Zarządzanie wynikiem finansowym w przedsiębiorstwie: Wymiary – modele – ocena

Michał Comporek

doi:10.18778/8220-075-1

Zarządzanie wynikiem finansowym w przedsiębiorstwie

Wymiary – modele – ocena

Michał Comporek

Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Logistyki i Informatyki, Katedra Analizy i Strategii Przedsiębiorstwa

https://orcid.org/0000-0002-1402-2505

Serie: Finanse

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8220-075-1

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8220-076-8

DOI: https://doi.org/10.18778/8220-075-1

Słowa kluczowe: finanse przedsiębiorstwa, spółki giełdowe, zarządzanie zyskiem, przepływy pieniężne, bezpieczeństwo finansowe

Opublikowane: 29 września 2020

Kategorie: Ekonomia i zarządzanie, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

W publikacji zaprezentowano dwuwymiarowe podejście do analizy i oceny zjawiska earnings management w przemysłowych spółkach akcyjnych. Z jednej strony nawiązuje ono do koncepcji księgowego kształtowania wyniku finansowego oraz związanego z nim postulatu twórczej i niestandardowej interpretacji obowiązujących zasad rachunkowości wraz z podniesionymi obawami naruszenia standardów sprawozdawczości finansowej w procesach przetwarzania i prezentacji zdarzeń gospodarczych. Z drugiej strony zaś dotyka ono zagadnień z zakresu problematyki realnego (rzeczowego) zarządzania zyskiem, która znajduje swoje odzwierciedlenie m.in. w ingerencjach w wartość raportowanego wyniku finansowego poprzez przeprowadzanie operacji gospodarczych nakierowanych na ponadprzeciętną akcelerację bądź spowalnianie sprzedaży lub też nienaturalne kształtowanie kosztów produkcyjnych i kosztów uznaniowych. W szerokim spektrum dokonanej analizy znalazły się ponadto kwestie wzajemnych zależności pomiędzy obiema strategiami kreowania wyniku finansowego. Warto dodać, że omawiany segment studiów teoretyczno-empirycznych nie doczekał się dotychczas pełniejszych badań naukowych w Polsce.

W świetle skandali księgowych ostatnich lat praktyki zarządzania zyskiem stały się szczególnie istotne z perspektywy dyskusji dotyczących jakości sprawozdań finansowych, transparentności informacji przekazywanych interesariuszom jednostek gospodarczych czy charakteru podejmowanych decyzji w aspekcie wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Monografia adresowana jest zatem przede wszystkim do analityków finansowych, inwestorów giełdowych, audytorów, specjalistów z zakresu rachunkowości i finansów przedsiębiorstw, a także wszystkich osób zainteresowanych problematyką intencjonalnego kształtowania wyniku finansowego podmiotów gospodarczych.

Achleitner A.-K., Günther N., Kaserer C., Siciliano G., Real Earnings Management and Accrual-based Earnings Management in Family Firms, „European Accounting Review” 2014, t. 23 nr 3.

Anderson M., Banker R., Janakiraman S., Are Selling, General, and Administrative Costs ‘Sticky’? „Journal of Accounting Research” 2003, t. 1, nr 41.

Babalyan L., Earnings Management by Firms Applying International Financial Reporting Standards: Implications for Valuation, University of Fribourg, Fribourg 2004.

Baber W.R., Fairfield P.M., Haggard J.A., The Effect of Concern about Reported Income on Discretionary Spending Decisions: The Case of Research and Development, „The Accounting Review” 1991, t. 66, nr 4.

Ball R., Shivakumar L., Earnings Quality in UK Private Firms: Comparative Loss Recognition Time-liness, „Journal of Accounting and Economics” 2005, t. 1, nr 39.

Bao B.-H., Bao D.-H., Income Smoothing, Earnings Quality and Firm Valuation, „Journal of Business Finance & Accounting” 2004, t. 31, nr 9/10.

Barton J., Simko P., The Balance Sheet as an Earnings Management Constraint, „The Accounting Review” 2002, t. 77, nr 1.

Bartov E., The Timing of Asset Sales and Earnings Manipulation, „The Accounting Review” 1993, t. 68, nr 4.

Belal A., Real Earnings Management: A Review of Literature and Future Research, „Asian Journal of Finance & Accounting” 2018, t. 10, nr 1.

