Praca nauczyciela w perspektywie badacza jakościowego: Mity a rzeczywistość

Beata Pawłowska

doi:10.18778/8220-185-7

Praca nauczyciela w perspektywie badacza jakościowego

Mity a rzeczywistość

Beata Pawłowska

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania

https://orcid.org/0000-0001-8335-9040

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8220-185-7

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8220-186-4

DOI: https://doi.org/10.18778/8220-185-7

Słowa kluczowe: praca nauczyciela, nauczyciel, czas pracy nauczyciela, awans zawodowy nauczyciela, wynagrodzenie nauczycieli

Opublikowane: 19 stycznia 2021

Kategorie: Socjologia, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Autorka monografii przybliża codzienność pracy nauczyciela widzianą oczami przedstawicieli tego zawodu. Oddaje głos nauczycielom i omawia realia ich pracy. Pokazuje trudności, z jakimi muszą się mierzyć, a które często są niezauważalne dla uczniów i ich rodziców oraz opinii publicznej. Opisuje pracę nauczyciela w kilku aspektach, na które składają się m.in.: czas pracy, system awansu zawodowego, system motywowania, w tym wynagrodzenie za pracę, system oceny pracy, a także kwalifikacje nauczycieli, wieloetatowość i nauczanie wielu przedmiotów oraz emocja dumy jako istotna w budowaniu motywacji wewnętrznej pracowników oświaty. W każdym rozdziale czytelnik znajdzie odniesienie do pewnego mitu dotyczącego pracy nauczyciela, a funkcjonującego w opinii publicznej i dyskursie społecznym. Książka stanowi głos w dyskusji praktyków i polityków edukacyjnych. Zachęca i inspiruje do dalszych eksploracji, poszukiwań i analiz. Dedykowana jest zarówno badaczom różnych dyscyplin nauki, jak i przedstawicielom środowisk pedagogicznych, nauczycielom, studentom kierunków społecznych i humanistycznych oraz reprezentantom organów prowadzących i nadzorujących pracę nauczycieli, politykom władz centralnych i lokalnych.

Adams, J. Stacy (1963). Toward an understanding of inequity. Journal of Abnormal Psychology, 67, s. 422–436.

Adler, Patricia A., Adler, Peter (1987). Membership Roles in Field Research. Newbury Park, CA: Sage Publications.

Armstrong, Michael (2001). Zarządzanie zasobami ludzkimi. Kraków: Oficyna Ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC.

Aronson, Elliot, Wilson, Timothy D., Akert, Robin M. (1997). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Atkinson, John W. (1974). An Introduction to Motivation. Princeton, NJ: Van Nostrand.

Atkinson, Paul, Hammersley, Martyn (1994). Ethnography and participant observation. W: Norman K. Denzin, Yvonne Lincoln (red.), Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA–London: Sage Publications, s. 248–261.

Averill, James R. (1991). Intellectual emotions. W: Charles D. Spielberger, Irwin G. Sarason, Zsuszanna Kulcsar, Guus L. van Heck (red.), Stress and Emotion: Anger, Anxiety and Curiosity, vol. 14. New York: Hemisphere, s. 3–16.

Bandura, Leszek (1956). Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

Barnard, Chester I. (1938). The Functions of the Executive. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Barrett, Karen C., Campos, Joseph J. (1987). Perspectives on emotional development II: A functionalist approach to emotions. W: Joy D. Osofsky (red.), Handbook of Infant Development, 2nd ed. Oxford: Wiley, s. 555–578.

Becker, Howard S., Geer, Blanche (1960). Participant observation: The analysis of qualitative field data. W: Richard N. Adams, Jack J. Preiss (red.), Human Organization Research: Field Relations and Techniques. Homewood, IL: Dorsey, s. 267–289.

Bednarska, Małgorzata (2009). Dlaczego ludzie zostają nauczycielami? Studium porównawcze ,,dawniej i dziś” na podstawie badań własnych. W: Stanisław Popek, Adam Winiarz (red.), Nauczyciel. Zawód, powołanie, pasja. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 323–329.

Bnińska, Zofia, Grotowska-Leder, Jolanta, Kawka, Zdzisława, Krzyszkowski, Jerzy, Rokicka, Ewa, Taran, Marek, Falecki, Wojciech (1986). Nauczyciel o swojej pracy. Raport z badań. Łódź: Zakład Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego.

Borkowska, Stanisława (1985). System motywowania w przedsiębiorstwie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Burawoy, Michael (1998). The extended case method. Sociological Theory, 16(1), s. 4–33.

