Celem pracy jest stworzenie przestrzeni teoretycznej dla działań w zakresie krytycznej rewizji założeń obecnie dominującego systemu edukacji. Pierwsza część ma charakter teoretyczny i poświęcona jest omówieniu głównych założeń oraz ścieżki rozwój językoznawstwa kognitywnego z którego wyrasta kognitywna teoria metafory. Rozdział pierwszy wprowadza w problematykę metafory. Rozdział drugi wprowadza w założenia językoznawstwa kognitywnego oraz w proces jego rozwoju na tle dwóch wielkich szkół filozofii języka: behawioryzmu Leonarda Bloomfielda i generatywizmu Noama Chomsky’ego. Trzeci rozdział omawia główne założenia i podstawowe problemy kognitywnej teorii metafory, która w dalszej części pracy zostaje użyta w roli teoretycznego paradygmatu prowadzonych badań. Druga część ma charakter empiryczny. Jej naczelnym celem była analiza dziecięcych predyspozycji metaforyzacyjnych, w tym zwłaszcza procesów rozumienia, rozpoznawania i kreacji metafor, na przykładzie procesu konceptualizacji pojęcia wspólnoty. Podjęta w badaniach rekonstrukcja dziecięcych wyidealizowanych modeli poznawczych zmierzała do rozpoznania kulturowo uwarunkowanych wzorców konceptualizacji doświadczenia wspólnoty, zawartych implicite w metaforycznych strukturach językowych. Modele te określają – zazwyczaj poza świadomością mówiącego – sposoby jego myślenia i działania. Rekonstrukcja tych społeczno-kulturowych form symbolicznych miała na celu ich dalsze zestawienie z naturalnymi i spontanicznymi sposobami metaforycznej twórczości dzieci. Czwarty rozdział pracy ma na celu określenie założeń metodologicznych pozyskiwania materiału badawczego, w tym zwłaszcza określeniu metod, technik i narzędzi badawczych oraz opracowanie organizacji i przebiegu samego badania, któremu poświęcony jest rozdział piąty.
Albańska E. (2004), Obserwacja, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. T. Pilch, t. 3, Warszawa.
Arystoteles (2009), Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, przeł. H. Podbielski, Warszawa.
Bauman Z. (1995), Wieloznaczność nowoczesna, przeł. J. Bauman, Warszawa.
Benjamin W. (2005), Pasaże, przeł. I. Kania, Kraków.
Biegański W. (1909), Wnioskowanie z analogii, Lwów.
Biela A. (1995), Skalowanie wielowymiarowe w analizach ekonomicznych i behawioralnych, Lublin.
Bloomfield L. (1939), Linguistic Aspects of Science (International Encyclopedia of Unified Science, vol. I, no. 4), Chicago.
Bloomfield L. (1970), A Leonard Bloomfield Anthology, red. Ch.F. Hockett, Bloomington.
Borges J.L. (2012), Labirynty, przeł. A. Kardyni, P. Rogoziński, Kraków.
Borges J.L. (2020), Alef, przeł. A. Sobol-Jurczykowski, Warszawa.
Cameron L. (2003), Metaphor in Educational Discourse, London–New York.
Campbell J. (2013), Bohater o tysiącu twarzach, przeł. A. Jankowski, Kraków.
Carnap R. (2005), Empiryzm. Semantyka. Ontologia, przeł. A. Koterski, Warszawa.
Cheney D.L., Seyfarth R.M. (1990), How Monkeys See the World: Inside the mind of another species, Chicago. Chmielewska I. (2014), Dwoje ludzi, Poznań.
Chomsky N. (1956), Three models for the description of language, „IRE Transactions on Information Theory”, 2(3), s. 113–124.
Chomsky N. (1963), Formal properties of grammars, [w:] Handbook of Mathematical Psychology II, red. R.D. Luce, R.R. Bush, E. Galanter, New Jersey, s. 323–418.
Chomsky N. (1965), Aspects of the Theory of Syntax, Cambridge (MA).
Chomsky N. (1980), Rules and representations, „Behavioral and Brain Sciences”, 3(1), s. 1–61.
Chomsky N. (1981), Lectures on Government and Binding, Dordrecht.
Chomsky N. (1986), Knowledge of Language, Berlin.
Chomsky N. (2002), Syntactic Structures (2nd edition), New York.
Clausner T., Croft W. (1997), Productivity and schematicity in metaphors, „Cognitive Science”, 21(3), s. 247–282.
Davidson D. (2001), Inquiries into Truth and Interpretation (2nd edition), Oxford.
Dummett M. (1981), Frege. Philosophy of Language (2nd edition), Cambridge.
Eco U. (2009), Teoria semiotyki, przeł. M. Czerwiński, Kraków.
Evans V. (2009), Leksykon językoznawstwa kognitywnego, przeł. M. Buchta, M. Cierpisz, J. Podhorodecka, A. Gicala, J. Winiarska, Kraków.
