Będąca przedmiotem edycji Transakcyja wojny chocimskiej Wacława Potockiego znana jest w dwu redakcjach. Pierwsza powstała w roku 1670 (rkps Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, B.O. sygn. 1622/II), druga w roku 1675 (rkps Biblioteki Książąt Czartoryskich nr 2079). Obecna edycja stanowi pierwsze wydanie tekstu według drugiej redakcji tego eposu historycznego. Poprzednie pełne wydanie w oparciu o redakcję pierwszą ogłosił w roku 1924 Aleksander Brückner. Edycja oprócz obszernego wstępu i transkrypcji tekstu obejmuje komentarze historyczne i językowe, słownik oraz indeks osób. Dzieło stanowi poetycką relację z przebiegu wojny chocimskiej, którą w roku 1621 stoczyły wojska Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze znacznym wkładem wojsk kozackich dowodzone przez Jana Karola Chodkiewicza, a po jego śmierci przez Stanisława Lubomirskiego i wielonarodową armię Porty Otomańskiej, na czele której stał sułtan Osman II. Zmagania zakończyły się rozejmem i odwrotem wojsk tureckich, który uznawany jest za zwycięstwo Rzeczypospolitej. Utwór powstał, by obudzić u współczesnych ducha rycerskiego. Początkowo odrodzenie to miało nastąpić pod berłem króla Piasta, czyli Michała Korybuta Wiśniowieckiego, który jednak nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Sukcesy odniósł dopiero kolejny władca, Jan III Sobieski, pokonując Turków najpierw pod Chocimiem w roku 1673, a potem pod Wiedniem 10 lat później.
Potocki W., Transactia wojny chocimskiej…, rkps Ossol. 1822/II — autograf red. I, zdefektowany: brak k. tyt., 11 kart dedykacji i 1 karty końcowej tekstu (pieśń X, w. 666–762). Kopie: rkps Ossol. 1348 (głównie z XVIII w., sprzed 1776 r., ale z odpisem z oryginału) i rkps Muzeum Narodowego w Krakowie, nr 810, dawniej 1297 (kopia zdefektowana). — W obecnym komentarzu odwołania do autografu z Ossol. 1822, jako warianty tekstu.
Potocki W., [Wojna chocimska, red. II], rkps Czart. 2079 (z dawnej biblioteki XX. Czartoryskich w Sieniawie i Puławach) — kopia z autografu-oryginału, późniejszego niż Ossol. 1822, a zarazem podstawa obecnej edycji (pierwszej stąd w ogóle). — Rkps, formatu folio, liczy 146 kart, zapisanych obustronnie, a numerowanych nieparzyście, od 5 do 292 (tekst poematu na s. 5–278); brak w rkpsie dwu pierwszych kart. Na s. 5, obok tekstu, notatki biblioteczne na marginesach, m.in. pieczęć: „Z Biblioteki Puławskiej XX. Czartoryskich” i dawna sygnatura (?): „89”.
Wojna chocimska, poemat bohatyrski w dziesięciu częściach przez Andrzeja Lipskiego, podwojewodzego sandeckiego, podczaszego chełmskiego, wstęp i wyd. S. Przyłęcki, Lwów 1850.
Potocki W., Wojna chocimska, wyd. P. Chmielowski, Warszawa 1880, „Biblioteka Najcelniejszych Utworów Lit. Europejskiej”; (przedruk:) Warszawa 2005, Ex Libris.
Potocki W., Wojna chocimska, z autografu wydał i opracował A. Brückner, Kraków 1924, Ossolineum, BN I 75; (przedruk:) Wrocław 2003, Ossol., De Agostini, Skarby Biblioteki Narodowej. — Stąd odwołania w komentarzu, jako warianty tekstu (sygnowane: red. I).
Potocki W., Wojna chocimska (w celniejszych wyjątkach) i wybór poezyj, oprac. J. Kijas, Kraków 1949, Biblioteka Arcydzieł Poezji i Prozy nr 73.
