Polska w ramach jednolitego rynku europejskiego – usługi i bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Joanna Wyszkowska-Kuna; Janina Witkowska

doi:10.18778/8331-600-0

Polska w ramach jednolitego rynku europejskiego – usługi i bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Joanna Wyszkowska-Kuna

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej

https://orcid.org/0000-0002-0750-1719

Janina Witkowska

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej

https://orcid.org/0000-0002-8698-4623

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8331-600-0

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8331-515-7

DOI: https://doi.org/10.18778/8331-600-0

Słowa kluczowe: eksport usług, inwestycje zagraniczne, Europa Środkowo-Wschodnia, Traktat Akcesyjny, Unia Europejska, Polska w UE

Opublikowane: 23 grudnia 2024

Kategorie: Ekonomia i zarządzanie, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Celem tej monografii jest zbadanie, jakie efekty/zmiany przyniosło włączenie polskiej gospodarki do jednolitego rynku w ramach Unii Europejskiej (UE). Badaniami zostały objęte dwa obszary, tj. handel usługami oraz przepływy kapitałowe w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Badanie konkurencyjności polskiego eksportu ograniczone zostało do rynku usług, ponieważ to właśnie w tym obszarze akcesja wiązała się z usunięciem barier dla przepływu usług między Polską a pozostałymi krajami UE, jako że w okresie stowarzyszenia Polski z UE możliwe było świadczenie usług na terenie drugiej strony Układu Europejskiego jedynie poprzez utworzenie przedsiębiorstwa usługowego w ramach swobody przedsiębiorczości.

Przedmiotem badania w monografii jest także zmiana pozycji inwestycyjnej Polski w odniesieniu do przepływów BIZ w okresie członkostwa Polski w UE. Obecnie kluczową rolę odgrywają BIZ w sektorze usług z uwagi na to, iż dostarczanie usług dla klientów w innych krajach poprzez działalność zagranicznych filii przedsiębiorstw międzynarodowych jest jednym ze sposobów udziału usług w handlu międzynarodowym. Ostatnia sekcja publikacji poświęcona jest BIZ lokowanym w sektorze usług w Polsce w porównaniu z BIZ kierowanymi do innych sekcji gospodarki.

Książka adresowana jest do pracowników naukowych i studentów kierunków ekonomicznych uniwersytetów i szkół wyższych, słuchaczy szkół menedżerskich i programów MBA. Może być również wykorzystana przez środowisko biznesu do kształtowania kierunków współpracy w ramach jednolitego rynku europejskiego i w stosunkach z krajami trzecimi.

ABSL (2023), Business services sector in Poland, https://abslsummit.com/files/settings/ ABSL-2023-EN.pdf (dostęp: 27.09.2024).

Ceglowski J. (2017), Assessing export competitiveness through the lens of value added, „The World Economy”, vol. 40(2), s. 275–296. https://doi.org/10.1111/twec.12362

Cieślik E. (2017), Przewaga komparatywna i mapowanie grup produktowych polskiego i chińskiego eksportu kierowanego do wybranych krajów afrykańskich objętych strategią Nowego Jedwabnego Szlaku, „Studia Ekonomiczne”, nr 4(95), s. 432–451.

Czermińska M. (2015), Rynek usług bez barier w Unii Europejskiej – działania na rzecz jego realizacji, „Unia Europejska.pl”, nr 4(233).

Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, Dz.U.UE.L.376/36, https://publications.europa.eu/resource/cellar/9a83fd27-402f-43bd-8b3f-1ebba1aed357.0016.03/DOC_1 (dostęp: 27.09.2024).

Dyrektywa 2013/55 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym („rozporządzenie w sprawie IMI”), Dz.U.UE.L.354 z 28.12.2013, s. 132–170, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32013L0055 (dostęp: 27.09.2024).

Dyrektywa 2018/957 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 28 czerwca 2018 r. zmieniająca dyrektywę 96/71/WE dotyczącą delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, Dz.U.UE.L.2018.173.16, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/dyrektywa-2018-957-zmieniajaca-dyrektywe-96-71-we-dotyczaca-delegowania-69068396 (dostęp: 27.09.2024).

