Japonia wobec kryzysu humanitarnego w Ukrainie: raport Ośrodka Studiów Azjatyckich UŁ i Centrum Studiów Migracyjnych UŁ

100% Life, https://network.org.ua/en/100-life-signed-a-memorandum-with-peace-winds-japan-to-launch-a-project-to-supply-medicines-to-ukrainian-hospitals/ (dostęp: 15.11.2022).

AAR Japan (2022a), AAR launches emergency support for Ukrainian refugees, 1 marca 2022, https://aarjapan.gr.jp/en/blog/195/ (dostęp: 21.09.2022).

AAR Japan (2022b), AAR Relief Supplies Arrive in Ukraine, 15 marca 2022, https://aarjapan.gr.jp/en/blog/279/ (dostęp: 21.09.2022).

AAR Japan (2022c), Hot Meals for Ukrainian Refugees: Food Aid Begins in Moldova, 22 marca 2022, https://aarjapan.gr.jp/en/blog/287/ (dostęp: 21.09.2022).

Ambasador Japonii z roboczą wizytą w Krakowie, https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/aktualnosci/263411,62,komunikat,ambasador_japonii_z_robocza_wizyta_w_krakowie.html (dostęp: 15.11.2022).

AMDA (2022), AMDA Emergency Relief #34: Crisis in Ukraine, 28 września 2022, https://reliefweb.int/report/hungary/amda-emergency-relief-34-crisis-ukraine-27-september-2022 (dostęp: 15.11.2022).

Drabczuk M. (2022), Kryzys humanitarny na Ukrainie, „Komentarze IEŚ”, nr 557 (69), https://ies.lublin.pl/komenta-rze/kryzys-humanitarny-na-ukrainie/ (dostęp: 25.11.2022).

Duszczyk M., Kaczmarczyk P. (2022), Wojna i migracja: napływ uchodźców wojennych z Ukrainy i możliwe scenariusze na przyszłość, „Spotlight CMR”, nr 4 (39), https://www.migracje.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/Spotlight-APRIL-2022-PL.pdf (dostęp: 25.11.2022).

Emergency Appeals Alliance, https://www.emergency-appeals-alliance.org/press-release-eaa-members-raise-over-e500-million-for-ukraine/ (dostęp: 15.08.2022).

Frontex (2022), Frontex. News Release, https://frontex.europa.eu/media-centre/news/news-release/ (dostęp: 25.11.2022).

Fukuoka-based NPO offering free consultations, housing help for Ukrainian refugees, “Mainichi Shimbun”, 12.03.2022, https://mainichi.jp/english/articles/20220311/p2a/00m/0na/026000c (dostęp: 23.08.2022).

Gońda M. (2021), Waiting for immigration to come. The case of Lodz, „Studia Migracyjne-Przegląd Polonijny”, nr 3 (181), s. 293–317, https://www.ejournals.eu/Studia-Migracyjne/2021-(XLVII)/3(181)/art/20977/ (dostęp: 25.11.2022).

Gońda M., Kałuża-Kopias D. (2023), Plany pobytowe obywateli Ukrainy w Łodzi. Wybrane wyniki badań, „Biuletyn Centrum Studiów Migracyjnych UŁ”, nr 2(20), https://www.csm.uni.lodz.pl/fileadmin/user_upload/Jednostki/Centrum_Studiów_Migracyjnych/biuletyny/CSM_UŁ_Biuletyn_2023_2.pdf (dostęp: 25.05.2023).

Grissler J. G. (2022), How the War in Ukraine Could Change Japan’s Refugee Policies, “The Diplomat”, 1 lipca 2022, https://thediplomat.com/2022/07/how-the-war-in-ukraine-could-change-japans-refugee-policies/ (dostęp: 20.08.2022).

Hitachi prepares Ukraine evacuation of 7,200 employees, “Nikkei Asia”, 25 lutego 2022, https://asia.nikkei.com/Politics/Ukraine-war/Hitachi-prepares-Ukraine-evacuation-of-7-200-employees?del_type=4&pub_date=20220225090000&seq_num=2 (dostęp: 2.09.2022).

