Dzieciństwo w rodzinie robotniczej międzywojennej Łodzi

Etnograficzne Archiwum im. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego: – Biografie mieszkańców łódzkiego osiedla dla robotników Księży Młyn (1969 r.): Biografia rodziny: sygnatura AZE1 B 1575; 1576; 1578; 1579; 1580; 1582; 1583; 1584; 1585; 1586; 1587; 1588; 1589; 1590; 1591; 1592; 1593; 1594; 1596; 1597; 1600; 1601; 1602; 1603; 1604; 1606; 1607; 1609; 1610; 1613; 1615; 1616; 1617; 1618; 1620; 1621; 1623; 1624; 1625; 1627. – Materiały zebrane na Konkurs Folkloru Robotniczego Łodzi (1972–1973): Od Wigilii Bożego Narodzenia do Poniedziałku Wielkanocnego: sygnatura AZE B 1643. Zwyczaje i obyczaje okresu Bożego Narodzenia w rodzinie robotniczej: sygnatura AZE B 1644. Jak robotnicy spędzali wolny czas: sygnatura AZE B 1645. Chodzenie z szopką: sygnatura AZE B 1646. Wigilia Bożego Narodzenia: sygnatura AZE B 1647. Zwyczaje z okresu Bożego Narodzenia i innych świąt dorocznych: sygnatura AZE B 1648. Zwyczaje i obrzędy związane z okresem Bożego Narodzenia i Ostatków: sygnatura AZE B 1650. Święta Bożego Narodzenia w mojej rodzinie w latach międzywojennych/ Zwyczaje zapustne w Łodzi (przed 1939 r.): sygnatura AZE B 1651. Gry i zabawy dzieci i młodzieży łódzkiej oraz spędzanie wolnego czasu: sygnatura AZE B 1652. Zabawy i gry dzieci i młodzieży robotniczej: sygnatura AZE B 1654; 1657; 1658; 1659, 1660; 1661. Sposoby zabawiania i usypiania małych dzieci w rodzinie robotniczej: sygnatura AZE B 1656. Chrzciny oraz zabawianie i usypianie dzieci: sygnatura AZE B 1662. Gry i zabawy dzieci w środowisku robotniczym: sygnatura AZE B 1664. Imieniny w środowisku robotniczym: sygnatura AZE B 1665. Rozrywki dzieci i ich zajęcia/ Choroby i leczenie/ Pogrzeby/ Wędrowni ludzie/ Wnętrze mieszkalne/ Chrzciny/ O rzemieślnikach: sygnatura AZE B 1668b. Wesele w rodzinie robotniczej: sygnatura AZE B 1668d; 1669; 1671;1672; 1674; 1675; 1682; 1684. Wesele z Nowego Złotna z 1928 r.: sygnatura AZE B 1673. Wesele w rodzinie robotniczej na Widzewie/ Gry i zabawy dzieci i młodzieży robotniczej na Widzewie: sygnatura AZE B 1680. – Materiały członków Koła Miłośników Folkloru Robotniczej Łodzi przy Oddziale Łódzkim Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego z siedzibą w Domu Kultury „Lodex” w Łodzi (1973–1985): Wspomnienia robotników: sygnatura AZE B 1629; 1630; 1632; 1634; 1635; 1636; 1637; 1639. Moje dziecinne lata: sygnatura AZE B 1838. Wspomnienia łódzkiej robotnicy: sygnatura AZE B 1979; 1982; 1984; 1986; 1987; 1988; 1989. Leczenie dzieci sposobem domowym: sygnatura AZE B 2307. Życiorys: sygnatura AZE B 2311. Dawne odżywianie i leczenie dzieci w mieście Łodzi w latach 1937–1947: sygnatura AZE B 2317. Dawne wierzenia: sygnatura AZE B 3045; 3052; 3061. Teatr podwórkowy: sygnatura AZE B 3291. – Materiały z badań nad kulturą środowiska robotniczego gromadzone przez pracowników naukowych i studentów Katedry Etnografii Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierunkiem Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej (1976–1990): Obyczajowość sąsiedzka w okresie międzywojennym robotników zamieszkałych na Księżym Młynie: sygnatura AZE B 1822; 1823; 1824; 1825; 1826; 1828; 1832. Kultura robotniczej Łodzi: sygnatura AZE B 1872; 1873; 1875; 1875; 1876; 2047. Zwyczaje i obrzędy w pracy w środowisku robotniczym w okresie międzywojennym AZE B 1880; 1881; 1882; 1885; 1886; 1887; 1888; 1889; 1890; 1891; 1892; 1893; 1894; 1895. Opieka, higiena, zdrowie dziecka w rodzinie robotniczej: sygnatura AZE B 1896; 1897; 1898; 1899; 1900; 1901; 1902; 1903; 1904; 1905; 1906; 1907; 1908; 2051; 2052; 2056; 2057; 2058; 2060; 2062. Matka i dziecko w rodzinie robotniczej w okresie międzywojennym: sygnatura AZE B 1909; 1910; 1911; 1912; 1913; 1914; 1915; 1916; 1917. Zdrowotność i higiena środowiska robotniczego Łodzi w latach 1918–1939: sygnatura AZE B 1918; 1919; 1920; 1921; 1924. Gry i zabawy dzieci w środowisku robotniczym łódzkim 1918–1939: sygnatura AZE B 1934; 1936; 1937; 1938; 1941; 1942; 1943; 2064; 2068. Czas wolny młodzieży robotniczej do 1939 r.: sygnatura AZE B 1945; 1957. Wnętrze mieszkania robotniczego na Księżym Młynie: sygnatura AZE B 1971; 1974. Rodzina robotnicza. Warunki bytowe: sygnatura AZE B 1976. Obrzędy doroczne: sygnatura AZE B 1996. Biografia rodziny robotniczej: sygnatura AZE B 2046. Obyczajowość sąsiedzka robotników zamieszkałych w „domkach kunitzerowskich” w okresie międzywojennym: sygnatura AZE B 2048. Sklepy i zaopatrzenie w żywność: sygnatura AZE B 2190. Pożywienie: sygnatura AZE B 2194. Wnętrze mieszkalne i pożywienie: sygnatura AZE B 2195. Kontakty rodzinne i sąsiedzkie: sygnatura AZE B 2196. Żywotność wiejskiego folkloru muzycznego w miejskiej kulturze robotniczej: sygnatura AZE B 2344. Pożywienie niedzielne i codzienne w rodzinie robotniczej w okresie międzywojennym: sygnatura AZE B 2389. Spędzanie czasu wolnego przez młodzież robotniczą dzielnicy Widzew w 20-leciu: sygnatura AZE B 2391; 2452; 2453; 2454; 2455; 2456; 2457; 2544; 2545; 2724; 2725; 2726; 2727; 2728; 2729; 2731; 2732. Rola religii i kościoła w życiu środowiska robotniczego: sygnatura AZE B 2396; 2397. Obrzędy pogrzebowe: sygnatura AZE B 2404; 2405; 2406; 2461a; 2461b; 2575. Formy kolędowania, karnawał i zapusty w łódzkim środowisku robotniczym: sygnatura AZE B 2407; 2408; 2420. Kontakty rodzinne i sąsiedzkie w środowisku robotniczym na Widzewie: sygnatura AZE B 2463; 2464; 2465; 2467; 2468; 2469; 2472; 2473. Obrzędy i zwyczaje związane z narodzinami i wychowaniem dziecka: sygnatura AZE B 2483; 2484; 2486; 2487; 2488; 2491. Pozycja społeczna kobiety w pracy i w rodzinie: sygnatura AZE B 2584; 2588; 2590. Sposób ubierania się w Łodzi w okresie międzywojennym: sygnatura AZE B 2616. Formy życia towarzyskiego w środowisku robotniczym w Łodzi w okresie międzywojennym: sygnatura AZE B 2817; 2818; 2820; 2821; 2824; 2825; 2826; 2827; 2828; 2829; 2830. Karnawał w Łodzi: sygnatura AZE B 3187; 3189. Gry i zabawy dzieci łódzkich: sygnatura AZE B 4419; 4422; 4425. Życie mieszkańców Bałut (okres międzywojenny): sygnatura AZE B 4779.

