Cogito jako ekspresja cielesności, czyli o roli medycyny w koncepcie Descartes’a oraz w ujęciu kilku jego następców

Tomasz Stegliński

doi:10.18778/8220-308-0

Słowa kluczowe: filozofia medycyny, cielesność, etyka porządku natury, Descartes, filozofia kartezjańska, Louis De La Forge

Opublikowane: 19 stycznia 2020

Kategorie: Filozofia, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

W pierwszej połowie siedemnastego stulecia Descartes należał jeszcze nie tyle do grona postępowych medyków, co raczej wizjonerów i planistów, torujących dla przyszłych pokoleń drogę prowadzącą do wyzwolenia od niedogodności nietrwałego ciała, której przeznaczeniem było nawiązanie przez człowieka ściślejszych relacji z całą przyrodą. To bowiem jest przewidywanym skutkiem działań z zakresu nauk, do których należą rozwiązania medyczne, że uzdrowione ciało ludzkie, nigdy nie będąc izolowane i stanowiąc genetycznie część całego materialnego uniwersum, ma zostać z nim lepiej zintegrowane. To owa nieograniczona fizyczna rozciągłość, której wspomniane ciało jest tylko fragmentem, stanowi dla Descartes’a jedyne pewne pole jego działań jako rzeczy myślącej. Mówiąc w skrócie: jako taka, dusza ludzka, z uwagi na swe naturalne uposażenie, jest zobowiązana do poświęcenia swojego czasu i zdolności na zaznajomienie się z warunkami umożliwiającymi przedłużanie zdrowia i życia materii, z jaką została połączona. Zjednoczona zaś jest z ciałem konkretnego człowieka, którego żywotne interesy zostają odtąd rozpoznane jako dające się szacować oraz diagnozować w pytaniu o to, jak się ów „człowiek cielesny” czuje. Dodajmy jeszcze jedno. Otóż, od chwili, kiedy możemy o sobie powiedzieć, że odczuwamy swoje ciało i się z nim utożsamiamy, przestaje ono być częścią materialnie rozumianego wszechświata, a zaczyna być naszą, palącą nas sprawą; tym, co określa nosze miejsce w przestrzeni tego świata, ale nie jako rzecz posiadającą rozmiary, lecz jako materię specyficznie odczutą, odczutą aż do bólu. W tym związku człowiek nie tylko nie łączy się już z resztą przedmiotów, ale nawet z którymkolwiek z innych ludzi. Jest sobie dany bez jakichkolwiek zapośredniczeń, ale dokonuje się to w objęciu wszechogarniającego go cierpienia, z którego może go uwolnić znający tajniki natury ciała lekarz.

Ze Wstępu: Dlaczego medycyna?

Ablondi F., Automata, living and non-living: Descartes’ mechanical biology and his criteria for life, „Biology and Philosophy” 1998, vol. 13.

Adam A., Histoire de la littèrature française au XVIIe siècle, t. III, Paris 1949.

Alquiè F., Kartezjusz, tłum. i wybór pism S. Cichowicz, Warszawa 1989.

Arystoteles, Fizyka, tłum. K. Leśniak, Warszawa 1968.

Arystoteles, Krótkie rozprawy psychologiczno-biologiczne, tłum. P. Siwek, Warszawa 1971.

Aucante V., La philosophie médicale de Descartes, Paris 2006.

Augustyn św., De Spiritu et Anima, [w:] J.-P. Migne, P.L., http://patristica.net/latina/ t. XL.

Augustyn św., De cognitione verae vitae, [w:] J.-P. Migne, P.L., http://patristica.net/latina/ t. XL.

Augustyn św., Dialogi filozoficzne, tłum. A. Świderkówna, Kraków 1999.

Augustyn św., O Trójcy Świętej, tłum. M. Stokowska, Poznań–Warszawa–Lublin 1963.

Bacon R., Dzieło większe, tłum. T. Włodarczyk, Kęty 2006.

Baillet A., La vie de Monsieur Descartes, t. 1, Paris 1692.

Bednarczyk A., Filozofia biologii europejskiego Oświecenia, Warszawa 1984.

Butterfield H., Rodowód współczesnej nauki 1300–1800, tłum. H. Krahelska, Warszawa 1963.

Canguilhem G., Organisme et modèles mécaniques: Réflexions sur la biologie cartésienne, [w:] „Revue Philosophique de la France et de l’Étranger” 1955, t. 145, s. 281–299.

