Inkluzja osób z niepełnosprawnością – dobre praktyki w Polsce po przystąpieniu  do UE

Dorota Kobus-Ostrowska; Maria Agnieszka Paszkowicz

doi:10.18778/8331-633-8

Inkluzja osób z niepełnosprawnością – dobre praktyki w Polsce po przystąpieniu do UE

Dorota Kobus-Ostrowska

Uniwersytet Łódzki Wydział, Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej

https://orcid.org/0000-0001-5004-6478

Maria Agnieszka Paszkowicz

Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Nauk Inżynieryjno-Technicznych, Katedra Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii

https://orcid.org/0000-0002-4421-5199

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8331-633-8

DOI: https://doi.org/10.18778/8331-633-8

Słowa kluczowe: niepełnosprawność, korzyści CSR, koszty CSR, raportowanie ESG, prawa człowieka, dobrostan pracowników, zatrudnienie wspomagane, CSR (Społeczna Odpowiedzialność Biznesu)

Opublikowane: 23 grudnia 2024

Kategorie: Ekonomia i zarządzanie, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Celem monografii jest wskazanie korzyści i kosztów, jakie generuje zastosowanie strategii społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) w przedsiębiorstwie, oraz usług wspierających osoby z niepełnosprawnością w ramach zatrudnienia wspomaganego. Unikatowy charakter książki przejawia się zarówno w jej strukturze, jak i prezentowanych treściach.

Publikacja składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym, poświęconym niepełnosprawności, podkreślono, że osoby z niepełnosprawnością mogą być aktywne w różnych obszarach życia dzięki wsparciu wielu osób i organizacji oraz własnemu zdeterminowaniu. Rozdział drugi dotyczy społecznej odpowiedzialności biznesu; wyjaśniono w nim pojęcie CSR, podkreślając jego wieloaspektowość, a także omówiono narzędzia CSR oraz korzyści i koszty, jakie generuje zastosowanie koncepcji CSR. W rozdziale trzecim przeanalizowano wybrane zagadnienia raportowania zgodnego z systemem Environmental, Social and Corporate Governance (ESG), takie jak: prawa człowieka, zdrowie i dobrostan pracowników oraz bezpieczeństwo i higiena pracy. W rozdziale czwartym zaprezentowano praktyczny wymiar CSR. Autorzy wyjaśniają fundamentalne zagadnienia z zakresu zatrudnienia wspomaganego w Polsce.

Wyjątkowość monografii można dostrzec w jej teoretyczno-empiryczno-aplikacyjnym charakterze. Podjęto w niej próbę odpowiedzi na pytanie, jakie dobre praktyki stosują pracodawcy w odniesieniu do pracowników niepełnosprawnych. Uwzględnienie najważniejszych problemów teoretycznych i praktycznych z zakresu działań realizowanych w Polsce, które potwierdzają społeczną odpowiedzialność przedsiębiorców, a także dobrych praktyk w ramach zatrudnienia wspomaganego, to największy walor tej książki.

Adamczyk, J. (2009). Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw: teoria i praktyka. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

Aluchna, M., Kytsyuk, I., Roszkowska-Menkes, M. (2018). Raportowanie społecznej odpowiedzialności biznesu. Przypadek spółek z WIG20. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, 170, 9–27.

Ansoff, H. I., Stewart, J. M. (1967). Strategies for a technology-based business. Harvard Business Review, 45(6), 71–83.

Bałtowska-Jucha, M. (2017). Indywidualizacja i kompleksowość – model wsparcia dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną w aktywności zawodowej, na podstawie doświadczeń niepublicznej agencji zatrudnienia Centrum Dzwoni. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.), Zatrudnienie wspomagane szansą na samodzielność osób z niepełnosprawnością (s. 153–174). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Bałtowska-Jucha, M., Szafranek, E., Zakrzewska, M. (2018). Wsparcie trenera pracy w procesie zatrudnienia wspomaganego osób niepełnosprawnych. Raport podsumowujący realizację projektu realizowanego w ramach dwudziestego konkursu o zlecenie realizacji zadań zlecanych w okresie od dnia 01.08.2015 r. Do dnia 31.03.2018 r. W ramach art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. O rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Centrum Dzwoni. https://www.centrumdzwoni.pl/wp-content/uploads/2019/05/Raport_z_realizacji_projektu_2018.pdf