Jacuk B., „Gry i zabawy dzieci w środowisku robotniczym łódzkim w okresie międzywojennym”, praca magisterska napisana w Katedrze Etnografii Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierunkiem doc. dr hab. Bronisławy Jaworskiej, Łódź 1979.

Muras B., „Gry i zabawy dzieci łódzkich. Zmiany wzorów kulturowych”, praca magisterska napisana w Katedrze Etnografii Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierunkiem prof. dr hab. B. Kopczyńskiej-Jaworskiej, Łódź 1989.

Plucińska A., „Próba ukazania katolickich norm moralnych w świadomości i praktyce robotników łódzkich”, praca magisterska napisana na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierunkiem prof. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej, Łódź 1987.

Radiuszkin L., „Wierzenia i zwyczaje związane z narodzinami i wychowaniem małego dziecka w rodzinie robotniczej w okresie międzywojennym”, praca magisterska napisana w Katedrze Etnografii Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierunkiem prof. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej, Łódź 1981.

Stępień T., „Opieka, higiena i zdrowie dziecka w rodzinie robotniczej w Łodzi w okresie międzywojennym”, praca magisterska napisana w Katedrze Etnografii Uniwersytetu Łódzkiego, pod kierunkiem doc. dr hab. Bronisławy Jaworskiej, Łódź 1979.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 11 marca 1927 r. w sprawie urządzenia i utrzymywania żłobków dla niemowląt w zakładach pracy, Dz.U. z 1927 r. Nr 32, poz. 293.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. Kodeks karny, Dz.U. z 1932 r. Nr 60, poz. 571.

Ustawa z dnia 19 maja 1920 r. o obowiązkowem ubezpieczeniu na wypadek choroby, Dz.U. z 1920 r. Nr 44, poz. 272.

Ustawa z dnia 2 lipca 1924 r. w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet, Dz.U. z 1924 r. Nr 65, poz. 636.

Ustawa z dnia 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu społecznym, Dz.U. z 1933 r. Nr 51, poz. 396.

Drugi powszechny spis ludności z dn. 9.XII.1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Miasto Łódź, „Statystyka Polski”, seria C, z. 67, Warszawa 1937.

Informator m. Łodzi z Kalendarzem na rok 1920, Łódź 1920.

Księga Adresowa Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego. Rocznik 1937/1939 [Cz. 1], Łódź 1939.

Mały rocznik statystyczny miasta Łodzi 1935, Łódź 1937.

Mały rocznik statystyczny miasta Łodzi 1937, Łódź 1938.

Rocznik statystyczny m. Łodzi 1926, Łódź 1927.

Sprawozdanie „Kropli Mleka” za rok 1937/1938, Łódź 1938.

Sprawozdanie z działalności Wydziału Oświaty i Kultury w r. 1925, Łódź 1926.

Boguszewska H., Życie dzieci, Warszawa 1928.

Budzińska-Tylicka J., Ustawodawstwo a higiena pracy kobiet, [w:] Pamiętnik VI Zjazdu lekarzy i działaczy sanitarnych miejskich w Łodzi. 24–25 kwietnia 1927 r., Łódź 1927.

Bystroń J.S., Słowiańskie obrzędy rodzinne, Kraków 1916.

Działalność Zarządu Miejskiego w Łodzi w dziedzinie opieki nad dzieckiem, Łódź 1938.

Frankowski E., Kalendarz obrzędowy ludu polskiego, Warszawa 1928.

Gercz J., Spełnianie obowiązku szkolnego przez dziecko Bałut, [w:] Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, red. H. Radlińska, Warszawa 1937.

Gromski M., O karmieniu piersią i o żywieniu dziecka podczas lata, Warszawa 1921.

Gromski M., Bartel L., Stacja opieki nad matką i dzieckiem. Organizacja i prowadzenie, Warszawa 1932.

