Kompetencje emerytalne polskich pracowników migrujących do państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej

Monika Gzik

doi:10.18778/8331-290-3

Kompetencje emerytalne polskich pracowników migrujących do państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej

Monika Gzik

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Pracy i Polityki Społecznej

https://orcid.org/0000-0002-4707-2728

Serie: Ekonomia

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8331-290-3

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8331-291-0

DOI: https://doi.org/10.18778/8331-290-3

Słowa kluczowe: koordynacja systemów emerytalnych w UE, kompetencje emerytalne, migracje, rynek pracy, Unia Europejska

Opublikowane: 9 listopada 2023

Kategorie: Ekonomia i zarządzanie, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Monografia dotyczy jednego z najbardziej złożonych zagadnień we współczesnej debacie na temat mobilności międzynarodowej, a jednocześnie takiego, które wciąż nie doczekało się pogłębionej analizy zarówno na gruncie europejskim, jak i polskim. Celem pracy jest diagnoza kompetencji emerytalnych polskich pracowników migrujących do państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej. Pytania stawiane w pracy – nie tylko o poziom wiedzy, ale przede wszystkim wykorzystanie jej na poziomie praktycznym oraz o postawy wobec własnej przyszłości – mają fundamentalne znaczenie dla samych migrantów. Kompetencje, o których pisze Autorka, mogą być rozumiane w dwóch kontekstach: jako niezbędne umiejętności, doświadczenie i wiedza, które dziś sygnalizowane, w przyszłości będą niezbędne, i jako te o charakterze uniwersalnym, właściwe dla wszystkich obywateli Unii Europejskiej. W książce znajdują się wyniki badań własnych – jakościowych i ilościowych, a wypracowane przez Autorkę rekomendacje stanowią wkład w dyskusję naukową na temat ekonomicznego i prawnego wymiaru migracji zagranicznych.

Publikacja jest adresowana do praktyków zajmujących się koordynacją systemów emerytalnych, studentów i pracowników naukowych badających problematykę rynku pracy i migracji, ale przede wszystkim zainteresuje osoby obecnie mieszkające w jednym z państw objętych koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej oraz te, które po okresie pracy za granicą wróciły do Polski.

Active Ageing Index. Analytical Report. 2018, UNECE, European Commission, Geneva 2019, https://unece.org/DAM/pau/age/Active_Ageing_Index/ECE-WG-33.pdf (dostęp: 14.08.2023).

Active Ageing. A Policy Framework, World Health Organization, Madrid 2002.

Adamczyk M.D., Społeczne uwarunkowania pomyślnego starzenia się i aktywnego przygotowania do emerytury, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019.

Adamczyk M.D., Wizja starości w opiniach Polaków. Studium socjologiczne, „Rocznik Nauk Społecznych” 2016, t. 8 (44), nr 2, s. 243−267.

Ageing and Employment Policies. Working Better with Age. Overview, OECD 2019.

Alberti G., Holgate J., Tapia M., Organising Migrants as Workers or as Migrant Workers? Intersectionality, Trade Unions and Precarious Work, „The International Journal of Human Resource Management” 2013, vol. 24, no. 22, s. 4132–4148.

Andrejuk K., Czy istnieje zjawisko lifestyle migration do Polski? O badaniu przyczyn mobilności migrantów wewnątrzunijnych mieszkających w RP, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 2017, z. 1 (163), s. 259–284.

Andruszkiewicz M., Problem jasności w języku prawnym – aspekty lingwistyczne i teoretycznoprawne, „Comparative Legilinguistics” 2017, vol. 31, s. 7–25.

Antonów K., Zagadnienia ogólne prawa ubezpieczeń społecznych, [w:] K. Baran (red.), Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2019.

Arendt Ł., Grabowski W., Determinanty ruchu pracowników pomiędzy segmentami rynku pracy, „Polityka Społeczna” 2021, nr 11–12, s. 24−31.

Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, przeł. A. Hędrzak et al., Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2007.

Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi, przeł. A. Unterschuetz et al., Oficyna Ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001.

Atkinson A., Messy F.-A., Measuring Financial Literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE). Pilot Study, „OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions” 2012, no. 15.

Babbie E., Podstawy badań społecznych, przeł. W. Betkiewicz et al., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Barcz J., Górka M., Wyrozumska A., Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.

Barometr polskiego rynku pracy 2021, Personnel Service, https://personnelservice.pl/wp-content/uploads/2021/03/Barometr-Polskiego-Rynku-Pracy-2021.pdf (dostęp: 4.01.2021).

Barr N., Państwo dobrobytu jako skarbonka. Informacja, ryzyko, niepewność a rola państwa, przeł. B. Więckowska, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2010.

Basiglio S., Oggero N., The Effects of Pension Information on Individuals’ Economic Outcomes: A Survey, „Economies” 2020, vol. 8, no. 3 (67), s. 1−16.

Beadle S., Humburg M., Smith, R., Vale P., Study on Foreign Language Proficiency and Employability Final Report, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2015.

Bednarski M., Arendt Ł., Grabowski W., Kukulak-Dolata I., Segmentacja rynku pracy w Polsce, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2020.

Benton M., Patuzzi L., Jobs in 2028: How Will Changing Changing Labour Markets Affect Immigrant Integration in Europe?, Migration Policy Institute Europe, Brussels 2018.

Benton M., Batalova J., Davidoff-Gore S., Schmidt T., COVID-19 and the State of Global Mobility in 2020, Migration Policy Institute and International Organization for Migration, Washington–Geneva 2021.

Berger T., Frey C.B., Digitalization, Jobs, and Convergence in Europe: Strategies for Closing the Skills Gap, Oxford Martin School, University of Oxford, Oxford 2016.

Bernheim B.D., Garrett D.M., The Effects of Financial Education in the Workplace: Evidence from a Survey of Households, „Journal of Public Economics” 2003, vol. 87, no. 7–8, s. 1487–1519.