Bałtowska-Jucha, M., Głaz-Skirzyńska, M., Gorący, M., Zakrzewska, M. (2022). Raport z badania sytuacji w zakresie zasięgu i dostępności usługi zatrudnienia wspomaganego. Polska Federacja Zatrudnienia Wspomaganego. https://pfzw.pl/wp-content/uploads/2022/10/raport_ostateczny.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Baran, G. (2005). Społeczna odpowiedzialność w zarządzaniu współczesnymi organizacjami. Organizacje Komercyjne i Niekomercyjne wobec Wzmożonej Konkurencji i Rosnących Wymagań Konsumentów, 4, 13–26.

Bargieł, D. (2011). Stosowanie narzędzi biznesu odpowiedzialnego społecznie w dążeniu do rozwoju społeczno-ekonomicznego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 20, 70–77.

Bartkowiak, G. (2011). Społeczna odpowiedzialność biznesu w aspekcie teoretycznym i empirycznym. Difin.

Bartkowiak, P., Dudek, D., Wszendybył-Skulska, E. (2016). Koncepcja społecznej odpowiedzialności i koncepcja zrównoważonego rozwoju w procesie funkcjonowania organizacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/36732/bartkowiak_dudek_wszendybyl-skulska_koncepcja_spolecznej_odpowiedzialnosci_2016.pdf?sequence=1iisAllowed=y (dostęp: 18.04.2024).

Beal, B. D. (2014). Corporate social responsibility: Definition, core issues, and recent developments. https://doi.org/10.4135/9781483388014

Beal, B. D., Neesham, C. (2013). Systemic CSR: Insourcing the invisible hand. University of Tyler at Texas.

Beyer, S., Jordán de Urríes, F. de B., Verdugo, M. A. (2010). A comparative study of the situation of supported employment in Europe. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 7(2), 130–136. https://doi.org/10.1111/j.1741-1130.2010.00255.x

Carroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39–48. https://doi.org/10.1016/0007-6813(91)90005-G

Caux Round Table (1998). Zasady prowadzenia działalności gospodarczej przyjęte podczas obrad Okrągłego Stołu w Caux. Fundacja Opoka. https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IK/dokument_dz_gospod (dostęp: 18.04.2024).

Cele zrównoważonego rozwoju (b.d.). https://www.gov.pl/web/polskapomoc/cele-zrownowazonego-rozwoju (dostęp: 18.04.2024).

CIOP (b.d.). Odpowiedzialność społeczna biznesu w obszarze bhp. CIOP-PIB. https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=truei_pageLabel=P16600139261348474174014ihtml_tresc_root_id=19958ihtml_tresc_id=29912ihtml_klucz=19958ihtml_klucz_spis= (dostęp: 18.04.2024).

CIOP (2021). Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/91880/CIOP_SRODEK_FOLDER_25_DEAL.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Czerwonka, M. (2011). Inwestycje odpowiedzialne społecznie (SRI) – Inwestowanie alternatywne. Finanse: czasopismo Komitetu Nauk o Finansach PAN, 1(4), 135–154.

Czym są zdarzenia potencjalnie wypadkowe (2024). Bezpieczeństwo BHP. https://bezpieczenstwo-bhp.pl/blog/blog-o-bezpieczenstwie-bhp/czym-sa-zdarzenia-potencjalnie-wypadkowe

Domańska, L. (2016). Zatrudnienie wspomagane szansą dla osób niepełnosprawnych. Opuscula Sociologica, 2(16), 89–98. https://doi.org/10.18276/os.2016.2-07

Drake, R. E., Bond, G. R., Becker, D. R. (2012). Individual placement and support: An evidence-based approach to supported employment. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199734016.001.0001

Dudzińska, A. (2017). Zatrudnienie wspomagane jako instrument rynku pracy. Centrum Badań Nad Niepełnosprawnością. http://cbnn.pl/wp-content/uploads/2017/03/cbnn-o-zatrudnieniu-wspomaganym.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Dziuban, D. (2023). Prawo do pracy osób niepełnosprawnych intelektualnie – rzeczywistość i marzenia. W: W. Otrębski (red.), Stan wiedzy oraz model dotychczasowej praktyki kształcenia ustawicznego i aktywności zawodowej dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie (s. 207–225). Wydawnictwo KUL. https://repozytorium.kul.pl/server/api/core/bitstreams/fef24fd3-adc5-43d2-9996-573fa6eefbe6/content (dostęp: 18.04.2024).