Cackowski, Zdzisław (1986). Filozofia marksistowska: wybrane problemy. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.

Chomczyński, Piotr (2008). Mobbing w pracy z perspektywy interakcjonistycznej. Proces stawania się ofiarą. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Collins, Randall (1975). Conflict Sociology: Toward an Explanatory Science. New York: Cambridge University Press.

Collins, Randall (1981). On the micro-foundations of macro-sociology. American Journal of Sociology, 86, s. 984–1014.

Collins, Randall (1990). Stratification, emotional energy, and the transient emotions. W: Theodore

D. Kemper (red.), Research Agendas in the Sociology of Emotions. Albany: State University of New York Press, s. 27–57.

Collins, Randall (2004). Interaction Ritual Chains. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Cosmides, Leda, Tooby, John (2000). Evolutionary psychology and the emotions. W: Michael Lewis, Jeannette M. Haviland-Jones (red.), Handbook of Emotions, 2nd ed. New York: Guilford Press, s. 91–115.

Cybulska, Agnieszka (2013). Prestiż zawodów. Komunikat z badań CBOS, BS/164/2013. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.

Deegan, Mary Jo (2001). The Chicago school of ethnography. W: Paul Atkinson, Amanda Coffey, Sara Delamont, John Lofland, Lyn Lofland (red.), Handbook of Ethnography. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, s. 13–25.

Denzin, Norman K. (1978). The Research Act: A Theoretical Introduction to Sociological Methods. New York: McGraw-Hill.

Doktór, Kazimierz (1964). Przedsiębiorstwo przemysłowe. Studium socjologiczne Zakładów Przemysłu Metalowego „Cegielski”. Warszawa: Książka i Wiedza.

Dolata, Roman (red.) (2007). Edukacyjna wartość dodana jako metoda oceny efektywności nauczania. Warszawa: Centralna Komisja Egzaminacyjna.

Dzięcielska-Machnikowska, Stefania (1990). Socjologia pracy i przemysłu. W: Zbigniew Krawczyk (red.), Socjologia polska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 257–278.

Ekman, Paul (1972). Universals and cultural differences in facial expressions of emotions. W: James K. Cole (red.), Nebraska Symposium on Motivation. Lincoln, NE: University of Nebraska Press, s. 207–282.

Ekman, Paul (2001). Telling Lies: Clues to Deceit in the Marketplace, Politics and Marriage. New York– London: W.W. Norton and Company Inc.

Ekman, Paul (2008). Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Feliksiak, Michał (2012). Wizerunek nauczycieli. Komunikat z badań BS/173/2012. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.

Festinger, Leon (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7, s. 117–140.

Franken, Robert E. (2006). Psychologia motywacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Frijda, Nico H. (1986). The Emotions. New York: Cambridge University Press.

Frijda, Nico H. (1988). The laws of emotion. American Psychologist, 43, s. 349–358.

Gerth, Hans, Wright Mills, Charles (1953). Character and Social Structure: The Psychology of Social Institutions. London: Prentice Hall.

Giddens, Anthony (2006). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Given, Lisa M. (2008). The SAGE Encyclopaedia of Qualitative Research Methods, vols. 1–2. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Goffman, Erving (1961). Asylums: Essays on the Social Situation of Mental Patients and Other Inmates. Garden City: Anchor Books.

Goffman, Erving (1967). Interaction Ritual. Garden City, NY: Doubleday/Anchor.

Goffman, Erving (2006). Rytuał interakcyjny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Goleman, Daniel (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina.

Griffin, Ricky W. (2002). Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hammersley, Martyn, Atkinson, Paul (2000). Metody badań terenowych. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Hammersley, Martyn, Atkinson, Paul (2007). Ethnography: Principles in Practice. New York: Taylor and Francis.

Herzberg, Frederick (1976). The Managerial Choice. Homewood, IL: Dow Jones-Irwin.

Hofstede, Geert (2000). Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

Horney, Karen (1950). Neuroses and Human Growth: The Struggle towards SelfRealization. New York: Norton.

Horney, Karen (1982). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Huberman, Michael A., Miles, Matthew N.B. (1984). Innovation up Close: How School Improvement Works. New York: Plenum Press.

Hughes, Everett C. (1958). Men and Their Work. Glencoe, IL: Free Press.

Januszek, Henryk, Sikora, Jan (1998). Socjologia pracy, wyd. 2 rozszerz. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.

Januszek, Henryk, Sikora, Jan (2000). Socjologia pracy, wyd. 3 rozszerz. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.