Biernat S. (red.), Podstawy i źródła prawa Unii Europejskiej. System prawa Unii Europejskiej, t. I, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2020.

Bińczycka-Majewska T., Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 1999.

Błeszyńska K.M., Polscy Amerykanie – o strategiach wrastania w warunkach niejednorodności kulturowej, [w:] J. Nikitorowicz, D. Misiejuk (red.), Procesy migracji w społeczeństwie otwartym. Perspektywa edukacji międzykulturowej, Trans Humana, Białystok 2019.

Boerio P., Garavaglia E., Gaia A., Active Ageing in Europe: Are Changes in Social Capital Associated with Engagement, Initiation and Maintenance of Activity in Later Life?, „Ageing and Society” 2021, vol. 43, no. 5, s. 1−19.

Bonk E., Retowski S., Emerytura − ulga czy udręka? Postrzeganie emerytury na przykładzie słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku, „Gerontologia Polska” 2013, t. 21, nr 1, s. 25−31.

Borowczyk E., Upowszechnianie wiedzy o ustawodawstwie Unii Europejskiej w zakresie ubezpieczeń społecznych, [w:] T. Nawrocka-Szczerbik (red.), Upowszechnianie wiedzy i edukacja w zakresie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków 2013.

Boyatzis R.E., Competencies in the 21st Century, „Journal of Management Development” 2008, vol. 27, no. 1, s. 5−12.

Boyatzis R.E., The Competent Manager: A Model for Effective Performance, Wiley, New York 1982.

Bratnicki M., Kompetencje przedsiębiorstwa. Od określenia kompetencji do zbudowania strategii, Placet, Warszawa 2000.

Bryman A., Integrating Quantitative and Qualitative Research: How Is It Done?, „Qualitative Research” 2006, vol. 6, no. 1, s. 97−113.

Bugaj J., Kompetencje wspólne i specjalistyczne w sektorze publicznym, [w:] I. Stańczyk (red.), Zarządzanie kompetencjami w sektorze publicznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.

Burmeister A., Deller J., Knowledge Retention from Older and Retiring Workers: What Do We Know, and Where Do We Go from Here?, „Work, Aging and Retirement” 2016, vol. 2, no. 2, s. 87–104.

Cammalleri C.M., Precarious Work and Social Protection: between Flexicurity and Social Pollution, [w:] J. Kenner, I. Florczak, M. Otto (eds.), Precarious Work. The Challenge for Labour Law in Europe, Edward Elgar Publishing, Cheltenham UK, Northampton MA USA 2019.

Chłoń-Domińczak A., Upowszechnianie wiedzy o ubezpieczeniach społecznych – doświadczenia międzynarodowe, [w:] T. Nawrocka-Szczerbik (red.), Upowszechnianie wiedzy i edukacja w zakresie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków 2013.

Cieśliński A., Rynek wewnętrzny w ujęciu strukturalnym, [w:] M. Kornobis-Romanowska (red.), Prawo rynku wewnętrznego, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2020.

Cieśliński A., Wspólnotowe prawo gospodarcze. Swobody rynku wewnętrznego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009.

Ciupijus Z., Mobile Central Eastern Europeans in Britain: Successful European Union Citizens and Disadvantaged Labour Migrants?, „Work, Employment & Society” 2011, vol. 25, no. 3, s. 540–550.

Crampton A., Global Aging: Emerging Challenges, Boston University, Boston 2009.

Czapiński J., Góra M., Świadomość „emerytalna” Polaków. Raport z badania ilościowego, Publikacje Europejskiego Kongresu Finansowego, Warszawa 2016.

Czapla T.P., Zintegrowany model kompetencji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2010, nr 234, s. 199−211.

Czaplińska A., Zakres przedmiotowy swobodnego przepływu pracowników, [w:] A. Zawidzka-Łojek, R. Grzeszczak, A. Łazowski (red.), Prawo Unii Europejskiej. Instytucje i porządek prawny. Prawo materialne, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2015.

Czernek K., O potrzebie badań jakościowych w ekonomii. Przykład sektora turystycznego, [w:] W. Dymarczyk, Ł. Pyfel (red.), Wykorzystanie metod jakościowych w badaniach zachowań i zjawisk ekonomicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.

Domański T., Migracje zarobkowe Polaków w Unii Europejskiej, [w:] T. Domański (red.), Migracje. Ujęcie interdyscyplinarne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.

Dopfer K., The Economic Agent as Rule Maker and Rule User: Homo Sapiens Oeconomicus, „Journal of Evolutionary Economics” 2004, vol. 14, no. 2, s. 177−195.

Dubois D.D., Rothwell W.J., Zarządzanie zasobami ludzkimi oparte na kompetencjach, przeł. M. Witkowska, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2008.

Dzienisiuk D., Zabezpieczenie społeczne w Unii Europejskiej – koordynacja świadczeń, Difin, Warszawa 2004.

Dziubińska-Lechnio E., Skowrońska E., Emerytury i renty w praktyce, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2019.

Eisenstadt S.N., Analysis of Patterns of Immigration and Absorption of Immigrants, „Population Studies” 1953, vol. 7, no. 2, s. 167−180.

Emmenegger P., Häusermann S., Palier B., Seeleib-Kaiser M. (eds.), The Age of Dualization: The Changing Face of Inequality in Deindustrializing Societies, Oxford University Press, Oxford 2012.

Essers G., Pennings F., Gaps in Social Security Protection of Mobile Persons: Options for Filling These Gaps, „European Journal of Social Security” 2020, vol. 22, no. 2, s. 163−179.

The EU Provisions on Social Security – Your Rights when Moving within the European Union, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2010.

The Experience of the Transition to Retirement: Rapid Evidence Review, Centre for Ageing Better, London 2018, https://ageing-better.org.uk/sites/default/files/2018-12/Transitionto-retirement.pdf (dostęp: 13.01.2022).

Faist T., The Volume and Dynamics of International Migration and Transnational Social Spaces, Oxford University Press, Oxford 2000.