Dyrektywa 2018/958 Parlamentu Europejskiego i Rady(UE) z dnia 28 czerwca 2018 r. w sprawie analizy proporcjonalności przed przyjęciem nowych regulacji dotyczących zawodów, Dz.U.UE.L.2018.173.25, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/dyrektywa-2018-958-w-sprawie-analizy-proporcjonalnosci-przed-przyjeciem-69068397 (dostęp: 27.09.2024).

Dyrektywa 2020/1057 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiająca przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniająca dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2012, Dz.U.UE.L.249/49, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020L1057&from=PL (dostęp: 27.09.2024).

Education First (2023). The EF English Proficiency Index. A Ranking of 113 Countries and Regions by English Skills, https://www.ef.pl/epi/ (dostęp: 27.09.2024).

Eurochambres (2015), EU Internal Market Barriers and Solutions: The Business Perspective, Bruksela, http://www.eurochambres.eu/custom/Internal_Market_Survey_Report_FINAL-2015-00319-01.pdf (dostęp: 25.02.2017).

European Commission (2002), Report From The Commission To The Council And The European Parliament On The State Of The Internal Market For Services, COM (2002) 441, Brussels 30 June 2002, Executive Summary.

Europejski Trybunał Obrachunkowy (2016), Czy Komisja Europejska zapewniła skuteczne wdrożenie dyrektywy usługowej? Sprawozdanie specjalne, Luksemburg, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, https://www.eca.europa.eu/lists/ecadocuments/sr16_05/sr_services_pl.pdf (dostęp: 27.09.2024).

Eurostat (2024a), International trade in services – historical data (2004–2013) (bop_its_det), https://ec.europa.eu/eurostat/web/international-trade-in-services/database (dostęp: 27.09.2024).

Eurostat (2024b), International trade in services (since 2010) (BPM6) (bop_its6_det), https://ec.europa.eu/eurostat/web/international-trade-in-services/database (dostęp: 27.09.2024).

IMD (2023), World Talent Ranking 2023, World Competitiveness Center, https://www.imd.org/centers/wcc/world-competitiveness-center/rankings/world-talent-ranking/ (dostęp: 27.09.2024).

IMF (2013), Balance of Payments Manual 6 (BPM6), https://www.imf.org/external/pubs/ft/bop/2007/bopman6.htm (dostęp: 27.09.2024).

Kawka I. (2015), Gospodarcza działalność usługowa w prawie polskim w świetle unijnych swobód przedsiębiorczości i świadczenia usług, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.

Komisja Europejska (2015a), A Single Market Strategy for Europe – Analysis and Evidence. Accompanying the Document Upgrading the Single Market: More Opportunities for People and Business, SWD(2015) 202 final, Bruksela.

Komisja Europejska (2015b), Single Market Integration and Competitiveness in the EU and Its Member States, Report 2015, Staff Working Document SWD(2015) 203 final, Bruksela.

Komisja Europejska (2015c), Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Usprawnianie jednolitego rynku: więcej możliwości dla obywateli i przedsiębiorstw”, COM(2015) 550 final, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1534172388870&uri=CELEX:52015DC0550 (dostęp: 27.09.2024).

Komisja Europejska (2024), Definicja usług świadczonych w interesie ogólnym, https://commission.europa.eu/topics/single-market/services-general-interest_pl (dostęp: 27.09.2024).

Kuziemska-Pawlak K. (2020), Specjalizacja polskiego eksportu towarów i usług, „Obserwator Finansowy”, https://www.obserwatorfinansowy.pl/autor/kamila-kuziemska-pawlak/ (dostęp: 27.09.2024).

Lafay G. (1992), The Measurement of Revealed Comparative Advantages, [w:] M.G. Dagenais, P.A. Muet (eds), International Trade Modelling, Chapman & Hill, London, s. 209–234.

Laursen K. (2015), Revealed comparative advantage and the alternatives measures of international specialization, „Eurasian Business Review”, vol. 5(1), s. 99–115. https://doi. org/10.1007/s40821-015-0017-1

Matuszczak Ł. (2015), Konkurencyjność polskiego eksportu usług, „Wiadomości Statystyczne”, nr 1, s. 76–93.

Milczące załatwienie sprawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2024.572), Wolters Kluwer, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-postepowania-administracyjnego-16784712/dz-2-roz-8-a (dostęp: 27.09.2024).