Potocki W., Pisma wybrane, wstęp i oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1953, t. 1–2.
Potocki W., Dzieła, oprac. L Kukulski, Słowo wstępne B. Otwinowska, t. I: Transakcyja wojny chocimskiej i inne utwory z lat 1669–1680, Warszawa 1987, s. 27–87.
Potocki W., Wiersze wybrane, oprac. S. Grzeszczuk, wstęp J. S. Gruchała, wyd. 3 zm., Wrocław 1992, s. 3–68, BN I 19.
Chocim. Chotin, oprac. M. Mnikowska i W. Walecki, Kraków–Nowy Wiśnicz 2005 (tu fragm. pamiętników Mustafa Naima, według wyd. J. Sękowskiego z r. 1824).
Laskowski O., Polska historia wojskowa w wypisach źródłowych, Warszawa 1928.
Ostroróg J., Wojna wołoska od cesarza tureckiego Osmana przeciwko Koronie Polskiej podniesiona […] Roku Bożego 1621 […], Poznań 1622.
Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621 Jana hrabi z Ostroroga, Prokopa Zbigniewskiego, Stanisława Lubomirskiego i Jakuba Sobieskiego, z rękopismów współczesnych i druków mniej znanych zebrał Ż. Pauli, Kraków 1853.
Paszkowski M., Chorągiew sauromatcka w Wołoszech, to jest Pospolite ruszenie i szczęśliwe zwrócenie Polaków z Wołoch, w roku teraźniejszym 1621, [w:] tenże, Utwory okolicznościowe, cz. II, oprac. M. Kuran przy udziale R. Krzywego, Warszawa 2017, s. 151–167.
Sękowski J., Collectanea z dziejopisów tureckich rzeczy do historii polskiej służących, t. 1–2, Warszawa 1824–1825.
Sobieski J., Commentariorum Chotinensis belli libri tres, Gdańsk 1646; polski przekład: Jakóba Sobieskiego pamiętnik wojny chocimskiej, ksiąg troje, tłum. W. Syrokomla, Petersburg 1854; Warszawa 2019.
Spis wojska polskiego na wyprawie chocimskiej r. 1621, [w:] Ż. Pauli, Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621, s. 3–13.
Szemberg T., Relacyja prawdziwa o weszciu wojska polskiego do Wołoch, i o potrzebie jego z Pogaństwem w Roku P[ańskiego] 1620. We wrześniu i w październiku, przez Teofila Szemberga… spisana…, Kraków, M. Jędrzejowczyk, 1621; [przedruk w:] O. Laskowski, Polska historia wojskowa w wypisach źródłowych, Warszawa 1928, s. 90–97: Klęska wojska polskiego na polach Cecory w 1620 r.; [przedruk w:] przygot. i wstęp B. Królikowski, życiorys aut. M. Nagielski, Lublin 2009.
Twardowski S., Przeważna legacyja Krzysztofa Zbaraskiego od Zygmunta III do sołtana Mustafy, wydał R. Krzywy, Warszawa 2000, Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 17.
Twardowski S., Władysław IV, król polski i szwedzki (wybór), red. J. Starnawski, oprac. J. Okoń, przy współpracy M. Kurana, Łódź 1998, Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Twardowski S., Władysław IV, król polski i szwedzki, wydał R. Krzywy, Warszawa 2012, Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 40.
Tytlewski M., Narratio de praeliis gestis inter Polonum et Turcam Annis 1620 et 1621, Neapol 1622.
Zbigniewski P., Adversaria albo terminata sprawy wojennej, która się toczyła w wołoskiej ziemi z tureckim cesarzem w roku teraźniejszym 1621 opisana przez…, B. m. 1621.
Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, t. 3: Piśmiennictwo staropolskie, opracował Zespół, pod kierownictwem R. Pollaka, Warszawa 1985, s. 120–125.
Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, t. 3, Warszawa 2002, s. 291–296.
Backvis C., Szczególna próbka historycznego eposu: „Wojna chocimska” Wacława Potockiego (1670), [w:] tenże, Szkice o literaturze staropolskiej, Warszawa 1975, s. 253–290.
Barłowska M., Ekscytarz Chodkiewicza w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego. Powinowactwa literackie i rzeczywiste. „Barok” 2001, nr 1, s. 77–93.
Bednarek B., Epos europejski, Wrocław 2001.
Bełcikowski A., Wacław z Potoka Potocki — studium literackie, Kraków 1868, odb. z „Przeglądu Polskiego” 1868, t. 9, s. 1–78.
Bielak F., Czy ostatnia redakcja „Wojny chocimskiej” Wacława Potockiego?, „Rocznik Przemyski” 1983, nr 22/23, s. 103–109.
Brückner A., Język Wacława Potockiego, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filologiczny” 1900, S. 2, t. 31, s. 1–157.
Brückner A., Spuścizna rękopiśmienna po Wacławie Potockim, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydz. Filolog.”, R. 27: 1898, S. 2, t. 12, s. 257–375.
Chlebowski B., Wacław Potocki jako autor „Wojny chocimskiej”, „Ateneum”, R. 7: 1882, t. 2, z. 2, s. 239–274; z. 3, s. 430–474; [przedr. w:] Pisma Bronisława Chlebowskiego, t. 3: Studia nad literaturą polską wieku XVII, Warszawa 1912, s. 153–249.
Chocim. Chotin (1621), oprac. M. Mnikowska, W. Walecki, Kraków–Nowy Wiśnicz 2005.
Czechowicz A., Różność w rzeczach. O wyobraźni pisarskiej Wacława Potockiego, Warszawa 2008.
Czechowicz A., Dodatkowa sfera? O miejscu dygresji w konstrukcji „Wojny chocimskiej” Wacława Potockiego, [w:] L’epica cavalleresca dell’età moderna: un modello europeo. Atti del convegno: Roma 20–21 settembre 2018, Roma 2019, s. 215–224.
Czubek J., Wacław z Potoka Potocki. Nowe szczegóły do żywota poety, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce” 1895, t. 8, s. 241–303.
Dürr-Durski J., Wstęp, [w:] W. Potocki, Pisma wybrane, Warszawa 1953, t. 1–2, s. 5–96.
Dürr-Durski J., „Dość, żem w siedmnastym roku zołnierzował”. Wacław Potocki wobec planu wielkiej wojny tureckiej Władysława IV, „Prace Polonistyczne”, t. 26: 1970, s. 29–39.
Dybek D., Opis nacji Rzeczypospolitej i świata w twórczości Wacława Potockiego, [w:] Potocki (1621–1696). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety, 4–7 listopada 1996, red. W. Walecki, Kraków 1998, s. 21–37.
Dybek D., Wazowie Potockiego. Zygmunt III, Władysław IV i Jan Kazimierz w twórczości Wacława Potockiego, [w:] Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka). Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. Urodziny zebrane, pod red. K. Płachcińskiej i M. Kurana. Cz. I: O Janie Kochanowskim i kulturze dawnej Polski, Łódź 2010, s. 367–391.
Gruchała J. S., Wokół osiemnastowiecznych wydań dzieł Wacława Potockiego. Z dziejów sławy poety, [w:] Od średniowiecza ku współczesności. Prace ofiarowane Jerzemu Starnawskiemu w pięćdziesięciolecie doktoratu, red. J. Okoń, przy współpracy M. Kurana, Łódź 2000, s. 324–339.
Hernas Cz., Barok, wyd. 5 dopeł. i zaktual., Warszawa 1998, s. 457–460.
Kaczmarek M., W kręgu poetyki „ojczystego heroicum”, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego” 1979, z. 282, s. 5–22.