Jasiński, Zdzisław (1998). Motywowanie w przedsiębiorstwie. Warszawa: Wydawnictwo Placet.

Kaczmarek, Monika (2016). Problemy nauczycieli wiejskich szkół podstawowych z roszczeniowymi rodzicami (niepublikowana praca licencjacka napisana pod kierunkiem Waldemara Dymarczyka w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego).

Kaszubowska, Urszula (2006). Nauczyciel wobec wyzwań przyszłości – dylematy i nadzieje. W: Elżbieta Perzycka (red.), Nauczyciel jutra. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 53–68.

Kaźmierska, Kaja (1999). Doświadczenia wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości etnicznej. Analiza narracji kresowych. Warszawa: IFiS PAN.

Kemper, Theodore D. (1978). A Social Interactional Theory of Emotions. New York: Wiley.

Kemper, Theodore D. (1987). How many emotions are there? Wedding the social and autonomic components. American Journal of Sociology, 93(2), s. 263–289.

Kemper, Theodore D. (1989). Love and like and love and love. W: David D. Franks, E. Doyle McCarthy (red.), The Sociology of Emotions: Original Essays and Papers. Greenwich, CT: JAI Press, s. 249–268.

Kemper, Theodore D. (1991). Predicting emotions from social relations. Social Psychology Quarter ly, 54(4), s. 330–342.

Kemper, Theodore D. (2005). Modele społeczne w wyjaśnianiu emocji. W: Michael Lewis, Jeanette M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 72–87.

Kemper, Theodore D. (2008). Power, status, and emotions. W: Monica Greco, Paul Stenner (red.), Emotions: A Social Science Reader. London–New York: Routledge, s. 127–136.

Konecki, Krzysztof (1988). Praca w koncepcji socjologii interakcjonistycznej. Studia Socjologiczne, 1(108), s. 225–245.

Konecki, Krzysztof (1998). Łowcy Głów. Analiza pracy rekrutacyjnej w agencjach doradztwa personalnego. Warszawa: Wydawnictwo Normalizacyjne Alfa-Wero.

Konecki, Krzysztof (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Konecki, Krzysztof (2012). Etnografia socjologiczna. W: Krzysztof Konecki, Piotr Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, s. 77–82.

Konecki, Krzysztof (2014). Socjologia emocji według Thomasa Scheffa. W: Krzysztof Konecki, Beata Pawłowska (red.), Emocje w życiu codziennym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 11–38.

Kopertyńska, Wanda M. (2009). Motywowanie pracowników. Teoria i praktyka, wyd. 2 popr. Warszawa: Agencja Wydawnicza Placet.

Kostera, Monika (2003). Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kostera, Monika (2012). Etnografia socjologiczna. W: Krzysztof Konecki, Piotr Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, s. 73–77.

Kostera, Monika (red.) (2011). Etnografia organizacji. Badania polskich firm i instytucji. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Kowalczyk-Szajrych, Małgorzata (2010). Opinie nauczycieli nauczania zintegrowanego łódzkich szkół, na temat poprawek wprowadzonych do ustawy o systemie oświaty (niepublikowana praca licencjacka napisana pod kierunkiem Alicji Łaskiej-Formejster w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego).

Kretschmann, Rudolf (2003). Stres w zawodzie nauczyciela. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Krygel, Łukasz (2017). Czynniki stresogenne w pracy nauczyciela (niepublikowana praca licencjacka napisana pod kierunkiem Piotra Chomczyńskiego w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego).

Kryńska, Elżbieta (red.) (2003). Elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy a popyt na pracę w Polsce. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Kulpińska, Jolanta (1974). Socjologia przemysłu: wybór tekstów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.

Kulpińska, Jolanta (1986). Tendencja rozwoju socjologii pracy. W: Stefania Dzięcielska-Machnikowska, Jolanta Kulpińska (red.), Socjologia pracy i przemysłu. Materiały dla studentów ekonomii. Łódź: Uniwersytet Łódzki, s. 8–25.

Kvale, Steinar (2004). InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego. Białystok: Trans Humana.

Lawler, Edward J. (1992). Affective attachments to nested groups: A choice-process theory. American Sociological Review, 57(3), s. 327–339.

Lazarus, Richard S. (1991). Emotion and Adaptation. New York: Oxford University Press.

Lea, Stephen E.G., Webley, Paul (1997). Pride in economic psychology. Journal of Economic Psychology, 18(2–3), s. 323–340.

Lewis, Helen (1971). Same and Guilt in Neurosis. New York: International Universities Press. Lewis, Michael (1992). Shame: The Exposed Self. New York: Free Press.