Nowacka-Bandosz K. (2011), Tendencje w polskim eksporcie usług i poziomie jego konkurencyjności, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 23, s. 97–122.

Nowacka-Bandosz K. (2013), Zagraniczne obroty usługami rynkowymi w Polsce i krajach członkowskich Unii Europejskiej, „Studia i Prace Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 33, s. 125–145.

Orłowski W.M. (red.) (2021), Gdzie naprawdę są konfitury? Najważniejsze gospodarcze korzyści członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Pojedynczy punkt kontaktowy – Swoboda działalności gospodarczej (2019), Wolters Kluwer, https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/swoboda-dzialalnosci-gospodarczej-17118163/roz-2-a (dostęp: 27.09.2024).

Popławski K., Całus K., Dębiec K., Gizińska I., Matuszak S. (2024), Nierówna konkurencja. Konsekwencje liberalizacji przewozów drogowych UE–Ukraina dla Europy Środkowej, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa.

Radło M. (2020), Competitiveness of the Polish service sector in foreign trade, [w:] M.A. Weresa, A. Kowalski, Poland Competitiveness Report 2020. Focus on Service Sector, SGH Publishing House, Warsaw.

Rozporządzenie 2018/302 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 28 lutego 2018 r. w sprawie nieuzasadnionego blokowania geograficznego oraz innych form dyskryminacji klientów ze względu na przynależność państwową, miejsce zamieszkania lub miejsce prowadzenia działalności na rynku wewnętrznym oraz w sprawie zmiany rozporządzeń (WE) nr 2006/2004 oraz (UE) 2017/2394 i dyrektywy 2009/22/ WE, OJ L 60I, 2.3.2018, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32018R0302 (dostęp: 27.09.2024).

Siggel E. (2006), International competitiveness and comparative advantage: A survey and a proposal for measurement, „Journal of Industry Competition and Trade”, vol. 6(2), s. 137–159. https://doi.org/10.1007/s10842-006-8430-x

SOLVIT, https://ec.europa.eu/solvit/index_pl.htm (dostęp: 27.09.2024).

Stefaniak J. (2016), Usługi w nowej strategii rynku wewnętrznego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 439, s. 324–334.

Stefaniak J. (2021), Znaczenie udziału Polski w Jednolitym Rynku Europejskim: rynek usług, [w:] W.M. Orłowski (red.), Gdzie naprawdę są konfitury? Najważniejsze gospodarcze korzyści członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 75–86.

Stefaniak J., Ambroziak A. (2017), „Pakiet usługowy” Komisji Europejskiej – remedium na bariery na unijnym rynku usług?, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 487, s. 306–317.

Stellian R., Danna-Buitrago J.P. (2022), Which revealed comparative advantage index to choose? Theoretical and empirical considerations, „CEPAL Review”, vol. 138, s. 45–66.

Strategia Lizbońska (2000), https://www.europarl.europa.eu/highlights/pl/1001.html (dostęp: 27.09.2024).

Szypulewska-Porczyńska A. (2020), Changes in the EU legal framework on the provision of services in the internal market in the past decade, [w:] A.M. Kowalski, M.A. Weresa (red.), Poland Competitiveness Report 2020. Focus on Service Sector, SGH Publishing House, Warsaw, s. 29–42.

Unijna dyrektywa usługowa (2015), EUR-lex, https://eur-lex.europa.eu/PL/legal-content/summary/the-eu-s-services-directive.html (dostęp: 27.09.2024).

Vollrath T.L. (1991), A theoretical evaluation of alternative trade intensity measures of revealed comparative advantage, „Weltwirtschaftliches Archiv”, nr 127(2), s. 265–279.

World Trade Organization (1995), General Agreement on Trade in Service. Annex 1b, http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/26-gats.pdf (dostęp: 27.09.2024).

Widodo T. (2009), Comparative advantage: Theory, empirical measures and case studies, „Review of Economic and Business Studies”, vol. 4, s. 57–81.

Wyszkowska-Kuna J. (2007), Activity of Polish service providers after Poland’s accession to the European Union, „Comparative Economic Research”, vol. 10(3), s. 25–48.