EcoMS (2017). RCA (Root Cause Analysis) – jakie ma zastosowanie? EcoMS. https://ecoms.pl/rca-root-cause-analysis-jakie-ma-zastosowanie (dostęp: 18.04.2024).

Ejdys, J., Gulc, A. (2015). Koncepcja społecznej odpowiedzialności narzędziem poprawy innowacyjności przedsiębiorstw sektora MŚP. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 378. Zrównoważony rozwój organizacji-aspekty społeczne, 103–115. https://doi.org/10.15611/pn.2015.378.08

EU-OSHA (b.d.). Przywództwo w zarządzaniu w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. Praktyczny przewodnik. Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. https://doi.org/10.2802/37867

Fiedorowicz, M. (2019). Zatrudnienie wspomagane jako narzędzie empowermentu. Poradnik dla pracodawców, lekarzy medycyny pracy oraz innych instytucji zaangażowanych w proces aktywizacji zawodowej. Fundacja Eudajmonia.

Filek, J. (2006). Społeczna odpowiedzialność biznesu: Tylko moda, czy nowy model prowadzenia działalności gospodarczej? Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. https://integro.bs.katowice.pl/32102048347/filek-janina/spoleczna-odpowiedzialnosc-biznesu?bibFilter=3icontrast=blackyellow

Filek, J. (2013). Społeczna odpowiedzialność biznesu jako nowa wersja umowy społecznej. Księgarnia Akademicka.

Franczak, M. (2016). Zatrudnienie wspomagane. Zatrudnienie wspomagane w pytaniach i odpowiedziach. Praktyczny przewodnik dla pracodawców. Warmińsko-Mazurski Sejmik Osób Niepełnosprawnych. http://wmson.pl/wp-content/uploads/2019/04/Broszura-ZW-2016.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Franczak, M., Dubanik, J., Turkowiak, D. (2014). Zatrudnienie wspomagane. Przewodnik po usłudze. Fundacja Eudajmonia.

Giermanowska, E. (2014). Zatrudniając niepełnosprawnych. Dobre praktyki i uwarunkowania zmian. W: B. Gąciarz, S. Rudnicki (red.), Polscy (nie)pełnosprawni – od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej (s. 157–186). Wydawnictwo Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie.

Gligor, D. C., Munteanu, V. P. (2015). CSR benefits and costs in a strategic approach. Annals of University of Craiova – Economic Sciences Series, 1(43), 96–105.

Gołaszewska-Kaczan, U. (2009). Zaangażowanie społeczne przedsiębiorstwa. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Grant, A. M., Christianson, M. K., Price, R. H. (2007). Happiness, health, or relationships? Managerial practices and employee well-being tradeoffs. Academy of Management Perspectives, 21(3), 51–63. https://doi.org/10.5465/amp.2007.26421238

Grendys, A. (2022). Kogo dotyczy raportowanie ESG? Platforma Przemysłu Przyszłości. https://przemyslprzyszlosci.gov.pl/kogo-dotyczy-raportowanie-esg/ (dostęp: 18.04.2024).

Grzybek, M. (2023). Raportowanie ESG – czym są ESRS i w jaki sposób rozpocząć ich wdrażanie? KPMG. https://kpmg.com/pl/pl/blogs/home/posts/2023/01/raportowanie-esg-czym-sa-esrs-i-w-jaki-sposob-rozpoczac-ich-wdrazanie.html (dostęp: 18.04.2024).

Hohmann, J. (2020). Toward a right to housing for Australia: Reframing affordability debates through article 11(1) of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. Australian Journal of Human Rights, 26(2), 292–307. https://doi.org/10.1080/1323238X.2020.1813378

Hopkins, M. (2004). Corporate social responsibility: An issues paper. International Labour Office. http://oit.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---integration/documents/publication/wcms_079130.pdf

Hopkins, M. (2006). Corporate social responsibility and international development: Is business the solution? Routledge. https://doi.org/10.4324/9781849770897

ILO (2009). The ILO and corporate social responsibility (CSR). International Labour Organization. https://www.social-protection.org/gimi/ShowRessource.action?ressource.ressourceId=39799 (dostęp: 18.04.2024).