Imahashi R. (2022), Japan Inc. steps up fast to offer support to Ukraine refugees, “Nikkei Asia”, 5 marca 2022, https://asia.nikkei.com/Politics/Ukraine-war/Japan-Inc.-steps-up-fast-to-offer-support-to-Ukraine-refugees (dostęp: 20.08.2022).

International Social Service Japan, https://www.issj.org/refugees/about (dostęp: 10.08.2022).

Internetowy System Aktów Prawnych, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000583 (dostęp: 25.11.2022).

ISA, https://www.moj.go.jp/isa/content/001372859.pdf (dostęp: 5.10.2022).

Japan accepts 8 Ukrainians displaced by Russian invasion, “Kyodo News”, 8 marca 2022, https://english.kyodonews.net/news/2022/03/002be5a1fdd6-japan-accepts-8-people-displaced-by-russian-invasion-of-ukraine.html (dostęp: 10.08.2022).

Japan accepts 47 refugees in 2020 as applicants fall by 60% due to pandemic, “Nippon.com”, 30 kwietnia 2021, https://www.nippon.com/en/japan-data/h00991/ (dostęp: 9.12.2022).

Japan foreign minister brings back 20 Ukraine evacuees, “Nikkei Asia”, 5 kwietnia 2022, https://asia.nikkei.com/Poli­tics/Ukraine-war/Japan-foreign-minister-brings-back-20-Ukraine-evacuees (dostęp: 20.08.2022).

Japan locals eager to help Ukrainian evacuees, nearly 900 offers made, „Kyodo News”, 9 kwietnia 2022, https://english.kyodonews.net/news/2022/04/667b665bea1c-japan-locals-eager-to-help-ukrainian-evacuees-over-700-offers-made.html (dostęp: 20.08.2022).

Japan offers support for Ukraine’s economic recovery, 15 września 2022, “NHK World”, https://www3.nhk.or.jp/ (dostęp 30.09.2022).

Japan plans to establish ‘quasi-refugee’ system as war in Ukraine adds urgency, “Japan Times”, 7 kwietnia 2022, https://www.japantimes.co.jp/news/2022/04/07/national/quasi-refugee-law/ (dostęp: 15.08.2022).

Japan Platform (2022a), https://www.japanplatform.org/E/about/ (dostęp: 20.08.2022).

Japan Platform (2022b), https://www.japanplatform.org/E/programs/ukraine2022.html (dostęp: 20.08.2022).

Japan’s Chernobyl Children’s Fund (2022), https://rrwrw.com/index.php/2022/06/03/japan-ngo-in-quest-to-get-drugs­to-ukraine/ (dostęp: 10.08.2022).

Japan’s refugee system on trial: Treatment of Ukrainians belies refugee protection principles, “Nippon.com” 26 sierpnia 2022, https://www.nippon.com/en/in-depth/d00823/ (dostęp: 30.08.2022).

Japan’s support for Ukrainian evacuees comes in many forms, “The Asahi Shimbun”, 6 kwietnia 2022, https://www.asahi.com/ajw/articles/14591696 (dostęp: 16.08.2022).

Japan to provide additional $300 million to help Ukraine, “Kyodo News”, 19 maja 2022, https://english.kyodonews.net/news/2022/05/734e7ade5a99-japan-to-provide-additional-300-million-to-help-ukraine.html (dostęp: 12.08.2022).

Jaroszewicz M., Krępa M., Nowosielski M., Pachocka M., Wach D. (2022), Agresja rosyjska na Ukrainę i migracja przymusowa: rola Polski w pierwszych dniach kryzysu, „Spotlight CMR”, nr 3 (37), https://www.migracje.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/03/Spotlight-Wydanie-Specjalne-2022.pdf (dostęp: 25.11.2022).

JICA, 16 maja 2022, https://www.jica.go.jp/english/news/press/2022/20220516_11e.html (dostęp: 10.11.2022).

JICA, 16 listopada 2022, https://www.jica.go.jp/english/news/press/2022/20221116_41.html (dostęp: 20.11.2022).

JICA, 18 marca 2022, https://www.jica.go.jp/english/news/press/2021/20220318_10e.html (dostęp: 10.11.2022).