Kaczmarek M., Sarmacka perspektywa sławy. Nad „Wojną chocimską” Wacława Potockiego, Wrocław 1982.
Kaczmarek M., Przysłowie jako dominanta stylistyczna w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego, „Sprawozdania Opolskiego Towarzystwa Naukowego” 1983, S. B, nr 19.
Karpiński A., Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, Wrocław 1983.
Karpiński A.: Wacław Potocki — epik „emendator”. O trzech redakcjach „Transakcyi wojny chocimskiej”, [w:] W kręgu Kaliope. Epika w dawnej literaturze polskiej i konteksty. Prace ofiarowane Profesor Ludwice Ślękowej, red. A. Oszczęda i J. Sokolski, Wrocław 2010, s. 251–267.
Kraszewski J. I., „Wojna chocimska” W. Potockiego, „Przegląd Bibliograficzno-Archeologiczny” 1881, t. 1, s. 32–34.
Krauze-Karpińska J., Wydane, odłożone, zaniechane i przywrócone. O problemach edycji utworów Wacława Potockiego na przykładzie „Transakcyi wojny chocimskiej”, [w:] Wacław Potocki. W 400-lecie urodzin poety, red. K. Koehler i D. Chemperek, Warszawa 2023, s. 35–49.
Krawczyk A., Historiografia krytyczna. Formowanie się nowożytnej postawy naukowej w polskim piśmiennictwie historycznym XVII w., Lublin 1994.
Kuchowicz Z., Literatura szlachecka wobec elekcji Michała Wiśniowieckiego, „Prace Polonistyczne” 1955, S. XII, s. 171–186.
Kukulski L., Prolegomena filologiczne do twórczości Wacława Potockiego, Wrocław 1962, „Studia Staropolskie”, t. 10.
Kuran M., Jan Karol Chodkiewicz — przykład wizerunku starca w oracjach pogrzebowych, [w:] Dojrzewanie do pełni życia. Starość w literaturze polskiej i obcej, red. S. Kruk i E. Flis-Czerniak, Lublin 2006, s. 125–145.
Laskowski S., Wacława Potockiego pisma nieznane. Druga redakcja „Wojny chocimskiej”, „Ruch Literacki”, R. 9: 1934, nr 2, s. 33–37.
Malicki J., Pisał się z Potoka. Studium o Wacławie Potockim w trzechsetną rocznicę śmierci, Katowice 1996.
Malicki J., Słowa i rzeczy. Twórczość Wacława Potockiego wobec polskiej tradycji literackiej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego” 1980, nr 372, s. 61–110.
Mecherzyński K., O poemacie „Wojna chocimska” Wacława Potockiego, „Biblioteka Warszawska” 1861, t. 1, s. 1–20.
Meysztowicz J., Pod Cecorą i Chocimiem 1620–1621, Warszawa 1974.
Mężyński K., Mit rycerzy chocimskich w „Osmanie” Ivana Gundulicia i w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego, „Teki Historyczne” 1985, t. 18, s. 48–87.
Mężyński K., Problem mesjanizmu w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici Filologia Polska”, vol. 16: 1979, s. 191–208.
Nagielski M., Kampania chocimska 1621 roku, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. 18: 2021, nr 3, s. 7–25.
Nagielski M., Kozaczyzna zaporoska w dobie kampanii chocimskiej 1621 roku, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne” 2016, nr 143 (2), s. 277–285.
Niedziela Z., Słowiańskie poematy o Chocimiu (Gundulić — Potocki — Krasicki), „Pamiętnik Słowiański” 1991, t. 38/39 (1988/89), s. 41–46.
Nieznanowski S., Staropolska epopeja historyczna. Kształtowanie się pojęcia, drogi rozwoju, [w:] Problemy literatury staropolskiej, S. I, red. J. Pelc, Wrocław 1972, s. 391–426.