Impactree (2021). The Costs and Benefits of CSR: Purpose Drives Profit. Impactree.Com. https://www.impactree.com/blog/benefits-of-csr/ (dostęp: 18.04.2024).

IPS (2024). Czym jest CSR? Definicja, narzędzia i korzyści. Fundacja Instytut Przedsiębiorczości Społecznej. https://fips.pl/czym-jest-csr-definicja-narzedzia-i-korzysci/ (dostęp: 18.04.2024).

Iwanaga, K., Lee, D., Hamburg, J., Wu, J.-R., Chen, X., Rumrill, P., Wehman, P., Tansey, T. N.,

Chan, F. (2023). Effects of supported employment on the competitive integrated employment outcomes of transition age and young adults with intellectual disabilities: A non-experimental causal comparative study. Journal of Vocational Rehabilitation, 58(1), 39–48. https://doi.org/10.3233/JVR-221223

Jacob, U. S., Pillay, J., Adeoye, O. E., Oni, T. K. (2023). Barriers to employment of people with intellectual disability. Work (Reading, Mass.), 74(1), 207–218. https://doi.org/10.3233/WOR-211097

Jahoda, A., Kemp, J., Riddell, S., Banks, P. (2008). Feelings about work: A review of the socio-emotional impact of supported employment on people with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 21(1), 1–18.

Kamerāde, D., Wang, S., Burchell, B., Balderson, S. U., Coutts, A. (2019). A shorter working week for everyone: How much paid work is needed for mental health and well-being? Social Science & Medicine, 241, 112353. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2019.06.006

Karaś, J. (2018). Znaczenie koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu w osiąganiu przewagi konkurencyjnej na rynku. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 543, 57–68. https://doi.org/10.15611/pn.2018.543.05

Kaźmierczak, M., Zapłata, S. (2021). Wpływ koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu na działalność projektową. Przegląd Organizacji, 2, 12–19. https://przegladorganizacji.pl/artykul/2021/10.33141po.2021.02.02 (dostęp: 18.04.2024).

Komisja Europejska (2016). Bezpieczeństwo i higiena pracy dotyczą każdego. Praktyczny przewodnik dla pracodawców. Unia Europejska. https://op.europa.eu/da/publication-detail/-/publication/cbe4dbb7-ffdc-11e6-8a35-01aa75ed71a1/language-pl

Korpus, J. (2006). Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw w obszarze kształtowania środowiska pracy. Wydawnictwo Placet.

Kos, B. (2011). Przesłanki społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. W: G. Polok (red.), Społeczna odpowiedzialność – aspekty teoretyczne i praktyczne (s. 75–87). Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Kowalczyk, O. (2015). Usługi opiekuńcze w postaci pomocy osobistej w Polsce i innych krajach. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 2(312), 79–82.

Kozioł, L., Wojtowicz, A. (2016). Wybrane praktyki zarządcze a dobrostan pracowniczy. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, 71, 165–177. https://doi.org/10.21008/j.0239-9415.2016.071.15

Kryger, N. (2024). Wellbeing – definicja, przykłady, wskazówki. uPacjenta, 4.04.2024. https://upacjenta.pl/poradnik/wellbeing (dostęp: 18.04.2024).

Kuźmicka, A. (2022). Czym jest i do czego służy system LOTO? EHS Consulting. https://ehsconsulting.pl/czym-jest-i-do-czego-sluzy-system-loto/ (dostęp: 18.04.2024).

Leijten, I., de Bel, K. (2020). Facing financialization in the housing sector: A human right to adequate housing for all. Netherlands Quarterly of Human Rights, 38(2), 94–114. https://doi.org/10.1177/0924051920923855

Lemaire, G. S., Mallik, K. (2008). Barriers to supported employment for persons with developmental disabilities. Archives of Psychiatric Nursing, 22(3), 147–155. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2007.06.014

Leoński, W. (2014). Korzyści i koszty związane ze stosowaniem koncepcji CSR w przedsiębiorstwie. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 347, Ekonomia, 314–322. https://doi.org/10.15611/pn.2014.347.29

Leoński, W. (2016). Narzędzia społecznej odpowiedzialności biznesu a wielkość przedsiębiorstwa. Studia Ekonomiczne, 254, 89–98.