Lewis, Michael (2000). Self-conscious emotions: Embarrassment, pride, shame and guilt. W: Michael Lewis, Jeanette M. Haviland-Jones (red.), Handbook of Emotion. New York: Guilford Press, s. 742–756.

Lewis, Michael (2005). Emocje samoświadomościowe: zażenowanie, duma, wstyd, poczucie winy. W: Michael Lewis, Jeanette M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 780–797.

Linton, Ralph (1936). The Study of the Man. New York: Appleton-Century-Crofts.

Lis, Franciszek J. (1982). Człowiek w procesie pracy. Praca chęć czy przymus?. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

Lofland, John, Snow, David A., Anderson, Leon, Lofland, Lyn H. (2009), Analiza układów społecznych. Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Łoś, Maria (2002). Role społeczne w nowej roli. W: Irena Machaj (red.), Małe struktury społeczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 93–106.

Marciniak, Łukasz T. (2016). Bazary. Kooperacja czy konkurencja? Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Marks, Karol (1951). Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 1, Proces wytwarzania kapitału. Warszawa: Książka i Wiedza.

Marks, Karol (1959). Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 4, Teorie wartości dodatkowej, Warszawa: Książka i Wiedza.

Marten, Zbigniew (2007). Stres w pracy nauczyciela. Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza „Humanitas”.

Maslow, Abraham H. (1954). Motivation and Personality. New York: Harper.

Maslow, Abraham H. (1964). Teoria hierarchii potrzeb. W: Janusz Reykowski (red.), Problemy osobowości i motywacji w psychologii amerykańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 135–163.

Maslow, Abraham H. (1990). Motywacja i osobowość. Warszawa: PAX.

Matuszak, Grzegorz (1986). Praca – społeczeństwo pracujące. W: Stefania Dzięcielska-Machnikowska, Jolanta Kulpińska (red.), Socjologia pracy i przemysłu. Materiały dla studentów ekonomii. Łódź: Uniwersytet Łódzki, s. 26–39.

Mazur, Piotr (2015). Zawód nauczyciela w ciągu dziejów. Skrypt dla studentów z historii wychowania. Chełm: Państwowa Wyższa Szkoła w Chełmie.

Mazurkiewicz, Grzegorz (2003). Odcienie szarości. Nauczyciele – doświadczenia i postawy wobec zawodu. Raport z badań. Zabrze: Wydawnictwo ZSO nr 5, II LO.

Meyer, Robert H. (1997). Value-added indicators of school performance: A primer. Economics of Education Review, 16(3), s. 283–301.

Moore, Lucy, Savage, Jan (2002). Participant observation, informed consent and ethical approval. Nurse Researcher, 9(4), s. 58–69.

Mucha, Janusz (1985). C.W. Mills. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Mysłakowski, Zygmunt (1970). Proces kształcenia i jego wyznaczniki. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

Omyła-Rudzka, Małgorzata (2019). Które zawody poważamy? Prestiż zawodów. Grupy zawodowe. Komunikat z badań CBOS, 157/2019. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.

Park, Robert E. (1926). Behind our masks. Survey Graphic, 56, s. 135–139.

Pawłowska, Beata (2011). Network marketing. Kulturowe i osobowościowe wyznaczniki uczestnictwa w Amway. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Pawłowska, Beata (2013). Emocje społeczne w pracy nauczyciela i przedstawiciela handlowego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Pawłowska, Beata (2014). Emocje społeczne w teorii Theodore’a Kempera. W: Krzysztof Konecki, Beata Pawłowska (red.), Emocje w życiu codziennym. Analiza kulturowych, społecznych i organizacyjnych uwarunkowań ujawniania i kierowania emocjami. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 39–52.

Pawłowska, Beata (2016). Autorytet jako czynnik ułatwiający radzenie sobie z negatywnymi emocjami w pracy nauczyciela. W: Janusz Moos, Maciej Kułak (red.), Przemiany w edukacji zawodowej w kontekście relacji szkoła – rynek pracy. Łódź: Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, s. 75–89.

Pawłowska, Beata (2018a). Sposoby oceny pracownika – narzędzia oceny. W: Beata Pawłowska (red.), Skuteczny kierownik sektora publicznego. Łódź: Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, s. 93–120.

Pawłowska, Beata (2018b). Systemy ocen pracowniczych – czynniki, kryteria i błędy oceny. W: Beata Pawłowska (red.), Skuteczny kierownik sektora publicznego. Łódź: Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, s. 71–92.