Fehler W., Cebul K., Podgórzańska R., Migracje jako wyzwanie dla Unii Europejskiej i wybranych państw członkowskich, Difin, Warszawa 2017.

Filipowicz G., Zarządzanie kompetencjami. Perspektywa firmowa i osobista, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.

Flick U., Jakość w badaniach jakościowych, przeł. P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

Flick U., Projektowanie badania jakościowego, przeł. P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Florczak I., Otto M., Precarious Work and Labour Regulation in the EU: Current Reality and Perspectives, [w:] J. Kenner, I. Florczak, M. Otto (eds.), Precarious Work. The Challenge for Labour Law in Europe, Edward Elgar Publishing, Cheltenham UK, Northampton MA USA 2019.

Fornero E., Oggero N., Puglisi R., Information and Financial Literacy for Socially Sustainable NDC Pension Schemes, [w:] R. Holzmann, E. Palmer, R. Palacios, S. Sacchi (eds.), Progress and Challenges of Nonfinancial Defined Contribution Pension Schemes, vol. 2: Addressing Gender, Administration, and Communication, World Bank Publications, Washington 2019, s. 187–216.

Foster L., Walker A., Active and Successful Aging: A European Policy Perspective, „The Gerontologist” 2015, vol. 55, no. 1, s. 83−90.

Frańczak J., Wpływ orzecznictwa Sądu Najwyższego na stosowanie i upowszechnianie prawa ubezpieczeń społecznych, [w:] T. Nawrocka-Szczerbik (red.), Upowszechnianie wiedzy i edukacja w zakresie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków 2013.

Gall L.T., Evans D.R., Pre-retirement Expectations and the Quality of Life of Male Retirees in Later Retirement, „Canadian Journal of Behavioural Science” 2000, vol. 32, no. 3, s. 286−307.

Garapich M.P., Migracje z Polski do Wielkiej Brytanii: geneza, stan dzisiejszy, wyzwania na przyszłość, „Studia Biura Analiz Sejmowych” 2019, nr 4 (60), s. 13−30.

Gibbs G., Analizowanie danych jakościowych, przeł. M. Brzozowska-Brywczyńska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.

Giddens A., Nowoczesność i tożsamość, przeł. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Giddens A., Sutton P., Socjologia, przeł. O. Siara, A. Szulżycka, P. Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Ginès i Fabrellas A., The Rise of Precarious Work in Spain: The Effect of the Increase in Labour Market Flexibility, [w:] J. Kenner, I. Florczak, M. Otto (eds.), Precarious Work. The Challenge for Labour Law in Europe, Edward Elgar Publishing, Cheltenham UK, Northampton MA USA 2019.

Giubboni S., Iudicone F., Mancini M., Faioli M., Coordination of Social Security Systems in Europe, European Parliament, Brussels 2017.

Glinka B., Czakon W., Podstawy badań jakościowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2021.

Głodowska A., Platońska wizja starości. Przedstawienie osób w podeszłym wieku w Politei i Prawach Platona, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 2014, t. 24, nr 2, s. 25−44.

Godlewska-Bujok B., Prekariat jako model zatrudnienia? [w:] I. Florczak, M. Otto (red.), Prekaryzacja zatrudnienia. Wyzwania dla prawa pracy w Europie, Difin, Warszawa 2019.

Golinowska S., Teorie migracji a debata o swobodzie przepływu pracowników w rozszerzonej Unii Europejskiej, „Problemy Polityki Społecznej” 2001, nr 3, s. 17−31.

Golynker O., EU Coordination of Social Security from the Point of View of EU Integration Theory, „European Journal of Social Security” 2020, vol. 22, no. 2, s. 110–137.

Goodfellow J.H., Consumer Perceptions and Attitudes towards Savings and Investments, „International Journal of Bank Marketing” 2007, vol. 5, no. 3, s. 32−48.

Grace D., Weaven S., Ross M., Consumer Retirement Planning: An Exploratory Study of Gender Differences, „Qualitative Market Research: An International Journal” 2010, vol. 13, no. 2, s. 174−188.

Gzik M., Dobre praktyki popularyzacji wiedzy o koordynacji systemów emerytalnych w wybranych państwach Unii Europejskiej. Rekomendacje dla Polski, „Politeja” 2020, nr 3 (66), s. 119–131.

Hadar L., Sood S., Fox C.R., Subjective Knowledge in Consumer Financial Decision, „Journal of Marketing Research” 2013, vol. 50, no. 3, s. 303–316.

Hajn Z., Pojęcie, cele, terytorialny zasięg i podstawy prawne swobody przepływu pracowników w Unii Europejskiej, [w:] A. Zawidzka-Łojek, R. Grzeszczak, A. Łazowski (red.), Prawo Unii Europejskiej. Instytucje i porządek prawny. Prawo materialne, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2015.

Hanson K., Wapner S., Transition to Retirement: Gender Differences, „International Journal of Aging and Human Development” 1994, vol. 39, no. 3, s. 189−208.

Harris J., The Digitization of Advice and Welfare Benefits Services: Re-imagining the Homeless User, „Housing Studies” 2020, vol. 35, no. 1, s. 143–162.

Horolets A., Lesińska M., Okólski M., Stan badań nad migracjami w Polsce na przełomie wieków. Próba diagnozy, „Studia Migracyjne − Przegląd Polonijny” 2019, nr 2 (172), s. 7−42.

InfoKredyt. Raport Związku Banków Polskich, Związek Banków Polskich, Warszawa 2019.

Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004−2020, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych, Warszawa 2021.

Informacja o świadczeniach pieniężnych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych świadczeniach z zabezpieczenia społecznego, III kwartał/okres I−IX 2021 r., https://www.zus.pl/documents/10182/167627/Biuletyn_K3_2021.pdf/1fe83543-8103-19f9-3937a1028c341421?t=1640252879672 (dostęp: 20.07.2023).

Informator UE & JA, Komisja Europejska, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2017.