JICA, 20 czerwca 2022, https://www.jica.go.jp/english/news/press/2022/20220620_10e.html (dostęp: 10.11.2022).

JICA, https://www.jica.go.jp/ukraine/english/index.html (dostęp: 10.11.2022).

Kawashukuda M. (2022), Assistance to displaced Ukrainians provided by Japanese companies, https://zenbird.media/assistance-to-displaced-ukrainians-provided-by-japanese-companies/ (dostęp: 20.08.2022).

Kishida pledges more aid after Ukraine’s appeal for help, “The Asahi Shimbun”, 24 marca 2022, https://www.asahi.com/ajw/articles/14580731 (dostęp: 20.08.2022).

Kraków, Rozdano pierwsze bony japońskiej fundacji Fukudenkai dla ukraińskich uchodźców w Krakowie, 21 października 2022, https://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/zobacz_takze/264178,105,komunikat,rozdano_pierwsze_bony_ja­ponskiej_fundacji_fukudenkai_dla_ukrainskich_uchodzcow_w_krakowie.html (dostęp: 10.11.2022).

Kucharska G. (2022), Polska wobec wyzwania, jakim jest masowy przyjazd uciekinierów wojennych z Ukrainy, „Biuletyn Centrum Studiów Migracyjnych UŁ”, nr 1(17), https://www.csm.uni.lodz.pl/fileadmin/user_upload/CSM_U%C5%81_Biuletyn_2022_1.pdf (dostęp: 25.11.2022).

Kultura Liberalna (2022), Państwo musi wyręczyć wolontariuszy, https://kulturaliberalna.pl/2022/03/15/panstwo-musi-wyreczyc-wolontariuszy/ (dostęp: 25.11.2022).

Kuwamura T. (2022), ‘Japan is not coldhearted,’ says immigration appeals examiner, “Japan Forward”, 15 czerwca 2022, https://japan-forward.com/japan-is-not-coldhearted-says-immigration-appeals-examiner/ (dostęp: 10.08.2022).

Lublin, https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/biezace-wydarzenia-miedzynarodowe/spotkanie-z-ambasadorem-japonii,1939,1198,1.htm (dostęp: 15.11.2022).

Łódź. Pomoc dla Ukrainy (2022), https://uml.lodz.pl/pomoc-dla-ukrainy/ (dostęp: 25.11.2022).

Masheter P. (2022), Ukraine and U.S. envoys announce fund to help integrate evacuees into Japan, “The Japan Times”, 14 czerwca 2022, https://www.japantimes.co.jp/news/2022/06/14/national/ukraine-us-fund/ (dostęp: 18.08.2022).

MOFA (2022a), https://www.mofa.go.jp/j_info/visit/visa/long/index.html (dostęp: 20.08.2022).

MOFA (2022b), Additional Emergency Humanitarian Assistance in Ukraine and neighboring countries, 5 kwietnia 2022, https://www.mofa.go.jp/press/release/press4e_003108.html (dostęp: 15.08.2022).

MOFA (2022c), Emergency Grant Aid for the transportation of relief products for Ukraine, 27 maja 2022, https://www.mofa.go.jp/press/release/press3e_000396.htm (dostęp: 10.08.2022).

MUW Kraków: Wizyta ambasadora Japonii w Polsce Akio Miyajimy, „Fakty Krakowa”, 15.06.2022, https://faktykrakowa.pl/20220614336284/muw-krakow-wizyta-ambasadora-japonii-w-polsce-akio-miyajimy1655249439 (dostęp: 15.11.2022).

NAWA (2022), Program „Solidarni z Ukrainą”, https://nawa.gov.pl/solidarni-z-ukraina/ogloszenie#ogloszenie-o-naborze-wnioskow-o-udzial-w-programie-nr-12-z-dnia-15-marca-2022-roku (dostęp: 25.11.2022).

Nippon Foundation (2022a), https://www.nippon-foundation.or.jp/en/news/articles/2022/20220415-70445.html (dostęp: 23.09.2022).

Nippon Foundation (2022b), https://www.nippon-foundation.or.jp/en/what/projects/support_ukraine (dostęp: 23.09.2022).