Carloni D., Pensée mathématique et génération chez Descartes, [w:] „Analecta Husserliana. The Yearbook of Phenomenological Research”, vol. L: Live. Phenomenology of Live as the Starting Point of Philosophy, A.-T. Tymieniecka (ed.), Dordrecht 1997.

Chanet P., O instynkcie i poznaniu zwierzęcym, z uwzględnieniem tego, co pan de la Chambre napisał w tej sprawie, [w:] Empiryczne podstawy i obrzeża filozofii XVII wieku, J. Żelazna, A. Grzeliński (red.), Toruń 2014, s. 25–66.

Chanet P., Rozważania o mądrości Charona, [w:] Empiryczne podstawy i obrzeża filozofii XVII wieku, J. Żelazna, A. Grzeliński (red.), Toruń 2014, s. 67–80.

Chevalier J., Descartes, Paris 1922.

Chmaj L., Okazjonalizm, geneza i rozwój, Warszawa 1937.

Chmaj L., Pojęcie przyczynowości w filozofii Kartezjusza, „Przegląd Filozoficzny” 1937, R. 40, z. 2.

Chmaj L., Rozwój filozoficzny Kartezjusza, Kraków 1930.

Claire C., The Debate about methodus medendi during the Second Half of the Seventeenth Century in England: Modern Philosophi-cal Readings of Classical Medical Empiricism in Bacon, Nedham, Willis and Boyle, [w:] „Early Science and Medicine” 2013, vol. 18, issue 4–5, s. 339–359.

Clavier P.-H., Gérauld de Cordemoy: historien, politique et pédagogue, Editions Unniversitaires Europeennes 2010.

Cordemoy G. de, Oeuvres, Paris 1968.

Cordemoy G. de, Rozprawa fizykalna o mowie, tłum. B. Głowacka, J. Kopania, Warszawa 1993.

Cordemoy G. de, Sześć rozpraw na temat rozłączności duszy i ciała, tłum. T. Stegliński, Łódź 2016.

Cordemoy G. de, List napisany do Wielebnego Ojca do P. Cossart’a, z Towarzystwa Jezusowego, celem wykazania, że wszystko to, co Pan Descartes napisał na temat systemu Świata i duszy zwierząt, zdaje się być zaczerpnięte z Pierwszego Rozdziału Genesis, tłum. T. Stegliński, [w:] „Studia z Historii Filozofii” 2018, nr 3, s. 9–27.

Costabel C., Descartes, La Haye 1977.

Crombie A. C., Style myśli naukowej w początkach nowożytnej Europy, tłum. P. Salwa, Warszawa 1994.

Dadoune J.-P., Jean Pecquet, Médecin et anatomiste du grande siècle, Paris 2018.

Dąbrowski A., Źródła, natura i funkcje emocji. Studium teorii impulsji Leona Petrażyckiego w kontekście współczesnych badań, Warszawa 2019.

De La Chambre M. C., L’Art de connoistre les hommes, Amsterdam 1660.

De La Chambre M. C., Les charactères des passions, t. 1–4, Paris 1640–1662.

De La Forge L., Traktat o umyśle ludzkim, jego władzach, czynnościach oraz jego związku z ciałem, tłum. T. Śliwiński, Kęty 2011.

Descartes R., Człowiek Opis ciała ludzkiego, tłum. A. Bednarczyk, Warszawa 1989.

Descartes R., L’Homme, de René Descartes, et un Traité de la Formation de foetus, du même auteur. Avec les remarques de Louys de La Forge, Docteur en Médicine, demeurant à La Flèche sur le Traité de l’homme de René Descartes et sur les figures par luy inventées, Paris 1644

Descartes R., L’Homme de René Descartes, et La Formation du foetus, avec les remarques de Louis De La Forge. A quoi l’on à ajouté Le Monde, ou Traité de la lumière, du même auteur, Paris 1677.

Descartes R., Listy do księżniczki Elżbiety, tłum. J. Kopania, Warszawa 1995.

Descartes R., Listy do Regiusa. Uwagi o pewnym pisemku, tłum. J. Kopania, Warszawa 1996.

Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii wraz z zarzutami uczonych mężów i odpowiedziami autora, oraz Rozmowa z Burmanem, t. 1–2, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie, Warszawa 1958.

Descartes R., Meteory, tłum. L. Wieczorek, Wrocław 2009.

Descartes R., Namiętności duszy, tłum. L. Chmaj, Warszawa 1986.

Descartes R., Oeuvres de Descartes, Ch. Adam, P. Tannery (eds), t. I–XI, Paris 1897–1909.

Descartes R., Prawidła do kierowania umysłem, tłum. L. Chmaj, Warszawa 1937.