Łuszczyńska, M. (2018). Empowerment jako innowacyjne narzędzie zarządzania w instytucjach publicznych. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, article 168. https://doi.org/10.33119/SIP.2018.168.2

Majewicz, P. (2021). Aktualne trendy w teorii i badaniach z zakresu niepełnosprawności oraz rehabilitacji. W: P. Majewicz (red.), Współczesne tendencje w rehabilitacji osób z niepełnosprawnością (s. 13–38). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej. http://rep.up.krakow.pl/xmlui/handle/11716/12773

Malara, Z., Kroik, J. (2017). Spójność strategii personalnej organizacji. Przegląd Organizacji, 12(935), 28–33. https://doi.org/10.33141/po.2017.12.04

Malik, M. (2020). Rynek pracy wyzwaniem dla osób niepełnosprawnych na przykładzie projektu „Samodzielni – Niezależni”. W: M. Śliwa, E. Chodźko (red.), Edukacja w XXI wieku – teoria i metody badawcze (s. 106–113). Wydawnictwo Naukowe Tygiel. https://bc.wydawnictwo-tygiel.pl/public/assets/462/Edukacja%20w%20XXI%20wieku%20-%20teoria%20i%20metody%20badawcze.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Maon, F., Lindgreen, A., Swaen, V. (2008). Mainstreaming the Corporate Responsibility Agenda: A Change Model Grounded in Theory and Practice [IAG – Louvain School of Management Working Paper]. IAG – Louvain School of Management.

Marcinek, K. (2016). Inwestycje społecznie odpowiedzialne – Motywacja inwestorów. Studia Ekonomiczne, 286, 72–95.

Mazur-Wierzbicka, E. (2012). CSR w dydaktyce, czyli jak uczyć studentów społecznej odpowiedzialności. Stowarzyszenie Kreatywni dla Szczecina.

Mazurek-Łopacińska, K., Sobocińska, M. (2009). Uwarunkowania rozwoju i funkcje społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, 41, 472–481.

Michalczuk, G., Konarzewska, U. (2022). Inwestowanie społecznie odpowiedzialne jako kierunek rozwoju rynku kapitałowego. Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 27(76), 43–57. https://doi.org/10.22630/PEFIM.2022.27.76.4

Miernik, A. (2023). Dlaczego warto wprowadzić wellbeing w organizacji? Ernst & Young Global Limited. https://www.ey.com/pl_pl/workforce/wellbeing-w-miejscu-pracy (dostęp: 18.04.2024).

Misztal, A. (2016). Raport społeczny jako narzędzie zarządzania CSR. Studia i Prace WNEiZ US, 43(1), 75–86. https://doi.org/10.18276/sip.2016.43/1-07

PARP (b.d.a). CSR – Społeczna odpowiedzialność biznesu. Narzędzia CSR. https://www.parp.gov.pl/csr#narzedzia (dostęp: 18.04.2024).

PARP (b.d.b). O społecznej odpowiedzialność biznesu. https://www.parp.gov.pl/csr#csr (dostęp: 18.04.2024).

ONZ (1994). Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. https://www.tus.org.pl/uploads/dokumenty/standardowe_zasady_wyrownywania_szans_osob_niepelnosprawnych.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Paszkowicz, M. A. (2009). Wybrane aspekty funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami. Uniwersytet Zielonogórski i Fundacja Wydawnicza „JM”.

Peloza, J. (2009). The challenge of measuring financial impacts from investments in corporate social performance. Journal of Management, 35(6), 1518–1541. https://doi.org/10.1177/0149206309335188

Polska Norma PN-ISO 26000 Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności (2010). International Organization for Standardization. https://www.pkn.pl/sites/default/files/sites/default/files/imce/files/discovering_iso_26000.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych (2013). Kompendium dobrych praktyk: Zatrudnienie wspomagane dla osób niepełnosprawnych w Unii Europejskiej i na obszarze Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu / Europejskiego Obszaru Gospodarczego. http://bc.gbpizs.gov.pl/dlibra/publication/4915/edition/4855 (dostęp: 18.04.2024).