Pawłowska, Beata (2019). Poszukiwanie tożsamości przez badacza w kontekście etnograficznego badania emocji w pracy nauczyciela. Przegląd Socjologii Jakościowej, 15(1), s. 154–177.

Pawłowska, Beata (2020a). Pride in teachers’ everyday work: Conditions and contexts. Qualitative Sociology Review, 16(1), s. 28–48.

Pawłowska, Beata (2020b). Wychowawca czy edukator. Zawód nauczyciela z perspektywy dwóch pokoleń pracowników oświaty. Przegląd Socjologiczny – w druku.

Penc, Józef (2000). Motywowanie w zarządzaniu. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.

Piotrowska, Ewelina (2011). Praca zawodowa nauczyciela. Nauczyciel sam o sobie (niepublikowana praca licencjacka napisana pod kierunkiem Piotra Chomczyńskiego w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego).

Plutchik, Robert (1962). The Emotions: Fact, Theories and a New Model. New York: Random House.

Plutchik, Robert (1980). Emotion: A Psychoevolutionary Synthesis. New York: Harper and Row.

Plutchik, Robert (1991). Emotions and evolution. W: Kenneth T. Strongman (red.), International Re view of Studies on Emotion. Chichester, England: Wiley, s. 37–58.

Plutchik, Robert (1994). The Psychology and Biology of Emotion. New York: Harper Collins College Publishers.

Prus, Robert (1997). Subcultural Mosaics and Intersubjective Realities: An Ethnographic Research Agenda for Pragmatizing the Social Sciences. New York: State University of New York Press.

Prus, Robert, Grills, Scott (2003). The Deviant Mystique: Involvements, Realities and Regulation. Westport: Preager Publishers.

Przestalski, Andrzej (2008). Zawód i sposoby jego analizy w dawnej i nowej socjologii. W: Sławomir Banaszak, Kazimierz Doktór (red.), Problemy socjologii gospodarki. Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania, s. 237–264.

Przybyłowska, Ilona (1978). Wywiad swobodny ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji i możliwości jego zastosowania w badaniach socjologicznych. Przegląd Socjologiczny, 30, s. 53–68.

Rachubka, Mariola (2015). Nauczyciele w roku szkolnym 2014/2015. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Ratajczak, Zofia (2008). Psychologia pracy i organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Retzinger, Suzanne M. (1995). Identifying shame and anger in discourse. American Behavioral Scientist, 38(8), s. 1104–1113.

Ritzer, George (2004). Klasyczna teoria socjologiczna. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Rodziewicz, Ewa (2003). Bandura Ludwik Ryszard. W: Tadeusz Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 309–312.

Rosenblatt, Allan D. (1988). Envy, identification and pride. Psychoanalytic Quarterly, 57(1), s. 56–71.

Schachter, Stanley, Singer, Jerome (1962). Cognitive, social and physiological determinants of emotional state. Psychological Review, 69(5), s. 379–399.

Schagen, Ian, Hutchinson, Dougal (2003). Adding value in educational research – the marriage of data and analytical power. British Educational Research Journal, 29(5), s. 749–765.

Scheff, Thomas J. (1988). Shame and conformity: The deference emotion system. American Sociological Review, 53(3), s. 395–406.

Scheff, Thomas J. (1990). Microsociology: Discurse, Emotion, and Social Structure. Chicago: University of Chicago Press.

Scheff, Thomas J. (2000). Shame and the Social Bond, and Human Reality. New York: Cambridge University Press.

Scheff, Thomas J. (2003). Shame and self in society. Symbolic Interaction, 26(2), s. 239–262.

Scheff, Thomas J., Retzinger, Suzanne (1991). Emotions and Violence: Shame and Rage in Destructive Conflicts. Lexington, MA: Lexington Books.

Schwartz, Morris, Schwartz, Charlotte G. (1955). Problems in participant observation. American Journal of Sociology, 60(4), s. 343–353.

Shott, Susan (1979). Emotion and social life: A symbolic interactionist analysis. American Journal of Sociology, 84(6), s. 1317–1334.

Sikorski, Czesław (2004). Motywacja jako wymiana. Modele relacji między pracownikiem a organizacją. Warszawa: Difin.

Silverman, David (2007). Interpretacja danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Smak, Magdalena, Walczak, Dominika (2015). Pozycja społecznozawodowa nauczycieli. Raport z badania jakościowego. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Stake, Robert E. (1994). Case studies. W: Norman K. Denzin, Yvonne Lincoln (red.), Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA–London: Sage Publications, s. 236–247.