Białek-Jaworska A., Dec K., Pożyczki od jednostek powiązanych a wygładzanie zysków przez polskie przedsiębiorstwa prywatne, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” 2019, t. 102, nr 158.

Bigus J., Häfele S., Shareholder Loans and Earnings Smoothing – Empirical Findings from German Private Firms, „European Accounting Review” 2018, t. 27, nr 1.

Braam G., Nandy M., Weitzel U., Lodh S., Accrual-based and Real Earnings Management and Political Connections, „The International Journal of Accounting” 2015, t. 50, nr 2.

Buk H., Czytelność informacji o kapitałach własnych prezentowanych w sprawozdaniu finansowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2012, nr 262.

Bushee B., The Influence of Institutional Investors on Myopic R&D Investment Behavior, „The Acounting Review” 1998, nr 73.

Callao S., Jarne J., Wróblewski D., The Development of Earnings Management Research. A Review of Literature from Three Different Perspectives, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” 2014, t. 79, nr 135.

Callimacy A., Landry S., The Effect of Management Incentives and Cross-Listing Status on the Accounting Treatment of R&D Spending, „The Journal of International Accounting. Audit and Taxation” 2003, t. 12, nr 2.

Chakravarty A., Grewal R., The Stock Market in The Driver’s Seat! Implications for R&D and Marketing, „Management Sciences” 2011, t. 57, nr 9.

Chen C.-L., Huang S.-H., Fan H.-S., Complementary Association Between Real Activities and Accruals-based Manipulation in Earnings Reporting, „Journal of Economic Policy Reform” 2012, t. 15, nr 2.

Chen T., Analysis on Accrual-based Models in Detecting Earnings Management, „Lingnan Journal of Banking, Finance and Economics” 2010, nr 2.

Chen T.-Y., Gu Z., Kubota K., Takehara H., Accrual-Based and Real Activities Based Earnings Management Behavior of Family Firms in Japan, „The Japanese Accounting Review” 2015, nr 5.

Chi W., Lisic L.L., Pevzner M., Is Enhanced Audit Quality Associated with Greater Real Earnings Management?, „Accounting Horizons” 2011, t. 25, nr 2.

Chraścina M., Odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości aktywów trwałych jako narzędzie polityki bilansowej na przykładzie spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2015, nr 252.

Cohen D., Zarowin P., Accrual-based and Real Earnings Management Activities around Seasoned Equity Offerings, „Journal of Accounting and Economics” 2010, t. 50, nr 1.

Cohen D.A., Dey A., Lys T.Z., Real and Accrual-based Earnings Management in the Preand Post-Sarbanes-Oxley Periods, „The Accounting Review” 2008, t. 83, nr 3.

Comporek M., Możliwości i ograniczenia wykorzystania memoriałowych modeli zysku netto w detekcji zarządzania zyskiem, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” 2018, nr 100.

Comporek M., Urealniony wymiar oceny zarządzania zyskiem w przemysłowych spółkach giełdowych, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie” 2019, t. 19, z. 1.

Comporek M., Zarządzanie zyskiem a operacyjne bezpieczeństwo finansowe przemysłowych spółek giełdowych, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie” 2019, t. 19, z. 10.

Darrough M., Rangan S., Do Insiders Manipulate Earnings when They Sell Their Shares in an Initial Public Offering?, „Journal of Accounting Research” 2015, nr 43.

DeAngelo L., Accounting Numbers as Market Valuation Substitutes: A Study of Management Buyouts of Public Stockholders, „The Accounting Review” 1989, nr 61.

Dechow P.M., Dichev I.D., The Quality of Accruals and Earnings: The Role of Accrual Estimation Errors, „The Accounting Review” 2002, t. 77, nr 1.

Dechow P.M., Skinner D.J., Earnings Management: Reconciling the Views of Accounting Academics, Practitioners, and Regulators, „Accounting Horizon” 2000, nr 14.

Dechow P.M., Sloan R.G., Sweeney A.P., Detecting Earnings Management, „The Accounting Review” 1995, t. 70, nr 2.

Duraj A.N., Rezerwy a strategie finansowe publicznych spółek akcyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008.

Duraj A.N., Wieloczynnikowa koncepcja modelu bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa, [w:] J. Duraj, A. Sajnóg (red.), Ekonomiczne i pozaekonomiczne czynniki zarządzania wartością przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.