Jak długo pobieramy emerytury? Informacje statystyczne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, https://www.zus.pl/-/jak-dlugo-pobieramy-emerytury-nowy-raport-zus (dostęp: 8.05.2020).

Janicki W., Migracje kompensacyjne jako czynnik wzrostu obszarów peryferyjnych. Rola ukrytego kapitału ludzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2015.

Jaroszewska E., Rajkiewicz A., Migracje, migranci i polityka migracyjna, [w:] G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.), Polityka społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

Jaśkowski K., Meritum. Prawo pracy 2021, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.

Joo S.-H., Pauwels V.W., Factors Affecting Workers’ Retirement Confidence: A Gender Perspective, „Financial Counseling and Planning” 2002, vol. 13, no. 2, s. 1−10.

Jóźwiak I., Czasowość i sprawczość w świetle koncepcji prekarności. Wnioski z badań nad migracjami pracowniczymi z Ukrainy do Polski, „Studia Migracyjne − Przegląd Polonijny” 2020, nr 4 (178), s. 162–186.

Juchnowicz M., Zaangażowanie pracowników. Sposoby oceny i motywowania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2012.

Juchnowicz M., Zarządzanie przez zaangażowanie. Koncepcja. Kontrowersje. Aplikacja, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.

Jurek Ł., „Aktywne starzenie się” jako paradygmat w polityce społecznej, „Polityka Społeczna” 2012, nr 3, s. 8–12.

Kacperska E., Kacprzak M., Kmieć D., Król A., Łukasiewicz K., Migracje międzynarodowe w Europie. Trendy, problemy, wyzwania, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2019.

Kalache A., Aboderin I., Hoskins I., Compression of Morbidity and Active Ageing: Key Priorities for Public Health Policy in the 21st Century, „Bulletin of the World Health Organization” 2002, vol. 80, no. 3, s. 243−244.

Kiełbasa M., Prawa socjalne w Unii Europejskiej a granice swobód rynku wewnętrznego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2017.

King B.M., Minium E.W., Statystyka dla psychologów i pedagogów, przeł. M. Zakrzewska, red. J. Brzeziński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.

Klemp G.M., The Assessment of Occupational Competence. Report to the National Institute of Education, Washington 1980.

Klimavičiūtė L., Parutis V., Jonavičienė D., Karolak M., Wermińska-Wiśnicka I., The Impact of Brexit on Young Poles and Lithuanians in the UK: Reinforced Temporariness of Migration Decisions, „Central and Eastern European Migration Review” 2020, vol. 9, no. 1, s. 127–142.

Kolek A., Sobolewski O., Społeczny Przegląd Emerytalny 2019. Wyzwania systemu emerytalnego w Polsce w latach 2019−2021, Instytut Emerytalny, Warszawa 2019.

Kołodziejczyk-Olczak I., Zarządzanie pracownikami w dojrzałym wieku. Wyzwania i problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.

Kołosowska B., Ranking światowych systemów emerytalnych według Melbourne Mercer Global Pension Index, [w:] A. Szymańska (red.), Ubezpieczenia i finanse. Rozwój i perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017.

Konecki K.T., Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Konecki K.T., Triangulation and Dealing with the Realness of Qualitative Research, „Qualitative Sociology Review” 2008, vol. 4, no. 3, s. 7−28.

Kossowska M., Sołtysińska I., Szkolenia pracowników a rozwój organizacji, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002.

Kukulak-Dolata I., Niestandardowe formy zatrudnienia jako jeden z wymiarów segmentacji rynku pracy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2018, nr 536, s. 113–121.

Lasocki T., Bożek D., Ubezpieczenia społeczne w ofercie dydaktycznej wydziałów prawa uczelni wyższych, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” 2017, nr 1 (132), s. 39−47.

Lee E.S., A Theory of Migration, „Demography” 1996, vol. 3, no. 1, s. 47−57.

Lesińska M., Polska diaspora, polonia, emigracja. Spory pojęciowe wokół skupisk polskich za granicą, „The Polish Migration Review” 2018, nr 1 (3), s. 9–23.

Lévy-Leboyer C., Kierowanie kompetencjami. Bilanse doświadczeń zawodowych, przeł. M. Egeman, Poltext, Warszawa 1997.

Lim V.K.G., An Empirical Study of Older Workers’ Attitudes towards the Retirement Experience, „Employee Relations” 2003, vol. 25, no. 4, s. 330−347.

Liszcz T., Prawo pracy, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.

López Gómez E., En torno al concepto de competencia: un análisis de Fuentes, „Profesorado” 2016, vol. 20, no. 1, s. 311–322.

Loretto W., White Ph., Duncan C., „Thatcher’s children”. Pensions and Retirement. Some Survey Evidence, „Personnel Review” 2001, vol. 30, no. 4, s. 386−403.

Luc J.G.Y, Antonoff M.B., Vaporciyan A.A., Yanagawa B., Surgeon TEACHERS and MILLENNIAL LEARNERS: Bridging the GENERATION GAP, „The Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery” 2020, vol. 162, no. 1, s. 334–341.

Łebkowska M., Edukacja ubezpieczeniowa młodzieży ponadgimnazjalnej w systemie szkolnym i poza nim, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” 2017, nr 1 (132), s. 17−38.

Łukasiński W., Bińczycki B., Dorocki S., Kluczowe kompetencje organizacji XXI wieku, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2021, s. 56–57.

Mangan D., Deepening Precarity in the United Kingdom, [w:] J. Kenner, I. Florczak, M. Otto (eds.), Precarious Work. The Challenge for Labour Law in Europe, Edward Elgar Publishing, Cheltenham UK, Northampton MA USA 2019.

Marczak R. (red.), Wiedza i postawy wobec ubezpieczeń społecznych. Raport z badań, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2016.

Marek E.M., Polowczyk J., Wpływ Richarda H. Thalera na rozwój ekonomii behawioralnej, „Intercathedra” 2018, nr 37 (4), s. 369−378.