Fauconnier G. (1997), Mappings in Thought and Language, Cambridge.
Frege G. (1977), Pisma semantyczne, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa.
Gärdenfors P. (1996), Mental Representation, Conceptual Spaces and Metaphors, „Synthese” 106(1), 21–47.
Gärdenfors P. (2010), Jak Homo stał się Sapiens, przeł. T. Pańkowski, Warszawa.
Gemel A. (2015), Językowy model poznania. Kognitywne komponenty w kontynentalnej filozofii języka, Łódź.
Gemel A. (2016), Codzienność metafory w perspektywie kognitywistycznej. Próba krytycznej analizy, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, 2(1), s. 172–186.
Gerber G. (1871), Die Sprache als Kunst, Bromberg.
Goodman N. (1997), Jak tworzymy świat, przeł. M. Szczubiałka, Warszawa.
Góralski A. (1994), Metody badań pedagogicznych w zarysie, Warszawa.
Harris Z. (1960), Structural Linguistics, Chicago.
Harris Z. (1968), Mathematical Structures of Language (Interscience Tracts in Pure and Applied Mathematics), New York.
Huizinga J. (1985), Homo ludens, przeł. M. Kurcka, W. Wirpsza, Warszawa.
Jäger G. (2010), Natural color categories are convex sets, [w:] Logic, Language and Meaning, red. M. Aloni, H. Bastiaanse, T. de Jager, K. Schulz, Berlin, s. 11–20.
Jäkel O. (2003), Metafory w abstrakcyjnych domenach dyskursu. Kognitywno-lingwistyczna analiza metaforycznych modeli aktywności umysłowej, gospodarki i nauki, przeł. M. Banaś, B. Drąg, Kraków.
Jakobson R. (1960), Poetyka w świetle językoznawstwa, przeł. K. Pomorska, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 51/2, s. 431–473.
Jeannerod M. (1994), The representing brain, neural corelates of motor intention and imaginery, „Behavioral and Brain Science”, 17(2), 187–202.
Kant I. (1986), Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa.
Kempton W. (1981), The Folk Classification of Ceramics: A study of cognitive prototypes, San Diego.
Klus-Stańska D. (2010), Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń, Warszawa.
Kopaliński W. (2004), Słownik symboli, Warszawa.
Kripke S. (2001), Nazywanie a konieczność, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa.
Kubicka D. (1994), Poznawcze i praktyczne aspekty badań nad myśleniem metaforycznym, „Studia Psychologiczne”, XXXII(2), s. 7–20.
Labov W. (1973), Sociolinguistic Patterns, Pennsylvania.
Lakoff G. (2011) Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle, przeł. M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska, Kraków.
Lakoff G., Johnson M. (1999), Co kognitywizm wnosi do filozofii, przeł. A. Pawelec, „Znak”, 11, s. 25–32.
Lakoff G., Johnson M. (2010), Metafory w naszym życiu, przeł. T. P. Krzeszowski, Warszawa.
Langacker R.W. (2006), Gramatyka konstrukcyjna, konstrukcje gramatyczne i gramatyzacja z punktu widzenia gramatyki kognitywnej, przeł. W. Kubiński, [w:] O. Sokołowska, D. Stanulewicz (red.), Językoznawstwo kognitywne III. Kognitywizm w świetle innych teorii, Gdańsk.
Langacker R.W. (2009), Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, przeł. E. Tabakowska, M. Buchta, H. Kardela, Kraków.
Lewis C.S. (2012), Miracles, New York.
Lewis D.K. (1969), Convention: A philosophical study, Harvard.
Lewis D.K. (1972), General semantics, [w:] D. Davidson, G. Harman (red.), Semantics of Natural Language, Dordrecht.
Lyons J. (1998), Chomsky, przeł. B. Stanosz, Warszawa.
Meijers A. (1996), O tle historycznym filozoficzno-językowych ujęć wczesnego Nietzschego, przeł. A. Mikulski, [w:] Jedność i wielość, red. S. Sarnowski, Bydgoszcz.
Montague R. (1974), Formal Philosophy, New Haven.
Neurath O. (1954), Protocol Sentences, [w:] Logical Positivism, red. A. Ayer, London.
Nietzsche F. (1997), Przedstawienie retoryki starożytnej, przeł. B. Baran, [w:] Nietzsche 1900–2000, red. A. Przybysławski, Kraków.
Nietzsche F. (2001), Język i retoryka, przeł. P. Pieniążek, „Sztuka i Filozofia”, nr 19, s. 5–24.
Nietzsche F. (2009), O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie, [w:] F. Nietzsche, Pisma pozostałe, przeł. B. Baran, Warszawa 2009.
Noble W., Davidson I. (1996), Human Evolution, Language and Mind. A psychological and archeological inquiry, Cambridge.
Okabe A., Boots B., Sugihara K. (1992), Spatial Tessellations: Concepts and applications of Voronoi diagrams, New York.