Szczepański, Jan (1961). Uwagi o przedmiocie i zadaniach socjologii. W: Bronisław Biegeleisen-Żelazowski i in. (red.), Jak pracuje człowiek. Z badań polskich psychologów, socjologów i ekonomistów. Warszawa: Książka i Wiedza, s. 169–184.

Szczepański, Jan (1972). Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Szempruch, Jolanta (2001). Nauczyciel w zmieniającej się szkole. Funkcjonowanie i rozwój zawodowy. Rzeszów: Wydawnictwo Oświatowe FOSZE.

Sztumski, Janusz (1981). Socjologia pracy w zarysie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

Śliwerski, Bogusław (2009). O wymierności pracy nauczyciela. Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 18, s. 31–48.

Taylor, Stephanie, Littleton, Karen (2006). Biographies in talk: A narrative-discursive research approach. Qualitative Sociology Review, 2(1), s. 22–38.

Tracy, Jessica L., Robins, Richard W. (2004a). Putting the self into self-conscious emotions: A theoretical model. Psychological Inquiry, 15(2), s. 103–125.

Tracy, Jessica L., Robins, Richard W. (2004b). Show your pride: Evidence for a discrete emotion expression. Psychological Science, 15(3), s. 194–197.

Turner, Jonathan H. (1998). Socjologia: koncepcje i ich zastosowanie. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Turner, Jonathan H., Stets, Jan E. (2009). Socjologia emocji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Walczak, Dominika (2012). Badanie początkujących nauczycieli. Początkujący nauczyciele. Raport z badania jakościowego. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Walsh, David (1998). Doing ethnography. W: Clive Seale (red.), Researching Society and Culture. London: Sage Publications, s. 245−260.

Weber, Max (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Webster, Matthew J., Duvall, Jamieson, Gaines, Leslie M., Smith, Richard H. (2003). The roles of praise and social comparison information in the experience of pride. Journal of Social Psychology, 143(2), s. 209–232.

Weiner, Bernard (1985). An attributional theory of achievement motivation and emotion. Psychological Review, 92(4), s. 548–573.

Wilder, Glenn W. (1978). The search for self-esteem. Journal of Psychology and Theology, 6(3), s. 183–188.

Williams, Lisa A., DeSteno, David (2008). Pride and perseverance: The motivational role of pride. Journal of Personality and Social Psychology, 94(6), s. 1007–1017.

Wisecup, Allison K., Robinson, Dawn T., Smith-Lovin, Lynn (2006). Sociology of emotions. W: Clifton D. Bryant, Dennis L. Peck (red.), The Handbook of the 21st Century Sociology. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, s. 106–115.

Wojciechowska, Magdalena (2018). Doing research on behind-the-scenes phenomena: Entering the female escort industry. W: Steven W. Kleinknecht, Lisa-Jo K. van den Scott, Carrie B. Sanders (red.), The Craft of Qualitative Research. Toronto: Canadian Scholars’ Press, s. 133–139.

Wojciechowski, Wiktor, Kalina, Lech, Łaszek, Aleksander (2010). Szkołę mą widzę kosztowną. Warszawa: Forum Obywatelskiego Rozwoju.

Wołoszyn-Spirka, Wiesława (2001). W poszukiwaniu realistycznych podstaw moralnego postępowania nauczyciela. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Woźniak-Krakowian, Agata (2013). Syndrom wypalenia zawodowego nauczycieli. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 22, s. 119–131.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 5 lipca 2005 r., sygn. akt III SA/ Kr 335/05.

Zarębska, Jadwiga (2009). Nauczyciele we wrześniu 2008 roku. Stan i struktura zatrudnienia. Opracowanie na podstawie danych SIO. Warszawa: Pracownia Rozwoju Systemu Doskonalenia Nauczycieli Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli.

Znaniecki, Florian (1965). Social Relations and Social Roles. San Francisco: Chandler Publishing Company.

Znaniecki, Florian (2011). Relacje społeczne i role społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 1972 r. – Karta praw i obowiązków nauczyciela, Dz.U. z 1972 r. Nr 16, poz. 114 z późn. zm.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 2215.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz.U. z 1991 r. Nr 95, poz. 425 z późn. zm.

Ustawa z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, Dz.U. z 2000 r. Nr 19, poz. 239.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego, Dz.U. z 2002 r. Nr 46, poz. 432.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w szkołach, instytucjach publicznych i niepublicznych, Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek, Dz.U. z 2017 r. poz. 1611.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 stycznia 2019 r. w sprawie minimalnego wynagrodzenia nauczycieli, Dz.U. z 2019 r. poz. 2441.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz trybu postępowania odwoławczego, Dz.U. z 2019 r. poz. 1625.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego do publicznych przedszkoli, szkół, placówek i centrów, Dz.U. z 2019 r. poz. 1737.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, Dz.U. z 2020 r. poz. 910 i 1378.