McAuliffe M., Freier L.F., Skeldon R., Blower J., The Great Disrupter: COVID-19’s Impact on Migration, Mobility and Migrants Globally, World Migration Report 2022, International Organization for Migration, Geneva 2022.

McClelland D.C., Testing for Competence Rather than for „Intelligence”, „American Psychologist” 1973, vol. 28, no. 1, s. 1−14.

Melbourne Mercer Global Pension Index, Monash Centre for Financial Studies, Melbourne 2019.

Migracje zarobkowe Polaków 2019, Raport Work Service, https://www.workservice.com/pl/Centrum-prasowe/Raporty/Raport-Migracyjny/Migracje-Zarobkowe-Polakow-IXlistopad-2018 (dostęp: 6.01.2022).

Migracje zarobkowe Polaków 2021, Raport Gi Group, https://www.pl.gigroup.com/static/GI-raport-migracyjny.pdf (dostęp: 5.01.2022).

Minois G., Historia starości: od antyku do renesansu, przeł. K. Marczewska, Oficyna Wydawnicza Volumen, Marabut, Warszawa 1995.

Mitchell O.S., Worker Knowledge of Pension Provisions, „Journal of Labor Economics” 1998, vol. 6, no. 1, s. 21–39.

Moczydłowska J.M., Zarządzanie kompetencjami zawodowymi a motywowanie pracowników, Difin, Warszawa 2008.

Mutran E.J., Reitzes D.C., Fernandez M.E., Factors that Influence Attitudes toward Retirement, „Research of Aging” 1997, vol. 19, no. 3, s. 251−273.

Non-standard Employment around the World: Understanding Challenges, shaping Prospects, International Labour Office, ILO, Geneva 2016, s. 144–151, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@dcomm/@publ/documents/publication/wcms_534326.pdf (dostęp: 18.02.2022).

Okólski M., Nowa, krucha mapa europejskich migracji, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 2017, z. 1 (163), s. 5−28.

Olejnik I., Zabezpieczenie emerytalne. Modele i determinanty zachowań polskich gospodarstw domowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2016.

Olejnik I., Kaczmarek M., Springer A., Badania jakościowe. Metody i zastosowanie, CeDeWu, Warszawa 2013.

Oleksyn T., Zarządzanie kompetencjami. Teoria i praktyka, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.

Oleksyn T., Zarządzanie kompetencjami. Teoria i praktyka, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2018.

Olsen A., Whitman K., Effective Retirement Savings Programs: Design Features and Financial Education, „Social Security Bulletin” 2007, vol. 67, no. 3, s. 53−72.

Ostapiuk A., Ekonomia neoklasyczna versus ekonomia behawioralna. Libertariański paternalizm a reforma emerytalna, „Annales. Ethics in Economic Life” 2019, vol. 22, no. 1, s. 7–31.

Ostrowska K., Udział mediów w procesie edukacji społecznej w zakresie ubezpieczeń społecznych, [w:] T. Nawrocka-Szczerbik (red.), Upowszechnianie wiedzy i edukacja w zakresie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków 2013, s. 93–97.

Owczarek D., Niski poziom wiedzy, a wyrazista postawa Polaków wobec ubezpieczeń społecznych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” 2017, nr 1 (132), s. 153−170.

Pacud R., Różnicowanie wysokości składki ze względu na charakter i częstotliwość występowania ryzyka socjalnego, [w:] M. Marczyk (red.), Składki na ubezpieczenie społeczne, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego, Warszawa−Poznań 2015.

Padzik K., Ocena pracowników. Nowa generacja narzędzi do oceny pracowników w nowym ujęciu klasycznego modelu kompetencji, Wydawnictwo ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.

Pennings F., European Social Security Law, Intersentia, Antwerp–Oxford–Portland 2010.

Peterson T.O., Van Fleet D.D., The Ongoing Legacy of R.L. Katz. An Updated Typology of Management Skills, „Management Decision” 2004, vol. 42, no. 10, s. 1297−1308.

Pędziwiatr K., Brzozowski J., Polacy w Wielkiej Brytanii i ich adaptacja, Biuro Analiz Sejmowych, „Infos” 2018, nr 5 (243).

Piecuch T., Szczygieł E. (red.), Work-life-balance w teorii i praktyce funkcjonowania współczesnych organizacji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2019.

Piszczek A., Prawnoporównawcza analiza pracy prekaryjnej w Europie, [w:] I. Florczak, M. Otto (red.), Prekaryzacja zatrudnienia. Wyzwania dla prawa pracy w Europie, Difin, Warszawa 2019.

Pljevaljcic-Simkunas D., Thomsen T.L., Precarious Work? Migrants’ Narratives of Coping with Working Conditions in the Danish Labour Market, „Central and Eastern European Migration Review” 2018, vol. 7, no. 2, s. 35–51.

Pocztowski A., Wokół pojęcia kompetencji i ich znaczenia w zarządzaniu zasobami ludzkimi, [w:] B. Urbaniak (red.), Gospodarowanie pracą, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001.

Podgórniak-Krzykacz A., Warwas I., Otoczenie instytucjonalne i uczestnicy procesu komunikacji naukowej w Polsce, [w:] I. Warwas, M. Dzimińska, A. Krzewińska (red.), Komunikacja naukowa w Polsce. Partycypacja. Dialog. Zaufanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021.

Polacy o swoich długach i oszczędnościach, „Komunikat z Badań CBOS” 2019, nr 65.

Population Structure and Ageing. Statistics Explained, https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php?title=Ageing_Europe_-_statistics_on_population_developments/ (dostęp: 4.04.2020).

Poradnik dla Polaków mieszkających w USA. Emerytury i renty z ZUS. Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, https://www.zus.pl/documents/10182/167567/Poradnik+dla+Polaków+w+USA.pdf/e3c1beca-af0a-ff03-a6a4-6d778dbce478 (dostęp: 16.02.2022).