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948). Sejm RP. https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html (dostęp: 4.04.2024).

Rogowska, D. (2020). Rola trenera pracy w procesie zatrudnienia pracowników z niepełnosprawnościami. Humanitas Zarządzanie, 21(3), 195–208. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.4518

Rok, B. (2004). Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym świecie. Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Rudnicka, A. (2012). CSR – doskonalenie relacji społecznych w firmie. Wolters Kluwer Polska.

Rybak, M. (2001). Społeczna odpowiedzialność biznesu – Idea i rzeczywistość. Gospodarka Narodowa, 166(3), 23–47. https://doi.org/10.33119/GN/113888

Rymsza, M., Karwacki, A. (2017). Między podejściem empowerment a zarządzaniem underclass. Dwa modele aktywizacji w polityce społecznej. W: A. Karwacki,

M. Rymsza, B. Gąciarz, T. Kaźmierczak, B. Skrzypczak, Niezatrudnieniowe wymiary aktywizacji. W stronę modelu empowerment? (s. 15–62). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. http://rszarf.ips.uw.edu.pl/kierunki/Karwacki-Rymsza2017.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Sadowa, A. (2018). Warunki mieszkaniowe jako wyznacznik jakości życia osób niepełnosprawnych na przykładzie osób z dysfunkcją wzroku. Ekonomia – Wroclaw Economic Review, Acta Universitatis Wratislaviensis, 24(3), 97–113. https://doi.org/10.19195/2084-4093.24.3.8

Sikora, J. (2021). Educational aspects of supported employment as an exemplification of actions for the policy of social cohesion based on Polish experiences. Labor et Educatio, 9, 143–152. https://doi.org/10.4467/25439561LE.21.009.15363

Skindzier, O. (2022). Społeczna odpowiedzialność biznesu, czyli CSR w praktyce. Money.pl. https://www.money.pl/gospodarka/spoleczna-odpowiedzialnosc-biznesu-czyli-csr-w-praktyce-6773355945597536a.html (dostęp: 18.04.2024).

Skorek, K. (2023). 10 pomysłów na BHP w korporacji. Promotor BHP, 10, 18–24.

Sokołowska, A. (2013). Społeczna odpowiedzialność małego przedsiębiorstwa: Identyfikacja, ocena, kierunki doskonalenia. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.

Sudomir, D., Pilarowski, P. (2023). Raportowanie zrównoważonego rozwoju. Przygotowania – czas start! Parkiet.com. https://www.parkiet.com/esg/art38001901-raportowanie-zrownowazonego-rozwoju-przygotowania-czas-start (dostęp: 18.04.2024).

Szawczak, K. (2010). Sprawozdanie finansowe jako źródło informacji o społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo, 8(2(28)), 153–168.

Taylor, J., Avellone, L., Brooke, V., Wehman, P., Inge, K., Schall, C., Iwanaga, K. (2022). The impact of competitive integrated employment on economic, psychological, and physical health outcomes for individuals with intellectual and developmental disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 35(2), 448–459. https://doi.org/10.1111/jar.12974

Tytyk, E. (2001). Projektowanie ergonomiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Warchał, M. (2017). BBS – podejście behawioralne w praktyce służby BHP. Promotor BHP, 6, 26–28.

Weber, M. (2008). The business case for corporate social responsibility: A company-level measurement approach for CSR. European Management Journal, 26(4), 247–261. https://doi.org/10.1016/j.emj.2008.01.006

Wehman, P. (2012). Life beyond the classroom: Transition strategies for young people with disabilities, 5th ed. Paul H. Brookes Publishing Co.

Wehman, P., Schall, C., Avellone, L., Brooke, A. M., Brooke, V., McDonough, J., Whittenburg, H. (2021). Achieving competitive integrated employment for individuals with intellectual and developmental disabilities. W: L. M. Glidden, L. Abbeduto,

L. L. McIntyre, M. J. Tassé (red.), APA Handbook of Intellectual and Developmental Disabilities: Clinical and Educational Implications: Prevention, Intervention, and Treatment, vol. 2 (s. 333–355). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000195-013

Werenowska, A. (2015). CSR jako element zarządzania wizerunkiem banku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, 39(4), 435–446.