Ewert R., Wagenhofer A., Economics Effect of Tightening Accounting Standards to Restrict Earnings Management, „The Accounting Review” 2005, t. 80, nr 4.

Ferentinou A.C., Anagnostopoulou S.C., Accrual-based and Real Earnings Management Before and After IFRS Adoption, „Journal of Applied Accounting Research” 2016, t. 17, nr 1.

Fischer M., Rosenzweig K., Attitudes of Students and Accounting Practitioners Concerning the Ethical Acceptability of Earnings Management, „Journal of Business Ethics” 1995, t. 14, nr 6.

Francis J., Hanna D., Vincent L., Causes and Effects of Discretionary Asset Write-offs, „Journal of Accounting Research” 1996, nr 34.

Fudenberg D., Tirole J., A Theory of Income and Dividend Smoothing Based on Incumbency Rents „Journal of Political Economy” 1995, t. 103, nr 1.

Gandhi K., Real Earnings Management: a Critical Review of Literature, „Prajnan” 2019, t. 47, nr 3.

Gierusz J., Gawrońska J., Ewolucja pojęcia wyniku finansowego a pomiar jego jakości, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” 2012, t. 66, nr 122.

Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Olchowicz I., Rachunkowość finansowa, cz. 1, Wydawnictwo Difin, Warszawa 1996.

Gontarczyk-Skowrońska M., Zysk jako kategoria prawa handlowego, bilansowego i prawa podatkowego, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 285.

Gos W., Definiowanie i interpretacja zysku i kapitału, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2015, nr 77.

Graham J.R., Harvey C.R., Rajgopal S., The Economic Implications of Corporate Financial Reporting, „Journal of Accounting and Economics” 2005, t. 40, nr 1–3.

Grullon D., Ikenberry D.L., What Do We Know about Stock Repurchases?, „Journal of Applied Corporate Finance” 2000, t. 13, nr 1.

Guilford J.P, Podstawowe metody statystyczne w psychologii i pedagogice, wyd. 2, PWN, Warszawa 1964.

Gunny K.A., The Relation Between Earnings Management Using Real Activities Manipulation and Future Performance: Evidence From Meeting Earnings Benchmarks, „Contemporary Accounting Research” 2010, t. 27, nr 3.

Günther N.A., Drivers of Earnings Management and Conservatism in the German Stock Market. Effects of IFRS Adoption and Family Governance, Technische Universität München, München 2011.

Gut P., Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006.

Hamza S.E., Kortas N., The Interaction Between Accounting and Real Earnings Management Using Simultaneous Equation Model with Panel Data, „Review of Quantitative Finance and Accounting” 2019, nr 53.

Healy P.M., The Effect of Bonus Schemes on Accounting Decisions, „Journal of Accounting and Economics” 1985, nr 7.

Healy P.M., Wahlen J.M., A Review of the Earnings Management Literature and its Implications for Standard Setting, „Accounting Horizons” 1999, t. 13, nr 4.

Hendriksen E.A., Breda van M.F., Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

Hendryk M., Hońko S., Przegląd kar nałożonych przez Komisję Nadzoru Finansowego na spółki giełdowe za nieprzestrzeganie wytycznych MSR/MSSF, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2017, nr 333.

Herrmann D., Inoue D., Thomas W.B., The Sale of Assets to Manage Earnings in Japan, „Journal of Accounting Research” 2003, t. 41, nr 1.

Hribar P., Collins D., Errors in Estimating Accruals: Implications for Empirical Research, „Journal of Accounting Research” 2002, t. 40, nr 1.

Hribar P., Jenkins N., Johnson W., Stock Repurchases as an Earnings Management Device, „Journal of Accounting and Economics” 2006, t. 41, nr 1–2.

Huang X., Sun L., Managerial Ability and Real Earnings Management, „Advances in Accounting” 2017, nr 39.

Ismail M.A., Real Earnings Management versus Accrual-based and Its Effect on Firm Performance: Evidence from Egypt, „Alexandria Journal of Accounting Research” 2017, t. 1, nr 2.

Jackson S., Wilcox W., Do Managers Grant Sales Price Reductions to Avoid Losses and Declines in Earnings and Sales?, „Quarterly Journal of Business and Economics” 2006, t. 39, nr 4.

Jaklik A., Rachunkowość bankowa, Centrum Kreowania Liderów, Skierniewice 1992.