Yu R., Cai J., Leung P.S. (2009), The normalized revealed comparative advantage index, „Annals of Regional Science”, vol. 43(1), s. 267–282. https://doi.org/10.1007/s00168-008-0213-3

Agreement on TRIMS (1995), Agreement on Trade-Related Investment Measures, https:// www.wto.org/english/docs_e/legal_e/18-trims.pdf (dostęp: 28.01.2023).

Akty (2003), Akty dotyczące przystąpienia do Unii Europejskiej Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, Wydanie specjalne, 23 września 2003, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2003:236:FULL (dostęp: 3.02.2024).

CJEU (2019), CJEU finds ICS in Canada–EU CETA to be in line with EU law, https://www.iisd.org/itn/en/2019/06/27/cjeu-finds-ics-in-canada-eu-ceta-to-be-in-line-with-eu-law/ (dostęp: 9.02.2024).

Dunning J.H. (1988), The eclectic paradigm of international production: A restatement and some possible extensions, „Journal of International Business Studies”, vol. 1.

Dunning J.H. (2006), Towards a new paradigm of development: Implications for the determinants of international business, „Transnational Corporations”, vol. 15(1), April.

Dunning J.H, Zhang F. (2008), Foreign direct investment and the locational competitiveness of countries, „Transnational Corporations”, vol. 17(3), December.

European Commission (2015), Commission Proposes New Investment Court System for TTIP and Other EU Trade and Investment Negotiations, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_15_5651 (dostęp: 9.02.2024).

European Commission (2018), Communication from the Commission to the European Parliament and the Council, Protection of intra-EU investment, COM (2018) 547 final, Brussels, 19.7.2018.

European Commission (2024), Overview of FTA and other trade negotiations, https://policy.trade.ec.europa.eu/eu-trade-relationships-country-and-region/negotiations-and-agreements_en (dostęp: 9.02.2024).

European Parliament (2019), Regulation (EU) 2019/452 of the European Parliament and the Council of 19 March 2019 establishing a framework for the screening of foreign direct investments into the Union, Official Journal of the European Union L 79 I, 21.3.2019.

European Parliament (2024), Legislative Train 01.2024 4 A Stronger Europe in the World, EU-China Comprehensive Agreement On Investment (Eu-China CAI), https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/carriage/eu-china-investment-agreement/report?sid=7701 (dostęp: 9.02.2024).

Eurostat (2024), Services trade statistics by modes of supply, Eurostat Statistics explained, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Services_trade_statistics_by_modes_of_supply (dostęp: 9.02.2024).

EPRS (2017), European Parliamentary Research Service, Foreign direct investment screening. A debate in light of China – EU FDI flows, Briefing May 2017.

GUS (2023), Działalność gospodarcza przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w 2022 roku, Informacje sygnalne, GUS, 28.11.2023, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-niefinansowe/dzialalnosc-gospodarcza-przedsiebiorstw-z-kapitalem-zagranicznym-w-2022-roku,26,6. html (dostęp: 21.03.2024).

Kalotay K. (2020), Quarter Century of Global Foreign Direct Investment: A Shifting Landscape, [w:] Encyclopedia of International Economics and Global Trade, vol. 1: Foreign Direct Investment and the Multinational Enterprise, editor-in-chief: F.L. Rivera-Batiz, eds. M. Spatareanu, C. Erbil, World Scientific, https://www.worldscientific.com/doi/10.1142/11286

Marceddu M.L. (2019), Another brick in the wall: The EU-India investment-facilitation mechanism, „Columbia FDI Perspectives”, vol. 267, December 16.

NBP (2005), Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2004 roku, NBP, Warszawa. NBP (2008), Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2004 roku, Aneks statystyczny, NBP, Warszawa.

NBP (2024a), Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2022 r., NBP, Warszawa, https://nbp.pl/wp-content/uploads/2024/02/DKO_WM_Miedzynarodowa_pozycja_inwestycyjna_2022-PL_MP_v1.3-INT.pdf (dostęp: 7.09.2024).

NBP (2024b), Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce (2010, 2020, 2022), https://nbp.pl/publikacje/cykliczne-materialy-analityczne-nbp/inwestycje-bezposrednie-zagraniczne/ (dostęp: 10.07.2024).

NBP (2024c), Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą (2010, 2020, 2022), https://nbp.pl/publikacje/cykliczne-materialy-analityczne-nbp/inwestycje-bezposrednie-polskie/ (dostęp: 10.07.2024).