AG (2019). Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierwszych czterech godzinach jestem trupem”, Gazeta.pl Junior. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html (18.04.2020).

GUS (2019). Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 lutego 2019 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2018 r. Dostęp online: https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/komunikat-w-sprawie-przecietnego-wynagrodzenia-w-gospodarce-narodowej-w-2018-roku,273,6.html (31.07.2020).

Jurczak, Karolina (2018). Rozkład wynagrodzeń w Polsce według GUS. Dostęp online: https://wynagrodzenia.pl/artykul/rozklad-wynagrodzen-w-polsce-wedlug-gus (24.05.2019).

Kopeć, Maciej (2019). Odpowiedź na interpelację nr 33457 w sprawie średniej wieku kadry nauczycielskiej w polskich szkołach. Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Dostęp online: http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=BGDQKP (10.09.2020).

Miszke, Teresa i in. (2019). Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2018/2019. Warszawa–Gdańsk:

Główny Urząd Statystyczny. Dostęp online: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/oswiata-i-wychowanie-w-roku-szkolnym-20182019,1,14.html (10.09.2020).

Mituła, Maciej (2019). Minimalne i średnie wynagrodzenie nauczycieli w 2019 roku (netto, brutto, podwyżki). Dostęp online: https://strefabiznesu.pl/zarobki-nauczycieli-w-2020-roku-moga-liczyc-na-podwyzki-ile-wyniesie-minimalne-i-srednie-wynagrodzenie-nauczycieli-w-2020/ar/c10-14588569 (12.05.2019).

Nauczycielka z woj. pomorskiego (2019). „Całe 10 minut przerwy. Na kawę za mało, ale jabłko zdążę zjeść. Ale jeszcze do kibelka. Lecę”. Mój codzień nauczyciela, „Gazeta Wyborcza”, 20.03.2019. Dostęp online: https://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/7,35612,24564361,cale-10-minut-przerwy-na-kawe-za-malo-ale-jablko-zdaze.html (5.10.2010).

OECD (2008). Measuring Improvements in Learning Outcomes: Best Practices to Assess the Val ueAdded of Schools. Paris: OECD. Dostęp online: https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/9789264050259-en.pdf?expires=1595080915&id=id&accname=guest&checksum=4996F8E63EA10F4726D5C11D24546161 (18.07.2020).

OECD (2018a). Education at a Glance 2018: OECD Indicators. Paris: OECD. Dostęp online: https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/eag-2018-en.pdf?expires=1595081738&id=id&accname=guest&checksum=297F4323F65C96AB6C50294307F8ECCE (12.05.2019).

OECD (2018b). Education at a Glance 2018: OECD Indicators: Annex 3: Sources, Methods, and Technical Notes. Paris: OECD. Dostęp online: https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/eag-2018-36-en.pdf?expires=1595691912&id=id&accname=guest&checksum=C894D2D21BC10C8EE31ED5C99A4B05A1 (14.05.2019).

OECD (2018c). Poland. W: Education at a Glance 2018: OECD Indicators: Country Notes, Paris: OECD. Dostęp online: https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/eag-2018-62-en.pdf?expires=1595081047&id=id&accname=guest&checksum=897AF43BCA1057B2F813A08BFBCD4537 (12.05.2019).

OECD (2019). Education at a Glance 2019: OECD Indicators. Dostęp online: https://www.oecd-ilibrary.org/education/education-at-a-glance-2019_f8d7880d-en (12.04.2020).

Piwowarczyk, Andrzej (2017). Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2016 r. Notatka informacyjna. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. Dostęp online: https://stat.gov.pl/ obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/struktura-wynagrodzen-wedlug-zawodow-w-pazdzierniku-2016-r-,4,8.html (31.07.2020).

Trochimiuk, Anna (2019). Procedura oceny pracy nauczyciela od 1 września 2019 r., Portal Oświatowy. Dostęp online: https://www.portaloswiatowy.pl/ocena-pracy-nauczycieli/procedura-oceny-pracy-nauczyciela-od-1-wrzesnia-2019-r.-17212.html (18.04.2020).

Wójcik, Oliwia (2019). Minimalne i średnie wynagrodzenie nauczycieli w 2019 roku (netto, brutto, podwyżki), Gratka.pl. Dostęp online: https://gratka.pl/blog/praca/minimalne-i-srednie-wynagrodzenie-nauczycieli-w-2019-roku-netto-brutto-podwyzki/36770/ (20.03.2020).

