Maternal-fetal relationships and psychological health: Emerging research directions. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 31(5), 490–499.

Walsh, J., Hepper, E.G., Marshall, B.J. (2014). Investigating attachment, caregiving, and mental health: a model of maternal-fetal relationships. BMC Pregnancy and Childbirth, 14, 383–391.

Wasilewska, A. (2011). Diagnostyka i postępowanie w wadach wrodzonych układu moczowego u dzieci. Pobrane z: http://www.umb.edu.pl/

Wilczyński, J., Cypryk, K. (2006). Cukrzyca. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (933–967). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

Wilczyński, J., Szaflik, K., Respondek-Liberska, M., Stetkiewicz, T., Borkowski, D., Nowakowska, D. (2006). Wady rozwojowe płodu. Postępowanie kliniczne. W: G.H. Bręborowicz (red.), Ciąża wysokiego ryzyka (583–609). Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.

White, O., McCorry, N.K., Scott-Heyes, G., Dempster, M. (2008). Maternal appraisals of risk, coping and prenatal attachment among women hospitalised with pregnancy complications. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 26 (2), 74–85.

Włodarczyk, E. (2012). O „rodzeniu się” macierzyństwa. W: J. Deręgowska, M. Majorczyk (red.), Konteksty współczesnego macierzyństwa. Perspektywa młodych naukowców (101–127). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.

Wojaczek, M. (2012). Kształtowanie się zmian i percepcja poczętego dziecka w poszczególnych etapach ciąży. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2(1), 73–77.

Wojciszke, B. (2005). Psychologia miłości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Wojtera, J., Sobczuk, K., Draga, E., Piaseczna-Piotrowska, A., Jaskólska, E., Szaflik, K. (2014). Analiza porównawcza wyników terapii wewnątrzmacicznej obustronnej i jednostronnej uropatii zaporowej. Ginekologia Polska, 85, 185–191.

Wrześniewski K., Sosnowski T., Jaworowska, A. Fecenec, D. (2011). Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Warszawa. Pracownia Testów Psychologicznych.

Wu, J.H.L., Eichman, M.A. (1988). Fetal sex indentification and prenatal bonding. Psychological Reports, 63, 199–202.

Yercheski, A., Mahon, N.E., Yercheski, T.J., Hank, M.M., Cannella, B.L. (2008). A metaanalytic study of predictors of maternal-fetal attachment. International Journal of Nursing Studies, 46(5), 708–715.

Zaki, N., Ruiz-Ruano García, A.M., López Puga, J. (2020). Attachment style and prenatal expectations from a Bayesian perspective. Psicothema, 32(1), 138–144.

Zdolska-Wawrzkiewicz, A., Bidzan, M., Chrzan-Dętkoś, M., Pizuńska, D. (2019). The Dynamics of Becoming a Mother during Pregnancy and After Childbirth. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(1), 57.

Zdolska-Wawrzkiewicz, A., Chrzan-Dętkoś, M., Bidzan, M. (2017). Maternal attachment style during pregnancy and becoming a mother in Poland. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 36(1), 4–14.

Zdziennicki, A. (1994). Lęk jako czynnik zagrożenia w perinatologii. Wiadomości Lekarskie. 47(17–18), 698–699.

Zeanah, C.H., Zeanah, P.D., Stewart, L.K. (1990). Parents’ constructions of their infants’ personalities before and after birth: A descriptive study. Child Psychiatry and Human Development, 20, 191–206.

Zimerman, A., Doan. H.M. (2003) Prenatal attachment and other feelings and thoughts during pregnancy in three groups of pregnant women., Journal of Prenatal & Perinatal Psychology & Health, 18(2), 131–148.