Werther, W. B., Chandler, D. (2005). Strategic corporate social responsibility as global brand insurance. Business Horizons, 48(4), 317–324. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2004.11.009

Winnicka-Wejs, A., Szołtysik, D. (2019). Wolontariat pracowniczy jako narzędzie CSR. Marketing i Rynek, 12, 58–62. https://doi.org/10.33226/1231-7853.2019.12.10

Wojna, M. (2022). Co to jest wellbeing? Students.pl. https://students.pl/artykuly/co-to-jest-wellbeing/ (dostęp: 18.04.2024).

Wołosiuk, B. (2019). Integracja osób z niepełnosprawnością – możliwości i bariery. Rozprawy Społeczne, 7(1), 69–78.

Wójcik-Jurkiewicz, M. (2016). Idea społecznie odpowiedzialnego biznesu a kształtowanie wyniku finansowego spółki. Studia Ekonomiczne, 253, 140–150.

Wróbel, M. (2016). Raportowanie społecznej odpowiedzialności w Polsce w świetle unormowań Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie, 2, 83–94. https://doi.org/10.5604/18998658.1209978

Wytyczne dotyczące realizacji projektów z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w regionalnych programach na lata 2021–2027. MFiPR/2021–2027/16(2). (2023). Minister Funduszy i Polityki Regionalnej. https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/126076/WytyczneEFSplus.pdf (dostęp: 18.04.2024).

Zakrzewska, M. (2017). Zatrudnienie wspomagane – niemożliwe staje się możliwe. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.), Zatrudnienie wspomagane szansą na samodzielność osób z niepełnosprawnością. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

Zbiegień-Maciąg, L. (1996). Etyka w zarządzaniu. Wydawnictwo Centrum Informacji Menedżera.

Zielińska, J. (2017). Sprofilowana i spersonalizowana terapia pobudzana (sterowana) danymi. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, 23(2), 132–148.

Zieliński, M. (2014). Korzyści z wdrożenia koncepcji CSR w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska, 74. http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-ae5899a8-fb96-497f-ac1f-7a6c2f1b37c1 (dostęp: 18.04.2024).

Żemigała, M. (2007). Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa. Budowanie zdrowej, efektywnej organizacji. Wolters Kluwer Polska.

Żemigała, M. (2016). Społeczna odpowiedzialność biznesu. W: K. Klincewicz (red.), Zarządzanie, organizacje i organizowanie – przegląd perspektyw teoretycznych (s. 226–235). Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. http://timo.wz.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/09/Klincewicz-Krzysztof-red-Zarzadzanie-organizacje-i-organizowanie.pdf (dostęp: 18.04.2024).

(Konstytucja, 1997). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.

(MPPGSiK, 1966). Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. Dz.U. 1977 Nr 38, poz. 169.

(Ustawa, 2012). Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. Dz.U. 2012, poz. 1169.

(Ustawa, 2004). Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Tekst jednolity Dz.U. 2023, poz. 901 ze zm.

(Ustawa, 1997). Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Tekst jednolity Dz.U. 2024, poz. 44.

(Ustawa, 1974). Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Tekst jednolity Dz.U. 2023, poz. 1465.

(Uchwała, 1997). Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. M.P. 1997 Nr 50, poz. 475.

(Rozporządzenie, 1997). Rozporządzenie z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz.U. 1997 Nr 109, poz. 704 ze zm.

(PDPC, 1984). Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1984). https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html

(Konwencja, 1950). Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2. Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284.

(Dyrektywa UE, 2022). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 322/15. https://www.gov.pl/attachment/a65956c9-880e-43bb-846e-dda0feb89370

Commission of the European Communities (2001). Green Paper: Promoting a European framework for Corporate Social Responsibility. Brussels, 18.7.2001. COM(2001) 366 final.

Komisja Europejska (2011). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Odnowiona strategia UE na lata 2011–2014 dotycząca społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. KOM(2011) 681 wersja ostateczna. https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0681:FIN:pl:PDF