Ortega y Gasset J. (1996), Dwie wielkie metafory (W dwusetną rocznicę urodzin Kanta), [w:] J. Ortega y Gasset, Dehumanizacja sztuki i inne eseje, przeł. P. Niklewicz, Warszawa.
Özçalişkan Ş. (2007), Metaphors we move by: Children’s developing understanding of metaphorical motion in typologically distinct languages, „Metaphor and Symbol”, 22(2), 147–168.
Pellionisz A., Llinas R. (1979), Brain modeling by tensor network theory and computer simulation. The cerebellum: distributed processor for predictive coordination, „Neuroscience”, 4(3), 323–348.
Pellionisz A., Llinas R. (1980), Tensorial approach to the geometry of brain function: cerebellar coordination via a metric tensor, „Neuroscience”, 5(7), s. 1125–1136.
Pellionisz A., Llinas R. (1982), Space-time representation in the brain. The cerebellum as a predictive space-time metric tensor, „Neuroscience”, 7(12), s. 2949–2970.
Pellionisz A., Llinas R. (1985), Tensor network theory of the metaorganization of functional geometries in the central nervous system, „Neuroscience”, 16(2), s. 245–273.
Piekarski J. (2011), Estetyzacja praktyki akademickiej – głos w dyskusji na temat perspektywy uczestniczącej, [w:] Innowacje w edukacji akademickiej. Szkolnictwo wyższe w procesie zmiany, red. J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, Łódź, s. 248–250.
Pieniążek P. (2006), Suwerenność a nowoczesność. Z dziejów poststrukturalistycznej recepcji myśli Nietzschego, Łódź.
Pind J.L. (2014), Edgar Rubin and Psychology in Denmark: Figure and ground, New York.
Putnam H. (1981), Reason, Truth and History, Cambridge.
Rosch E. (1975), Cognitive representation of semantic categories, „Journal of Experimental Psychology: General”, 104(3), s. 192–223.
Rosch E. (1977), Human categorization, [w:] Studies in Cross-cultural Psychology, red. N. Warren, London.
Rubin E. (1915), Synsoplevede figurer: studier i psykologisk Analyse, Copenhagen.
Rubin E. (1958), Figure and ground, [w:] Readings in Perception, red. D.C. Beardslee, M. Wertheimer, Princeton, s. 194–203.
Skinner B.F. (1957), Verbal Behavior, New York.
Skorny Z. (1966), Współczesne metody badań psychologicznych, Wrocław.
Skyrms B. (2008), Signals: Evolution, Learning & Information, Oxford.
Sticht T.G. (1993), Educational uses of metaphor, [w:] Metaphor and Thought, red. A. Ortony, Cambridge.
Tarski A. (1995), Pojęcie prawdy w językach nauk dedukcyjnych, [w:] A. Tarski, Pisma logiczno-filozoficzne. Tom 1. Prawda, Warszawa, s. 13–172.
Taylor J.R. (2001), Kategoryzacja w języku: prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Kraków. Taylor J.R. (2007), Gramatyka kognitywna, przeł. M. Buchta, Ł. Wiraszka, Kraków.
Tourangeau R., Sternberg R.J. (1982), Understanding and Appreciating Metaphor, „Cognition”, 11(3), s. 203–244.
Turing A. (2004), Intelligent machinery, [w:] B.J. Copeland, The Essential Turing: Seminal writings in computing, logic, philosophy, artificial intelligence, and artificial life: plus the secrets of enigma, Oxford, s. 395–432.
Van Valin R. (1993), A synopsis of role and reference grammar, [w:] Advances in Role and Reference Grammar, red. R. Van Valin, Amsterdam.
Whorf B.L. (1982), Język, myśl i rzeczywistość, przeł. T. Hołówka, Warszawa.
Wierzbicka A. (1975), Why „kill” does not mean „cause to die”: The semantics of action sentences, „Foundations of Language”, 13(4), s. 491–528.
Wierzbicka A. (1985), Lexicography and Conceptual Analysis, Ann Arbor.
Wiśniewska-Kin M. (2009), „Miłość jest jak wiatrak”, czyli o poznawczej naturze metafor dziecięcych, Łódź.
Wygotski L.S. (1971), Narzędzie i znak w rozwoju dziecka, Warszawa.
Wygotski L.S. (1981), Myślenie i mowa, Warszawa.
Wygotski L.S. (1989), Zabawa i jej rola w rozwoju umysłowym dziecka, „Nowiny Psychologiczne”, 5(6), s. 3–23. Zaczyński Z. (1995), Praca badawcza nauczyciela, Warszawa.
Zgodnie z Komunikatem Prorektora UŁ ds. nauki dotyczącym systemu ScienceON od 15.09.2023 r. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego wprowadza dane o wszystkich publikacjach wydanych przez siebie autorstwa pracowników UŁ.
Publikacja ww. danych jest możliwa po opublikowaniu pracy w wersji ostatecznej i w terminie do 30 dni od opublikowania.