Nippon Foundation (2022c), https://www.nippon-foundation.or.jp/en/news/articles/2022/20220729-76291.html (dostęp: 23.09.2022).

Nippon Foundation (2022d), https://www.nippon-foundation.or.jp/en/news/articles/2022/20220427-70492.html (dostęp: 23.09.2022).

Nippon Foundation Volunteer Center, https://vokatsu.jp/event/1650261308357x817809360662560800 (dostęp: 23.09.2022).

Nobira Y., Hayashi in Poland renews Japan’s vow to help Ukrainians, “The Asahi Shimbun”, 4 kwietnia 2022, https://www.asahi.com/ajw/articles/14589828 (dostęp: 20.08.2022).

Oakhouse Inc., https://www.oakhouse.jp/contents/topics/?p=3419 (dostęp: 20.11.2022).

OECD (2020), International Migration Outlook 2020, Paris: OECD Publishing, https://read.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/international-migration-outlook-2020_ec98f531-en#page208 (dostęp 9.12.2022).

Otwarte Dane (2022a), Registered applications for the UKR status due to the conflict in Ukraine, https://dane.gov.pl/en/dataset/2715,zarejestrowane-wnioski-o-nadanie-statusu-ukr (dostęp: 25.11.2022).

Otwarte Dane (2022b), Uczniowie – uchodźcy z Ukrainy, https://dane.gov.pl/pl/dataset/2711,uczniowie-uchodzcy-z-ukrainy (dostęp: 25.11.2022).

Otwarte Dane (2023), Ukraine suport tracker, https://www.ifw-kiel.de/publications/data-sets/ukraine-support-tracker-data-17410/ (dostęp 1.03.2023)

Otwarty Kraków. Pomoc dla Ukrainy (2022), http://otwarty.krakow.pl/start/257626,artykul,pomoc_dla_ukrainy.html (dostęp: 25.11.2022).

Peace Winds Japan, https://peace-winds.org/en/news/2901 (dostęp: 10.09.2022).

Pietrusińska M.J., Nowosielski M. (2022), Ukrainian forced migrants and the (in)equalities of the Polish educational system, “Spotlight CMR”, nr 7(42), https://www.migracje.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/07/Spotlight-2022-07.pdf (dostęp: 25.11.2022).

Pikulicka-Wilczewska A. (2022), ‘It’s a miracle’: Poles open their homes to Ukrainian refugees, “AlJazeera”, https://www.aljazeera.com/news/2022/3/31/its-a-miracle-poles-open-their-homes-to-ukrainian-refugees (dostęp: 25.11.2022).

Rada Europejska (2022), Tymczasowa unijna ochrona dla wysiedleńców, https://www.consilium.europa.eu/pl/infographics/temporary-protection-displaced-persons/ (dostęp: 25.11.2022).

Rakuten, https://global.rakuten.com/corp/donation/ukraine202202_en/closed_en.html (dostęp: 20.08.2022).

Ramsay G. (2022), A quarter of Ukrainians have fled their homes. Here’s where they’ve gone, CNN, https://www.cnn.com/2022/03/21/europe/ukraine-russia-conflict-10-million-refugees-intl/index.html (dostęp: 25.11.2022).

Refugee-shy Japan accepts Ukrainian evacuees, but lacks support system for long-term stays, “The Mainichi Shimbun”, 22 kwietnia 2022, https://mainichi.jp/english/articles/20220422/p2a/00m/0na/032000c (dostęp: 15.08.2022).

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (2022), Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego, https://www.gov.pl/web/rcb/krajowy-plan-zarzadzania-kryzysowego (dostęp: 25.11.2022).

Rzecznik Praw Pacjenta (2022), Ochrona tymczasowa dla osób uciekających z Ukrainy w wyniku wojny – decyzja Rady UE, https://www.gov.pl/web/rpp/ochrona-tymczasowa-dla-osob-uciekajacych-z-ukrainy-w-wyniku-wojny-decyzja-rady-ue (dostęp: 25.11.2022).