Ala (2019a). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierwszych czterech godzinach jestem trupem”. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html#commentId52012389_ (16.05.2020).

Ala (2019b). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierwszych czterech godzinach jestem trupem”. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html#commentId52011570_ (18.03.2020).

Amash (2005). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „Nauczyciel – najgorszy zawód?”, 8.02.2005, 18:48. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,23,20297989,20297989,Nauczyciel_najgorszy_zawod_.html?p=20384794 (18.04.2020).

Była nauczycielka (2011). Wypowiedź w dyskusji na Forum Ngo.pl: „Przykre życiowe sprawy nauczycieli”, 25.08.2011, 12:10. Dostęp online: http://forum.ngo.pl/viewtopic.php?p=7589&sid=c3c1c27e3b954c88acef5087dc1e0237#p7589 (20.05.2020).

DrapieżnaBelfrzyca (2005). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „Nauczyciel – najgorszy zawód?”, 8.02.2005, 21:09. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,23,20297989,20297989,Nauczyciel_najgorszy_zawod_.html?p=20389850 (18.04.2020).

Fukcjakwadratowa (2013a). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 17:09. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145052850 (20.03.2020).

Fukcjakwadratowa (2013b). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 22:10. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145059691 (20.04.2020).

Fukcjakwadratowa (2013c). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 17:48. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145053541 (18.03.2020).

Fukcjakwadratowa (2013d). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 20:17. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145056333 (18.03.2020).

Fukcjakwadratowa (2013e). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 17:18. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145053011 (23.03.2020).

Fukcjakwadratowa (2013f). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 11.06.2013, 15:28. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145076213 (28.04.2020).

Fukcjakwadratowa (2013g). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 11.06.2013, 15:09. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145075705 (18.04.2020).

Granda (2019). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierwszych czterech godzinach jestem trupem”. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html#commentId52007857_ (18.04.2020).

Kg.82 (2019). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierwszych czterech godzinach jestem trupem”. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html#commentId52056059_ (18.03.2020).

Mama103 (2013). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 11.06.2013, 18:00. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145059777 (15.02.2020).

Marta (2019a). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Minimalne i średnie wynagrodzenie nauczy cieli w 2019 roku (netto, brutto, podwyżki), 8.04.2019, 16:54. Dostęp online: https://gratka.pl/blog/praca/minimalne-i-srednie-wynagrodzenie-nauczycieli-w-2019-roku-netto-brutto-podwyzki/36770/#comment-107586 (12.05.2020).

Marta (2019b). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierw szych czterech godzinach jestem trupem”. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html#commentId52009619_ (18.05.2020).

Mea1 (2005). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „Nauczyciel – najgorszy zawód?”, 8.02.2005, 19:23. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,23,20297989,20297989,Nauczyciel_najgorszy_zawod_.html?p=20386080 (18.04.2020).

Młoda belferka (2005). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „Nauczyciel – najgorszy zawód?”, 8.02.2005, 22:38. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,23,20297989,20297989,Nauczyciel_najgorszy_zawod_.html?p=20393456 (4.05.2020).

Rozwielitka3 (2013). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 19:47. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145055647 (28.04.2020).

Sarah_black38 (2013a). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 14:01. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145048982 (18.05.2020).

Sarah_black38 (2013b). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 19:10. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145054952 (18.03.2020).

Solaris31 (2013). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 13:07. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145048130 (20.04.2020).

Tomasz (2019). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Strajk nauczycieli niemal pewny, 28.03.2019, 20:25. Dostęp online: https://zlotowskie.pl/artykul/strajk-nauczycieli-niemal/630263 (18.05.2020).

XYZ (2019). Wypowiedź w dyskusji pod artykułem: Nauczyciel opisuje swoją pracę. „Po pierwszych czterech godzinach jestem trupem”. Dostęp online: https://www.edziecko.pl/Junior/7,160035,24559505,nauczyciel-opisuje-swoja-prace-po-pierwszych-czterech-godzinach.html#commentId52034043_ (16.04.2020).

Zakonna (2013). Wypowiedź w dyskusji na Forum Gazeta.pl: „nauczyciel – ile naprawde pracuje”, 10.06.2013, 17:43. Dostęp online: https://forum.gazeta.pl/forum/w,567,145047953,145047953,nauczyciel_ile_naprawde_pracuje_.html?p=145053451 (18.03.2020).