Poradnik Polska–Irlandia. Emerytury, renty i zasiłki dla pracujących lub mieszkających w Irlandii. Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, https://www.zus.pl/documents/10182/167567/Poradnik+Polska_Irlandia.pdf/30d1d610-acd5-ade5-a801-e95ae9e6e611 (dostęp: 23.01.2022).

Przytuła S., Migracje międzynarodowe i ekspatriacja. Perspektywa indywidualna, organizacyjna, społeczno-kulturowa, Difin, Warszawa 2017.

Rickwood C., White L., Pre-purchase Decision-making for a Complex Service: Retirement Planning, „Journal of Services Marketing” 2009, vol. 23, no. 3, s. 145−153.

Rieckmann M., Key themes in Education for Sustainable Development, [w:] A. Leitch, J. Heiss, W.J. Byun (eds.), Issues and Trends in Education for Sustainable Development, UNESCO Editions, Paris 2018.

Rodgers G., Precarious work in Western Europe: The State of the Debate, [w:] J. Rodgers, G. Rodgers (eds.), Precarious Jobs in Labour Market Regulation: The Growth of Atypical Employment in Western Europe, Geneva 1989.

Rostowski T., Kompetencje a jakość zarządzania zasobami ludzkimi, [w:] A. Sajkiewicz (red.), Jakość zasobów pracy. Kultura, kompetencje, konkurencyjność, Poltext, Warszawa 2002.

Rowlingson K., Private Pension Planning: The Rhetoric of Responsibility, the Reality of Insecurity, „Journal of Social Policy” 2010, vol. 31, no. 4, s. 623−642.

Ryszka J., Prawa społeczne pracowników a prawa pracodawców-przedsiębiorców na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2018.

Samoraj-Charitonow B., Wybrane metody jakościowe w badaniach nad zabezpieczeniem społecznym, [w:] G. Uścińska, B. Samoraj-Charitonow, A. Kołek (red.), Metodologia badań nauk o polityce publicznej w obszarze zabezpieczenia społecznego, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016.

Sienkiewicz Ł., Wartościowanie kompetencji emerytalnych, [w:] M. Juchowicz, Ł. Sienkiewicz (red.), Jak oceniać pracę? Wartość stanowisk i kompetencji, Difin, Warszawa 2006.

The Silver Economy. An Overview of the European Commission’s Activities. Global Silver Economy Forum, European Commission, Finland 2019.

Skupień D., Osoby uprawnione do korzystania ze swobody przepływu pracowników, [w:] A. Zawidzka-Łojek, R. Grzeszczak, A. Łazowski (red.), Prawo Unii Europejskiej. Instytucje i porządek prawny. Prawo materialne, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2015.

Sobczyk A., W sprawie kryzysu edukacji z zakresu ubezpieczeń społecznych na studiach prawniczych, [w:] T. Nawrocka-Szczerbik (red.), Upowszechnianie wiedzy i edukacja w zakresie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków 2013.

Spencer L.M. Jr., Spencer S.M., Competence at Work. Models for Superior Performance, Wiley, New York 1993.

Sroka Ł.T., Edukacja na temat ubezpieczeń społecznych w kontekście naukowo-dydaktycznej działalności Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie-stan obecny i program działania, [w:] T. Nawrocka-Szczerbik (red.), Upowszechnianie wiedzy i edukacja w zakresie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kraków 2013.

Stan wiedzy i świadomości ekonomicznej Polaków 2015, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2015.

Standing G., The Precariat: The New Dangerous Class, Bloomsbury Academic, London–New York 2011.

Swacha-Lech M., Wpływ skłonności behawioralnych na decyzje dotyczące dobrowolnego gromadzenia oszczędności emerytalnych, „Nauki o Finansach” 2012, nr 3 (12), s. 126–140.

Sytuacja osób starszych w Polsce w 2018 roku, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Warszawa−Białystok 2020.

Szarfenberg R., Guy Standing The Precariat: The New Dangerous Class, „Problemy Polityki Społecznej” 2013, nr 21, s. 179−188.

Szatur-Jaworska B., Polityka społeczna wobec starzenia się ludności – propozycja konceptualizacji pojęcia, „Studia Oeconomica Posnaniensia” 2016, nr 9 (4), s. 7−27.

Szmigielski A., Swoboda przepływu osób i usług, [w:] A. Zawidzka-Łojek, R. Grzeszczak, A. Łazowski (red.), Prawo Unii Europejskiej. Instytucje i porządek prawny. Prawo materialne, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2015.

Szwarc M., Wybrane aspekty sektorowe rynku wewnętrznego, [w:] D. Kornobis-Romanowska (red.), Prawo rynku wewnętrznego, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2020.

Szybkie A., Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego we Wspólnocie Europejskiej, „Polityka Społeczna” 2007, nr 11−12, s. 8−13.

Szybkie A., Na czym polega unijna koordynacja. Korzyści emerytalno-rentowe dla osób migrujących wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej, [w:] A. Kostrowiecka (red.), 15 lat w UE bez granic dla ubezpieczonych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa 2019.

Szybkie A., Popularyzowanie wiedzy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” 2017, nr 1 (132), s. 139–151.

Szybkie A., Unijne systemy elektronicznej wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego EESSI. Aspekty prawne i projektowanie prac wdrożeniowych, [w:] B. Godlewska-Bujok, K. Walczak (red.), Zatrudnienie w epoce postindustrialnej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2021.

Szybkie A., Wyzwania w obszarze europejskiej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego na najbliższe lata, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” 2015, nr 1 (124), s. 36–39.

Szymczak W., Podstawy statystyki dla psychologów, Difin, Warszawa 2018.

Ślebzak K., Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego. Komentarz, LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012.

Talib N.F.M., Manaf H.A., Attitude towards Retirement Planning Behaviour among Employee’s, „Journal of Business and Management” 2017, vol. 1, no. 1, s. 12−17.