NBP (2024d), Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2022 r., https://nbp.pl/wp-content/uploads/2023/10/Polskie-inwestycje-bezposrednie-za-granica-2022.pdf (dostęp: 10.07.2024).

OECD (2024a), FDI Regulatory Restrictiveness Index. Measuring FDI restrictiveness, https://www.oecd.org/investment/fdiindex.htm (dostęp: 14.03.2024).

OECD (2024b), FDI restrictiveness, https://data.oecd.org/fdi/fdi-restrictiveness.htm (dostęp: 15.03.2024).

Parlament Europejski (2020), Umowy z Wietnamem dotyczące handlu i inwestycji, Parlament Europejski, Posiedzenie plenarne, luty 2020.

Polska w OECD (2024), https://www.gov.pl/web/oecd/polska-w-oecd (dostęp: 29.01.2024).

Puccio L., Harte R. (2017), From Arbitration to the Investment Court System (ICS). The Evolution of CETA Rules, In Dept Analysis, European Parliament, EPRS/European Parliamentary Research Service, June 2017.

Shan W., Zhang S. (2011), The Treaty of Lisbon: Half way toward a common investment policy, „The European Journal of International Law”, vol. 21(4).

Streszczenie dokumentów (2017), Decyzja (UE) 2017/37 w sprawie podpisania Kompleksowej umowy gospodarczo-handlowej (CETA) między Kanadą a Unią Europejską (UE) i jej państwami członkowskimi; Decyzja (UE) 2017/38 w sprawie tymczasowego stosowania Kompleksowej umowy gospodarczo-handlowej (CETA) między Kanadą a Unią Europejską i jej państwami członkowskimi; Kompleksowa umowa gospodarczo-handlowa (CETA) między Kanadą a Unią Europejską, https://eur-lex.europa.eu/PL/legal-content/summary/economic-and-trade-agreement-between-canada-and-the-european-union.html (dostęp: 8.03.2024).

TFUE (2012), Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz.Urz. UE C 326/47, 26.10.2012 PL.

Układ Europejski (1994), Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi z drugiej strony, Dz.U. RP 1994, załącznik do nr 11.

Umowa gospodarczo-handlowa (2017), Umowa gospodarczo-handlowa między Kanadą a Unią Europejską, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:22017A0114(01) (dostęp: 8.03.2024).

Umowa o wolnym handlu (2019), Umowa o wolnym handlu między UE a Singapurem, https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/pl/content/umowa-o-wolnym-handlu-miedzy-ue-singapurem (dostęp: 9.02.2024).

UNCTADStat (2024), Foreign direct investment: Inward and outward flows and stock, annual, https://unctadstat.unctad.org/datacentre/dataviewer/US.FdiFlowsStock (dostęp: 13.02.2024).

Ustawa (2002), Ustawa z dn. 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe, Dz.U. 2002, nr 141, poz. 1178.

WIR (2023), World Investment Report 2023: Investing in Sustainable Energy for All, UN/ UNCTAD, https://unctad.org/system/files/official-document/wir2023_en.pdf (dostęp: 9.02.2024).

Witkowska J. (2007), Foreign direct investment in the changing business environment of the European Union’s new member states, „Global Economy Journal”, vol. 7(4), http://bepress.com/gej/vol7/iss4/2 (dostęp: 9.02.2024).

World Bank (2024a), World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators (dostęp: 22.02.2024).

World Bank (2024b), World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&series=NY.GDP.MKTP.CD&country= (dostęp: 22.02.2024).

World Bank (2024c), Is foreign direct investment (FDI) included in gross fixed capital formation? https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/195312-is-foreign-direct-investment-fdi-included-in-gro (dostęp: 23.02.2024).

World Bank (2024d), World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&series=NE.GDI.TOTL.CD&country= (dostęp: 22.02.2024).

WTO (2024a), WTO Investment Related Databases, Investment Facilitation Index Database, https://www.wto.org/english/res_e/reser_e/invest_related_db_e.htm (dostęp: 21.03.2024).

WTO (2024b), Investment Facilitation for Development, https://www.wto.org/english/tratop_e/invfac_public_e/invfac_e.htm (dostęp: 20.03.2024).

Wysokińska Z., Witkowska J. (2021), Unia Europejska w gospodarce światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.