Nitsch K., Z historii polskich rymów. Studium językowe, Warszawa 1912, „Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Wydział I”, nr 1; [przedr. w:] tenże, Wybór pism polonistycznych, Wrocław 1954, t. 1.
Nowoszycki S., Wiadomość o rękopisie poematu na wojnę chocimską, „Tygodnik Petersburski” 1839, nr 22, s. 122–123; nr 23, s. 129–130.
Okoń J., Sułtan Osman II a królewicz Władysław Waza w literaturach słowiańskich. (Wokół mitologii słowiańskich XVII w.), [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria 10: Literaturoznawstwo. Kulturologia. Folklorystyka. Prace na XIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Lublanie 2003, Warszawa 2003, s. 31–40.
Okoń J., Kłamstwo panegiryczne czy monarszy autorytet? (Samuel ze Skrzypny i Wacław Potocki wobec udziału Władysława Wazy w wojnie chocimskiej 1621 roku), [w:] Literatura i pamięć kultury. Studia ofiarowane Profesorowi Stefanowi Nieznanowskiemu w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. S. Baczewski, D. Chemperek, Lublin 2004, s. 211–231.
Okoń J., Pijarzy a jezuici wobec wojny chocimskiej 1621 roku, [w:] Świat teatru — świat wartości. Wychowanie obywatelskie w teatrze szkolnym jezuitów w Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. Księga zbiorowa, red. J. Okoń, Kraków 2017, s. 257–259.
Okoń J., Wojna chocimska 1621 roku i jej pogłosy w poezji i sztuce — w czterechsetlecie, „Ruch Literacki”, R. 63: 2022, z. 4 lipiec-sierpień, s. 515–540.
Okoń J., Wacław Potocki a Ukraina, [w:] Wacław Potocki. W czterechsetlecie rocznicę urodzin poety, red. D. Chemperek, K. Koehler, Warszawa-Lublin 2023, 111–136.
Pajewski J., Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko-tureckich, Warszawa 1978.
Pieńkowska A., Czy słusznie Stefan Batory zasłużył na sławę, a Zygmunt III na niesławę?, [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat Prof. dr. hab. Jana Dzięgielewskiego, Warszawa 2013, s. 177–185.
Podhorodecki L., Jan Karol Chodkiewicz 1560–1621, Warszawa 1976; 1982.
Podhorodecki L., Kampania chocimska 1621 roku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. 10, cz. 2 i 11 cz. 1, 1964 i 1965.
Podhorodecki L., Chanat krymski i jego stosunki z Polską w XV–XVIII w., Warszawa 1987.
Podhorodecki L., Raszba N., Wojna chocimska 1621 roku, Kraków 1979.
Pollak R., „Wojna chocimska” Potockiego a „Goffred” Tassa w przekładzie Kochanowskiego, „Biblioteka Warszawska” 1910, t. 3, s. 468–495.
Potocki (1621–1696). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety, 4–7 listopada 1996, red. W. Walecki, Kraków 1998.
Rott D., Dom Potockich w Woli Łużańskiej, [w:] Wokół Wacława Potockiego. Studia i szkice staropolskie w 300. rocznicę śmierci poety, red. J. Malicki, D. Rott, Katowice 1997.
Saloni Z., Neologizmy w dziełach Wacława Potockiego, „Pamiętnik Literacki”, R. 53: 1962, s. 423–462.
Sinko T., Diapeira Agamemnona i Chodkiewicza, „Eos” 1919–1920, t. 24, s. 45–72; przedr. pt. „Wojna chocimska” i „Iliada”, [w:] T. Sinko, Antyk w Polsce. Prace komparatystyczne, wybór i oprac. T. Bieńkowski, wstęp S. Stabryła, Warszawa 1988.
Starnawski J., Aleksander Brückner jako badacz i wydawca twórczości Wacława Potockiego, [w:] Potocki (1621–1696). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety, 4–7 listopada 1996, red. W. Walecki, Kraków 1998, s. 147–159.