Descartes R., Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, tłum. W. Wojciechowska, Warszawa 1981.

Descartes R., Świat albo Traktat o świetle, tłum. T. Śliwiński, Kraków 2005.

Descartes R., Zarzuty i odpowiedzi późniejsze, Korespondencja z Hyperaspistesem, Arnauldem i More’em, tłum. J. Kopania, Kęty 2005.

Descartes R., Zasady filozofii, tłum. I. Dąmbska, Warszawa 1960.

Digby K., Traitè de la Poudre de Sympathie, Paris 1658.

Early Modern Medicine and Natural Philosophy, P. Distelzweig, B. Goldberg, E. R. Ragland (eds), Dordrecht–Heidelberg–New York–London 2016.

Eloy N. F. J., Dictionnaire historique de la Médecine Ancienne et Moderne ou Mémoires Disposés en Ordre Alfabétique pour serviv a L’Histoire de cette Science et a celle de Médecins, Anatomistes, Botanistes, Chirurgiens et Chymistes de toutes Nations, London 2018.

Gallois, P., La méthode de Descartes et la médicine, „Hippocrate” 1938, nr 6, s. 65–77.

Geulincx A., Etyka, tłum. J. Usakiewicz, Kęty 2007.

Geulincx A., Metafizyka prawdziwa, tłum. J. Usakiewicz, Kęty 2009.

Gilson É., Bóg i ateizm, tłum. M. Kochanowska, P. Murzański, Kraków 1996.

Gilson É., Discours de la methode, texte et commentaire par Étienne Gilson, Paris 1930.

Gilson É., L’avenir de la métaphysique Augustinienne, ,,Revue de Philosophie” 1930, vol. 1.

Gilson É., La liberté chez Descartes et la théologie, Paris 1913.

Gilson É., Wprowadzenie do nauki Świętego Augustyna, tłum. Z. Jakimiak, Warszawa 1953.

Gouhier H., Cartésianisme et Augustianisme au XVIIe siecle, Paris 1978.

Grzeliński A., Doświadczenie i rozum. Empiryzm Johna Locke’a, Toruń 2018.

Grzeliński A., Dwa wczesne eseje medyczne Johna Locke’a: Morbus i anatomia, [w:] „Studia z Historii Filozofii” 2016, nr 1 (7), s. 105–121.

Guenancia P., Descartes, Paris 2010.

Gueroult M., Descartes selon l’ordre des raisons, t. 1–2, Paris 1953.

Guichet J.-L., Inroduction, [w:] De l’animal machine à l’âme des machines, Querelles biomécaniques de l’âme (XVII–XIX siècle), Paris 2010.

Gut A., Gut P., Inne umysły, „Roczniki Filozoficzne” 2012, t. 60, nr 4, s. 123–146.

Hatfield G., Mechanizing the sensitive soul, [w:] Mater and Form in Early Modern Science and Philosophy, Gideon Manning (ed.), Leiden–Boston 2012.

Janeczek S., Logika czy epistemologia?, Lublin 2003.

Janowski Z., Teodycea kartezjańska, Kraków 1998.

Karpiński A. T., Początki nowoczesnej medycyny, za: https://www.rp.pl.artykul/131078-Poczatki-nowoczesnej-medycyny (dostęp: 17.11.2019).

Kopania J., Descartes i problem nieśmiertelności duszy ludzkiej, „Roczniki Filozoficzne” 2014, t. 62, nr 4, s. 10–32.

Kopania J., Etyczny wymiar cielesności, Kraków 2002.

Kopania J., Funkcje poznawcze Descartes’a teorii idei, Białystok 1988.

Kopania J., Stosunek do filozofii w Chrześcijaństwie Wschodnim i Zachodnim (na przykładzie różnic w rozumieniu nieśmiertelności duszy ludzkiej), [w:] Droga ku wzajemności. Materiały XXII Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Grodno 2016, Grodno 2017, s. 207–217.

Kopania J., Szkice kartezjańskie, Kraków 2009.

Le Camus A., Médecine de l’esprit, où l’on traite des dispositions et des causes physiques qui influent sur les opérations de l’esprit et des moyens de maintenir ces opérations dans un bon état, t. 1–2, Paris 1753, 1769.

Lindeboom G., Descartes and medicine, Amsterdam 1979.

Locke J., O sztuce medycznej, tłum. A. Grzeliński, [w:] „Studia z Historii Filozofii” 2017, nr 2 (8), s. 17–23.

MacKenzie A. W., A word about Descartes’ mechanistic conception of life, „Journal of the History of Biology” 1975, vol. 8.