Tarka P., Specyfika i komplementarność badań ilościowych i jakościowych, „Wiadomości Statystyczne” 2017, nr 3 (670), s. 16−27.

Thaler R.H., Shefrin H.M., An Economic Theory of Self-control, „Journal of Political Economy” 1981, vol. 89, no. 2, s. 392−406.

Thierry D., Sauret Ch., N. Monod N., Zatrudnienie i kompetencje w przedsiębiorstwie w procesach zmian, przeł. H. Bełżecka, M. Egeman, Poltext, Warszawa 1994.

Torbus U., Prekaryzacja pracy i jej skutki, [w:] B. Godlewska-Bujok, K. Walczak (red.), Zatrudnienie w epoce postindustrialnej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2021.

Triandafyllidou A., Spaces of Solidarity and Spaces of Exception: Migration and Membership during Pandemic Times, [w:] A. Triandafyllidou (ed.), Migration and Pandemics. Spaces of Solidarity and Spaces of Exception, Springer, Switzerland 2022.

United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2020). International Migration 2020 Highlights (ST/ESA/SER.A/452), New York 2020.

Urbaniak B., Gładzicka-Janowska A., Żyra J., Kaliszczak L., Piekutowska A., Rollnik-Sadowska E., Sobolewska-Poniedziałek E., Niewiadomska A., Gagacka M., Socjoekonomika starzenia się współczesnych społeczeństw, CeDeWu, Warszawa 2018.

Uścińska G., Koordynacja i harmonizacja systemów zabezpieczenia społecznego jako instrument prawny swobody przemieszczania się obywateli Unii Europejskiej, [w:] K.W. Frieske, E. Przychodaj (red.), Ubezpieczenia społeczne w procesie zmian. 80 lat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa 2014.

Uścińska G., Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego jako instrument rozwoju swobody przepływu osób, „Polityka Społeczna” 2010, nr 11−12, s. 1–5.

Uścińska G., Prawo ubezpieczeń społecznych. Zasady, finansowanie, organizacja, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2019.

Uścińska G., Prawo zabezpieczenia społecznego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2021.

Uścińska G., Zabezpieczenie społeczne osób korzystających z prawa do przemieszczania się w Unii Europejskiej, LEX a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.

Uścińska G., Bieniasz D., Prawa socjalne seniorów podróżujących za granicę. Poradnik dla osób starszych, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2014.

Vallin J., The End of the Demographic Transition: Relief or Concern?, „Population and Development Review” 2002, vol. 28, no. 1, s. 105−120.

van Veldhoven G.M., E.A.G. Groenland, Exploring Saving Behaviour: A Framework and a Research Agenda, „Journal of Economic Psychology” 1993, vol. 14, no. 3, s. 507−522.

Wärneryd K.E., Oszczędzanie, [w:] T. Tyszka (red.), Psychologia ekonomiczna, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańska 2004.

Warwas I., Metody zarządzania zasobami ludzkimi oparte na kompetencjach, [w:] T. Listwan, Ł. Sułkowski (red.), Metody i techniki zarządzania zasobami ludzkimi, Difi Warszawa 2016.

Warwas I., Podgórniak-Krzykacz A., Komunikacja naukowa i jej znaczenie dla społeczeństwa, [w:] I. Warwas, M. Dzimińska, A. Krzewińska (red.), Komunikacja naukowa w Polsce. Partycypacja. Dialog. Zaufanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2021.

Warwas I., Wiktorowicz J., Gzik M., Badanie opinii i oczekiwań pracowników – studium przypadku uczelni wyższej, „Edukacja Ekonomistów i Menedżerów” 2017, nr 1 (43), s. 85–101.

Whiddett S., Hollyforde S., Modele kompetencyjne w zarządzaniu zasobami ludzkimi, przeł. G. Sałuda, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003.

Wiktorowicz J., Warwas I., Pokolenia na rynku pracy, [w:] J. Wiktorowicz, I. Warwas, M. Kuba, E. Staszewska, P. Woszczyk, A. Stankiewicz, J. Kliombka-Jarzyna (red.), Pokolenia – co się zmienia? Kompendium zarządzania multigeneracyjnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.

Winiecka K., Strategia – migracja – adaptacja. Rodziny młodych migrantów polskich w Londynie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2016.

Woodruffe C., Ośrodki oceny i rozwoju. Narzędzia analizy i doskonalenia kompetencji pracowników, przeł. W. Biliński, Oficyna Ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2003. World Population Ageing, Department of Economic and Social Affairs, United Nations, New York 2019.

Zaidi A., Gasior K., Hofmarcher M.M., Lelkes O., Marin B., Rodrigues R., Schmidt A., Vanhuysse P., Zolyomi E., Active Ageing Index 2012. Concept, Methodology and Final Results, European Centre Vienna 2013.

Zaleśkiewicz T., Psychologia ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

Życie i praca w Polsce, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, Warszawa 2019.

Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich (Dz.Urz. UE L 158 z 30 kwietnia 2002 r., s. 77–123).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).

Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym z dnia 2 maja 1992 r. (Dz.Urz. UE 1994 L 1/3).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z 24 listopada 2010 r. rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.Urz. UE L 344/1 z 29 grudnia 2010 r. ze zm.).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166 z 30 kwietnia 2004 r. ze zm.).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 284 z 30 października 2009 r. ze zm.). Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (tekst skonsolid. Dz.Urz. UE C 202 z 7 czerwca 2016 r.).

Traktat o Unii Europejskiej (tekst skonsolid. Dz.U. 2004.90.864/30).

Umowa między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie wzajemnego uznawania w odniesieniu do oceny zgodności (Dz.Urz. UE L 114, 30 kwietnia 2002 r., p. 6–72).

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. 2021 poz 423 ze zm.).

Wyrok TSUE w sprawie Collins, C-138/02, EU:C:2004:172.

Wyrok TSUE w sprawie Kranemann, C-109/04, EU:C:2005:187.

Wyrok TSUE w sprawie Lawrie-Blum przeciwko Land Baden-Württemberg, 66/85, EU:C:1986:284.