Stieber Z., Uwagi o języku Wacława Potockiego, „Prace Polonistyczne” 1947 i odb. 1948, s. 3–26.
Szajnocha K., „Wojna chocimska”. Poemat historyczny z czasów króla Michała, „Tygodnik Polski” 1848, nr 35, s. 277–283.
Szajnocha K., Właściwy autor „Wojny chocimskiej”, „Dziennik Literacki”, R. 1: 1852, nr 45–46, s. 353–358, 361–364.
Szczerbicka-Ślęk L., W kręgu Klio i Kalliope. Staropolska epika historyczna, Wrocław 1973.
Sztyber R., Najdawniejsze współczesne relacje o bitwie chocimskiej z 1621 roku. Szkice (nie tylko) o tekstach, Zielona Góra 2019.
Śmieciuszewski J., W sprawie źródeł „Wojny chocimskiej” Wacława Potockiego, „Pamiętnik Literacki”, R. 12: 1913, s. 257–281 i 385–406.
Tazbir J., Arianie i katolicy, Warszawa 1971.
Torój E., Rola pejzażu w „Wojnie chocimskiej” Wacława Potockiego, [w:] Potocki (1621–1696). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety, 4–7 listopada 1996, red. W. Walecki, Kraków 1998, s. 183–204.
Torój E., „Sekret” Wojny chocimskiej Wacława Potockiego, do druku przygot. zespół W. Bryła, B. Czwórnóg-Jadczak, T. Piersiak, Lublin 2014.
Tretiak J., Historia wojny chocimskiej, Warszawa 1921.
Trybus K. W., Język i artyzm pisarski Wacława Potockiego, „Litteraria” 1984, nr 16, s. 21–32.
Urwanowicz J., Przed szczytem kariery. Stanisław Żółkiewski na sejmie 1616 roku, [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat Prof. dr. hab. Jana Dzięgielewskiego, Warszawa 2013, s. 199–216.
Wichowa M., Wokół kontekstu „Wojny chocimskiej”: Jan Ostroróg, „Wojna wołoska od cesarza tureckiego Osmana przeciwko Koronie Polskiej podniesiona”, [w:] Potocki (1621–1696). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety, 4–7 listopada 1996, red. W. Walecki, Kraków 1998, s. 215–225.
Wokół Wacława Potockiego. Studia i szkice staropolskie w 300. rocznicę śmierci poety, red. J. Malicki, D. Rott, Katowice 1997.
Wójcicki K., Wiadomość o losach rękopisu „Wojny chocimskiej”, „Biblioteka Warszawska” 1846, t. 4, s. 449–450.
Wójcicki K., Wojna chocimska. Poemat bohaterski w dziesięciu częściach, przez Andrzeja Lipskiego, podwojewodziego sądeckiego, podczaszego chełmskiego, „Biblioteka Warszawska”, R. 43: 1851, t. 3, s. 381–411.
Michał Kuran,
Adam Jegorow,
Magdalena Garnczarska,
Monika Sagało,
Dawid Wesołowski,
Kamila Korabik,
Paulina Anna Mielnik,
Estera Głuszko-Boczoń,
Aleksandra Goszczyńska,
Aleksandra Deskur,
Patrycja Katarzyna Głuszak,
Beata Zielonka,
Patrycja Pietrasik,
Bartłomiej Borek,
Dariusz Piechota,
Anna Fiedeń-Kułak,
Eryk Weber,
Małgorzata Penińska,
Monika Wdowińska,
Barbara Szymczak-Maciejczyk,
Michał Głuszak,
Katarzyna Ossowska,
Ewelina Lechocka,
Jolanta Machowska-Goc,
Motywy fauny i flory w literaturze i kulturze
Zapraszamy na panel dyskusyjny, poświęcony książkom o twórczości dwóch laureatek Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima – Hanny Krall (2014) i Małgorzaty Szejnert (2019) – “Krall. Tkanie”