Janin R., Accruals-based Models for Detecting Earnings Management and the French Case 23rd European Accounting Association Annual Congress, Munich 2000.

Jeong-Ho H., Seungah S., Tae-Young P., Earning Management and Cost Stickiness, „Advanced Science and Technology Letters” 2015, nr 84.

Jones J., Earnings Management During Import Relief Investigations, „Journal of Accounting Research” 1991, nr 29.

Kang S.H., Sivaramakrishnan K., Issues in Testing Earnings Management and an Instrumental Variable Approach, „Journal of Accounting Research” 1995, t. 2, nr 33.

Karbownik L., Wykorzystanie podejścia memoriałowego i kasowego w ocenie operacyjnego bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstw sektora TSL, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.

Kasznik R., On the Association Between Voluntary Disclosure and Earnings Management, „Journal of Accounting Research” 1999, nr 37.

Koo J., The Effect of Earnings Management Incentives on the Asymmetric Cost Behavior: Focusing on Loss Avoiding, Income Smoothing and Big-bath, „Korean Accounting Review” 2011, t. 36, nr 3.

Korošec B., Jerman M., Tominc P., The Impairment Test of Goodwill: An Empirical Analysis of Incentives for Earnings Management in Italian Publicly Traded Companies, „Economic Research-Ekonomska Istraživanja” 2016, t. 1, nr 29.

Kothari S.P., Leone A.J., Wasley C.E., Performance Matched Discretionary Accrual Measures, „Journal of Accounting and Economics” 2005, nr 39.

Kowalewska D., Martyniuk T., Informacje o działalności badawczo-rozwojowej w sprawozdawczości statystycznej i finansowej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej. Zarządzanie” 2018, nr 30.

Kuciński M., Byczkowska M., Buy-back akcji własnych w celu ich umorzenia, „Ekonomiczne Problemy Usług” 2017, nr 2.

Kutera M., Hołda A., Surdykowska S., Oszustwa księgowe. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2006.

Larcker D., Richardson S., Fees Paid to Audit Firms, Accrual Choices, and Corporate Governance „Journal of Accounting Research” 2004, nr 42.

Levitt A., The Numbers Game, Remarks delivered at the NYU Center for Law and Business, New York 1998, online: http://www.sec.gov/news/speech/speecharchive/1998/spch220.txt (dostęp: 20.06.2019).

Maćkowiak E., Rachunkowość kreatywna a rachunkowość agresywna – próba poprawy wyniku finansowego jednostki gospodarczej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2015, t. 2, nr 74.

Markarian G., Pozza L., Prencipe A., Capitalization of R&D Costs and Earnings Management: Evidence from Italian Listed Companies, „The International Journal of Accounting” 2008, nr 43.

Matsuura S., On the Relation between Real Earnings Management and Accounting Earnings Management: Income Smoothing Perspective, „Journal of International Business Research” 2008, t. 7, nr 3.

McKee T.H., Earnings Management. An Executive Perspective, Thomson, Toronto 2005.

McNichols M.F., Discussion of the Quality of Accruals and Earnings: The Role of Accrual Estimation Errors, „The Accounting Review” 2002, nr 77.

McVay S., Earnings Management Using Classification Shifting: An Examination of Core Earnings and Special Items, „The Accounting Review” 2006, t. 81, nr 3.

Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 38 „Wartości niematerialne i prawne”, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 320/252.

Mizik N., The Theory and Practice of Myopic Management, „Journal of Marketing Research” 2010 nr 47.

Newman P., Murray M., Eatwell J., The New Palgrave Dictionary of Money & Finance, Macmillan Press, London 1992.

Pae J., Expected Accrual Models: The Impact of Operating Cash Flows and Reversals of Accruals „Review of Quantitative Finance and Accounting” 2005, nr 24.

Paulo E., Mota R.H.G., Business Cycles and Earnings Management Strategies: A Study in Brazilian Public Firms, „Revista Contabilidade & Finanças” 2019, t. 30, nr 80.

Pincus M., Rajgopal S., The Interaction between Accrual Management and Hedging: Evidence from Oil and Gas Firms, „The Accounting Review” 2002, t. 77, nr 1.

Piosik A., Kształtowanie wyniku finansowego przez podmioty sprawozdawcze w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2016.