Wyrok TSUE w sprawie Lewin przeciwko Staatssecretaris van Justitie, EU:C:1982:105, pkt 16.

Wyrok TSUE w sprawie Mattern i Cikotic, C-10/05, EU:C:2006:220.

Wyrok TSUE w sprawie Payir i in., C-294/06, EU:C:2008:36.

Wyrok TSUE w sprawie Raccanelli, C-94/07, EU:C:2008:425.

Wyrok TSUE w sprawie Zambrano, C-34/09, EU:C:2011:124.

Wyrok TSUE z dnia 12.12.1974 r., Walrave i Koch przeciwko Association Union Cycliste Internationale i in., C-36/74, EU:C:1974:140.

Wyrok TSUE z dnia 3.07.1986 r., C-66/85 w sprawie Deborah Lawrie-Blum przeciwko Land Baden-Württemberg, ECLI:EU:C1986:284, pkt 17.

Wyrok TSUE z dnia 12.05.1998 r., C-85/96 w sprawie Maria Martinez Sala przeciwko Freistaat Bayern, ECLI:EU:C:1998:217, pkt 32.

Wyrok TSUE z dnia 8.06.1999 r. w sprawie C.P.M. Meeusen przeciwko Hoofddirective van de Informatie Beheer Groep, ECLI:EU:C:1999:284, pkt 13.

Wyrok TSUE z dnia 6.06.2000 r., Angonese, C-281/98, UE:C:2000:296.

Wyrok TSUE z dnia 23.03.2004 r., C-138/02 w sprawie Brian Francis Collins przeciwko Secretary of State for Work and Pensions, ECLI:EU:C:2004:127, pkt 26.

Wyrok TSUE z dnia 7.09.2004 r., C-456/02 w sprawie Michael Trojani przeciwko Centre public d’aide sociale de Bruxelles (CPAS), ECLI:EU:C:2004:488, pkt 15.

Wyrok TSUE z dnia 17.07.2008 r., Raccanelli, C-97/07, EU:C:2008:425.

Wyrok TSUE z dnia 3.05.2012 r., C-337/10 w sprawie Georg Neidel przeciwko Stadt Frankfurt am Main, ECLI:EU:C:2012:263, pkt 23.

Wyrok TSUE z dnia 19.07.2017 r., C-143/16 w sprawie Abercrombie & Fitch Italia Srl przeciwko Antoninowi Bordonarowi, ECLI:EU:C:2017:566, pkt 19.

Asbestovertredingen, https://asbestovertredingen.inspectieszw.nl/ (dostęp: 25.02.2021).

Au Pair Arbeiten im Ausland bonn Deutschland für 13–24 Monate – 311288, https://www. aupair.com/de/au-pair-stelle/bonn-deutschland-311288.php (dostęp: 27.01.2020).

AuPair.com, https://www.aupair.com/pl (dostęp: 24.04.2020).

c, http://www.yourfirsteuresjob.eu/en/home (dostęp: 11.12.2020).

Danmarks Tekniske Universitet, https://www.dtu.dk/ (dostęp: 6.02.2021).

E-skladka, https://eskladka.pl/ (dostęp: 17.01.2022).

European Education Area, https://education.ec.europa.eu/ (dostęp: 6.02.2021).

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, https://www.zus.pl/o-zus/o-nas/finanse/fundusz-ubezpieczen-spolecznych (dostęp: 15.11.2021).

High Wycombe Campus, https://bucks.ac.uk/high-wycombe-campus (dostęp: 8.02.2021).

Kampania o uczciwym zatrudnieniu „Rights for all seasons”, https://www.youtube.com/watch?v=WCCVRA3-g5E (dostęp: 24.01.2022).

Kraje UE (27), https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/countryprofiles_pl?page=2 (dostęp: 29.05.2022).

Life in Denmark, https://lifeindenmark.borger.dk/ (dostęp:17.01.2021).

Lista agencji pracy zatrudniających Polaków w Holandii, https://www.wiatrak.nl/23921/lista- agencji-pracy-zatrudniajacych-polakow-w-holandii (dostęp: 17.11.2020).

Nobel Prizes 2017, https://www.nobelprize.org/all-nobel-prizes-2017/ (dostęp: 26.07.2023).

O projekcie „Lekcje z ZUS”, https://www.zus.pl/baza-wiedzy/lekcje-z-zus/o-projekcie-lekcje-z-zus (dostęp: 30.01.2022).

Polonorama – polska strona Grecji, https://www.polonorama.com/ (dostęp: 12.11.2020).

Punktowy system imigracyjny w Wielkiej Brytanii (z ang. UK’s points-based immigration system): Informacje dla obywateli UE, https://www.gov.uk/guidance/the-uks-points-based-immigration-system-information-for-eu-citizens.pl (dostęp: 30.01.2020).

Purple Flag. Excellence in the Evening and Night-Time Economy, https://www.atcm.org/purple-flag (dostęp: 21.02.2021).

QS World University Rankings 2024: Top global universities, https://www.topuniversities.com/ university-rankings/world-university-rankings/2024 (dostęp: 6.02.2021).

Umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym, 19.01.2022 (Quebec: 3.06.2015 r.), https://www.zus.pl/o-zus/wspolpraca-miedzynarodowa-zus/umowy-miedzynarodowe-o-zabezpieczeniu-spolecznym (dostęp: 29.05.2022).

Uniunea Polonezilor din România – Związek Polaków w Rumunii, http://dompolski.ro/ (dostęp: 17.01.2021).

Wypłata emerytury AOW, https://www.svb.nl/pl/emerytura-aow/wyplata-emerytury-aow (dostęp: 17.01.2022).

Wypłata świadczeń dla osób zamieszkałych za granicą, https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury-i-renty-dla-osob-pracujacych/zamieszkalych-za-granica/wyplata/transferswiadczen-dla-osob-zamieszkalych-za-granica (dostęp: 29.05.2022).