Samorządowy Okrągły Stół (2022), http://ruchtakdlapolski.pl/wp-content/uploads/2022/06/Biala_Ksiega.pdf?fbclid=I­wAR07eju4zRjpwl1qkYcB63zoxJ7Di5tNxQgSZl1yg6cjC-yNUzYsggceNYw (dostęp: 25.11.2022).

SDU (2022), Fundacja Fukudenkai pomaga Ukrainie, 31 maja 2022, http://sdu.malopolska.pl/fundacja-fukudenkai-pomaga-ukrainie/ (dostęp: 10.11.2022.)

Shibata Y. (2022), Ukuraina no jindo kiki de watashitachi ni dekiru koto 260 man nin ga tasoku ni. Kokunai no jokyo mo shinkoku, [What we can do in the humanitarian crisis in Ukraine – 2.6 million people in other countries. Domestic situation is serious], “Ronza”, 15 marca 2022, https://webronza.asahi.com/politics/articles/2022031400004.html?page=3 (dostęp: 10.08.2022).

Strausz M. (2012), International pressure and domestic precedent: Japan’s resettlement of indochinese refugees, “Asian Journal of Political Science”, nr 20(3), s.244–266, https://doi.org/10.1080/02185377.2012.748966

Stowarzyszenie „Nigdy więcej” (2022), Zachowajmy solidarność z uchodźcami. Raport o dyskryminacji, „Publicystyka NGO.pl”, https://publicystyka.ngo.pl/zachowajmy-solidarnosc-z-uchodzcami-raport-o-dyskryminacji (dostęp: 25.11.2022).

Takahara K. (2023), Japan accepted over 2,300 Ukrainians last year. Is its refugee policy finally changing?, “Japan Times”, 22 lutego 2023, https://www.japantimes.co.jp/news/2023/02/22/national/tokyo-refugee-policy/ (dostęp: 10.03.2023).

Takenaka K., Kasolowsky R., Japan offers Ukraine $100 million in loans in show of support, “The Reuters”, 15 lutego 2022, https://www.reuters.com/markets/europe/japan-offers-ukraine-100-mln-loans-show-support-2022-02-15/ (dostęp: 10.08.2022).

Tauchi K. (2022a), Japan now has 1,000 evacuees from Ukraine; policy under fire, “The Asahi Shimbun”, 22 maja 2022, https://www.asahi.com/ajw/articles/14627159 (dostęp: 25.08.2022).

Tauchi K. (2022b), Ukrainians who fled to Japan to get 160,000 yen moving subsidy, “The Asahi Shimbun”, 12 kwietnia 2022, https://www.asahi.com/ajw/articles/14596383 (dostęp: 16.08.2022).

Teller Report, https://www.tellerreport.com/news/2022-03-04-ngo-staff-%22insufficient-medical-supplies-in-ukraine­need-financial-support%22.B1ULY8kbq.html (dostęp: 10.11.2022).

Tondo L., W. Strzyżynska (2022), ‘We understand what war means’: Poles rush to aid Ukraine’s refugees, “The Guard­ian”, https://www.theguardian.com/global-development/2022/mar/05/poland-rush-to-aid-ukraine-refugees-russia-war (dostęp: 25.11.2022).

Trebesch C. et al. (2023), The Ukraine Support Tracker: Which countries help Ukraine and how?, Kiel Working Papers No. 2218, February 2023, Kiel Institute for the World Economy, https://www.ifw-kiel.de/fileadmin/Dateiverwaltung/IfW-Publications/-ifw/Kiel_Working_Paper/2022/KWP_2218_Which_countries_help_Ukraine_and_how_/KWP_2218_Trebesch_et_al_Ukraine_Support_Tracker.pdf (dostęp: 1.03.2023).

Trust Bank, https://www.trustbank.co.jp/newsroom/newsrelease/press503/ (dostęp: 20.11.2022).

Ukuraina hinan-min ni jutaku ya shuro shien jichitai ga junbi isogu [Housing and employment support for Ukrainian refugees. Local governments rush preparations], “Nikkei”, 20 marca 2022, https://www.nikkei.com/article/DGX­ZQOCC1883C0Y2A310C2000000/ (dostęp: 20.08.2022).

UNHCR (2022), Ukraine Refugee Situation, https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine (dostęp: 25.11.2022).