Piosik A. (red.), Kształtowanie zysków podmiotów sprawozdawczych w Polsce. MSR/MSSF a ustawa o rachunkowości, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013.

Poniatowska L., Polityka rachunkowości w zakresie rezerw na zobowiązania i jej znaczenie w kształtowaniu wyniku finansowego, „Studia Ekonomiczne” 2014, nr 201.

Rahman M.M., Moniruzzaman M., Sharif M.J., Techniques, Motives and Controls of Earnings Management, „International Journal of Information Technology and Business Management” 2013, t. 11, nr 1.

Richardson S., Sloan R., Soliman M., Tuna I., Accrual Reliability, Earnings Persistence and Stock Prices, „Journal of Accounting and Economics” 2005, nr 39.

Ronen J., Yaari V., Earnings Management, Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg 2008.

Rowińska M., Wynik finansowy a kanony rachunkowości, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 253.

Roychowdhury S., Earnings Management through Real Activities Manipulation, „Journal of Accounting and Economics” 2006, nr 42.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 149, poz. 1674).

Sankar M.R., Subramanyam K.R., Reporting Discretion and Private Information Communication through Earnings; „Journal of Accounting Research” 2001, t. 39, nr 2.

Schilit H.M., Financial Shenanigans, McGraw-Hill, New York 2004.

Schipper K., Commentary on Earnings Management, „Accounting Horizons” 1989, t. 3, nr 4.

Sellami M., Incentives and Constraints of Real Earnings Management: The Literature Review „International Journal of Finance and Accounting” 2015, t. 4, nr 4.

Shi L., Zhang H., On Alternative Measures of Accruals, „Accounting Horizons” 2011, t. 25, nr 4.

Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Sloan R., Do Stock Prices Fully Reflect Information in Accruals and Cash Flows About Future Earnings?, „Accounting Review” 1996, t. 3, nr 71.

Smejda M., Determinanty zarządzania zyskami, „Studia Ekonomiczne” 2012, nr 125.

Sójka T., Nabywanie akcji własnych w celu umorzenia, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2002, nr 3.

Stronczek A., Surowiec A., Sawicka J., Marcinkowska E., Białas M., Rachunek kosztów. Wybrane zagadnienia w teorii i na przykładach, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.

Strong J., Meyer J., Assets Writtedowns: Managerial Incentives and Security Returns, „Journal of Finance” 1987, t. 3, nr 42.

Subramanyam K.R., The Pricing of Discretionary Accruals, „Journal of Accounting and Economics” 1996, nr 22.

Sun J., Lan G., Liu G., Independent Audit Committee Characteristics and Real Earnings Management, „Managerial Auditing Journal” 2014, t. 2, nr 29.

Śnieżek E., Wiatr M., Interpretacja i analiza przepływów pieniężnych, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.

Thomas J.K., Zhang H., Inventory Changes and Future Returns, „Review of Accounting Studies” 2002, nr 7.

Tokuga Y., Yamashita T., Big Bath and Management Change Big Bath and Management Change „Working Paper” 2012, nr 123.

Trotman M., Comptabilité britannique, mode d’emploi, Economica Publishing House, Paris 1993.

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2014 r., poz. 851 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).

Vakilifard H., Mortazavi M.S., The Impact of Financial Leverage on Accrual-Based and Real Earnings Management, „International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences” 2016, t. 6, nr 2.

Vladu A., Managerial Preferences Between Accrual-Based versus Real Earnings Management „Hyperion International Journal of Econophysics & New Economy” 2015, t. 8, nr 2.

Walińska E. (red.), Ustawa o rachunkowości. Komentarz, Wolters Kluwer SA, Warszawa 2013.

Walińska E., Bek-Gaik B., Rezerwy jako istotna kategoria kształtująca wynik finansowy spółek „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2013, nr 50.

Wójtowicz P., Wiarygodność sprawozdania finansowego wobec aktywnego kształtowania wyniku finansowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010.

Wszelaki A., Instrumenty usprawniające zarządzanie należnościami z tytułu dostaw i usług przedsiębiorstwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2012, nr 55.

Yoon S.S., Miller G., Jiraporn P., Earnings Management Vehicles for Korean Firms. „Journal of International Financial Management & Accounting” 2006, t. 17, nr 2.

Zang A.Y., Evidence on the Trade-off Between Real Manipulation and Accrual Manipulation, „The Accounting Review” 2011, t. 87, nr 2.