Malebranche N. de, Poszukiwanie prawdy, t. 1–2, tłum. M. Frankiewicz, Warszawa 2011.

Marshall J., Descartes’s Moral Theory, London 1998.

Mazierski S., Mechanicyzm i finalizm, „Roczniki Filozoficzne” 1974, nr 3.

Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – Filozofia – Religia, S. Konarska-Zimnicka, L. Kostuch, B. Wojciechowska (red.), Kielce 2019.

Nowacka M., Filozoficzne konteksty medycyny. Ujęcie historyczne od starożytności do końca XVIII wieku, Białystok 2012.

Pascal B., Myśli, tłum. T. Żeleński, Warszawa 1989.

Pichot A., Histoire de la notion de vie, Paris 2008.

Platon, Timaios, [w:] tenże, Dialogi, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1995.

Prost J., Essai sur l’atomisme et occasionalisme dans la philosophie cartésienne, Paris 1907.

Rembeczki E., Concepts of Healing in Descartes’ Thought (tekst w przygotowaniu).

Riese W., Descartes as a psychophysical therapist, „Medical History” 1966, s. 237–244.

Rodis-Lewis G., Descartes, Paris 2010.

Rodis-Lewis G., La Morale de Descartes, Paris 1998.

Rohault J., Entretiens sur la philosophie, Paris 1671.

Seneka Lucjusz Annausz, Dialogi, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1989.

Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, Warszawa 1977.

Smith J. E. H., Divine Machines, Leibniz and the sciences of life, Princeton 2011.

Spink J. S., Libertynizm francuski od Gassendiego do Voltaire’a, tłum. A. Neuman, Warszawa 1974.

Stegliński T., Marin Cureau de La Chambre, o naturze uczuć ludzkich, mechanizmach ich powstawania i ich znaczeniu, w celu wyrażenia stanów duszy za pomocą mowy ciała, [w:] „IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 2015, t. XXVII, s, 55–77.

Stegliński T., Pierre Chanet, polemista i filozof instynktu oraz Marin Cureau de la Chambre – historia pewnego sporu, „Roczniki Filozoficzne” 2015, nr 1, s. 65–83.

Stegliński T., Wprowadzenie do przekładów tekstów Pierre’a Chanet, s. 13–24, [w:] Empiryczne podstawy i obrzeża filozofii XVII wieku, J. Żelazna, A. Grzeliński (red.), Toruń 2014.

Strazzoni A., Dutch Cartesianism and the Birth of Philosophy of Science, From Regius to Gravesande, Boston 2018, 2019.

Szumowski W., Historia medycyny filozoficznie ujęta, Kęty 2005.

Śliwiński T., Mistrz i kontynuator. René Descartes i Louis De La Forge, Łódź 2014.

Śliwiński T., Ratio et physis, fizyka teoretyczna Kartezjusza jako realizacja projektu mathesis universalis, Nowa Wieś 2005.

Śliwiński T., Tożsamość zakresowa treści nieadekwatnego pojęcia Boga i pojęcia skończonego umysłu ludzkiego w filozofii Descartes’a, IMF „Hybris” 2013, nr 21, s. 51–75.

Śliwiński T, Źródła filozofii Descartes’a w myśli św. Augustyna, ,,Folia Philosophica” 2011, nr 24, s. 45–72.

Tellier A., Descartes et la médecine, Paris 1928.

Wnuk M., Okazjonalizm wobec zagadnienia genezy i rozwoju życia. W kierunku okazjonalistycznej metafizyki światła, [w:] P. Gutowski, P. Gut, Z dziejów filozoficznej refleksji nad człowiekiem. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Jana Czerkawskiego (1939–2007), Lublin 2007, s. 213–239.

Wolfe C., La Philosophie de la biologie avant la biologie, une histoire du vitalisme, Paris 2019.

Zanta L., Le renaissance du stoicisme au XVIe siècle, Paris 1914.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Cogito jako ekspresja cielesności, czyli o roli medycyny w koncepcie Descartes’a oraz w ujęciu kilku jego następców

Pobrania

Licencja

Inne prace tego samego autora

Aktualności

Plac Wolności w Łodzi – przestrzeń odzyskana (spotkanie)

PogadajMY o Finlandii – rozmowa z prof. Wojciechem Woźniakiem o fińskiej polityce edukacyjnej

„Wszystko dla mieszkańców, nic bez nich” – nowy tekst blogowy Kamila Śmiechowksiego

Dyscypliny

Serie

Nowa zawartość