Unia Metropolii Polskich (2022a), Głos prezydentów miast Unii Metropolii Polskich w spr. uchodźców z Ukrainy, https://metropolie.pl/artykul/glos-prezydentow-miast-unii-metropolii-polskich-w-spr-uchodzcow-z-ukrainy?fbclid=I­wAR0BqUUt6YUA7WoztQ33A9lQrTldwx2YJz3KmhYyGQzsgW-Vxnpa7AZpsXA (dostęp: 25.11.2022).

Unia Metropolii Polskich (2022b), Sąsiedzka pomoc. Mieszkańcy 12 największych polskich miast o pomocy uchodźcom z Ukrainy, https://metropolie.pl/artykul/sasiedzka-pomoc-do-poczatku-maja-mieszkancy-12-najwiekszych-polskich-miast-przyjeli-pol-miliona-uchodzcow-z-ukrainy-1 (dostęp: 25.11.2022).

Uniwersytet Łódzki (2022a), Konferencja migracyjna PAN na UŁ. Badania dotyczące Ukraińców w Polsce, https://www.uni.lodz.pl/aktualnosc/szczegoly/konferencja-migracyjna-pan-na-ul-badania-dotyczace-ukraincow-w-polsce (dostęp: 25.11.2022).

Uniwersytet Łódzki (2022b), Zakończył się pierwszy semestr studiów dla Ukraińców uciekających przed wojną, https://www.uni.lodz.pl/aktualnosc/szczegoly/zakonczyl-sie-pierwszy-semestr-studiow-dla-ukraincow-uciekajacych-przed-wojna (dostęp: 25.11.2022).

Uniwersytet Warszawski (2022), Solidarni z Ukrainą, https://bid.uw.edu.pl/solidarni-z-ukraina/ (dostęp: 25.11.2022).

UNOPS (2022), “This much needed aid will help save lives”: UNOPS and Japan deliver more than 100 tonnes of hu-manitarian supplies to rescue teams in Ukraine, 19 sierpnia 2022, https://ukraine.un.org/en/195598-much-needed-aid-will-help-save-lives-unops-and-japan-deliver-more-100-tonnes-humanitarian (dostęp: 20.08.2022).

Warszawa 19115. Dla obywateli Ukrainy (2022), https://warszawa19115.pl/dla-obywateli-ukrainy (dostęp: 25.11.2022).

WFP (2022), Japan provides US$28 million for humanitarian food assistance in Ukraine, 6 kwietnia 2022, https://www.wfp.org/news/japan-provides-us28-million-humanitarian-food-assistance-ukraine (dostęp: 15.08.2022).

Wrocław dla Ukrainy (2022), https://www.wroclaw.pl/pomagamy/wroclaw-dla-ukrainy (dostęp: 25.11.2022).

Yohei Sasakawa Blog, https://blog.canpan.info/yoheisasakawa/archive/519 (dostęp: 10.11.2022).

Yokohama City (2022), Ukuraina josei e no taio [Response to the situation in Ukraine], 4 października 2022, https://www.city.yokohama.lg.jp/city-info/seisaku/kokusai/kokusai/shimai/2022odesa.html (dostęp: 5.10.2022).

Yokohama raises local voices onto the international stage in resolution supporting Ukraine, 15 kwietnia 2022, https://businessyokohama.com/blog/2022/04/15/yokohama-resolution-supporting-ukraine/ (dostęp: 10.08.2022).

Yuto I. (2022), Japanese aid groups struggling to provide support to Ukrainians, 15.03.2022, https://asianews.network/japanese-aid-groups-struggling-to-provide-support-to-ukrainians/ (dostęp: 15.11.2022).

Zarządzenie nr 36 Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lutego 2022 r. w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw opracowania programu przyjęcia przez Rzeczpospolitą Polską osób poszkodowanych i rannych napływających z terytorium Ukrainy (2022), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20220000267 (dostęp: 25.11.2022).

Zarządzenie nr 37 Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lutego 2022 r. w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw przyjęcia przez Rzeczpospolitą Polską osób napływających z terytorium Ukrainy (2022), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20220000268 (dostęp: 25.11.2022).