Gross F., Proletariat i kultura. Warunki społeczne i gospodarcze kultury proletariatu, Warszawa 1938.

Grzywak-Kaczyńska M., O właściwy stosunek szkoły do dziecka, [w:] Poznajmy warunki życia dziecka, red. H. Radlińska, M. Grzywak-Kaczyńska, J. Wuttkowa, J. Szollówna, N. Hanowa, J. Zawirska, Warszawa 1934.

Ignar S., Wspomnienia dzieci o koloniach wypoczynkowych prowadzonych przez Towarzystwo „Opieka” Oddział w Łodzi, Łódź 1938.

Kempner S., W obliczu unifikacji ustroju zakładów leczniczych w Polsce, [w:] Pamiętnik I Zjazdu lekarzy i działaczy samorządowych szpitalnych w Łodzi. Dnia 17 czerwca 1928 roku, Łódź 1928.

Krahelska H., Łódzki przemysł włókienniczy wobec ustawodawstwa pracy, Warszawa 1927.

Krahelska H., Ochrona macierzyństwa robotnicy, Warszawa 1928.

Krahelska H., Praca kobiet w przemyśle współczesnym, Warszawa 1932.

Krahelska H., Prus S., Życie bezrobotnych. Badania ankietowe, Warszawa 1933.

Księga pamiątkowa dziesięciolecia samorządu miasta Łodzi 1919–1929, Łódź 1930.

Nowacki T., Rozwój świadomości społecznej u dzieci i młodzieży warstwy robotniczej Łodzi, Łódź 1939.

Pamiętniki bezrobotnych. Nr 1–57, [Wstęp: L. Krzywicki], Warszawa 1933.

Podkulska H., Środowisko rodzinne, Lwów 1936.

Polityka społeczna państwa polskiego, Warszawa 1935.

Puczyłowska A., Dziewczęta kończące klasę siódmą, [w:] Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, red. H. Radlińska, Warszawa 1937.

Rosset E., Alkoholizm w miastach polskich, Łódź 1927.

Rosset E., Dur brzuszny w Łodzi w świetle danych statystycznych w latach 1919–1933, Łódź 1934.

Rosset E., Łódź miasto pracy, Łódź 1929.

Rżewski A., Prace statystyczne Zarządu Miejskiego w Łodzi 1918–1934 na tle zagadnień statystyki i polityki komunalnej, Łódź 1937.

Smolik P., Dziesięć lat działalności oświatowej i kulturalnej samorządu łódzkiego, Łódź 1929.

Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Prace z pedagogiki społecznej, red. H. Radlińska, Warszawa 1937.

Starzyński A., Stan sanitarny m. Łodzi, [w:] Pamiętnik VI Zjazdu lekarzy i działaczy sanitarnych miejskich w Łodzi. 24–25 kwietnia 1927 r., Łódź 1927.

Stendig S., Współczesna rodzina wielkomiejska w świetle socjologii wychowania (studjum krytyczne), Kraków 1931.

Szollówna J., Potrzeby najmocniej odczuwane przez dziecko, [w:] Poznajmy warunki życia dziecka, red. H. Radlińska, M. Grzywak-Kaczyńska, J. Wuttkowa, J. Szollówna, N. Hanowa, J. Zawirska, Warszawa 1934.

Tazbir S., Podstawy organizacyjne urządzeń kolonijnych i półkolonijnych, [w:] Kolonie i półkolonie dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1938.

Warunki życia robotniczego w Warszawie, Łodzi i Zagłębiu Dąbrowskiem w świetle ankiet 1927 roku, Warszawa 1929.

Wóycicki A., Robotnik polski w życiu rodzinnym. Monografia społeczna, Warszawa 1922.

Wuttkowa J., Badanie życia domowego dziecka, [w:] Poznajmy warunki życia dziecka, red. H. Radlińska, M. Grzywak-Kaczyńska, J. Wuttkowa, J. Szollówna, N. Hanowa, J. Zawirska, Warszawa 1934.

Znaniecki F., Socjologia wychowania, t. 1, Warszawa 1928.

Bezrobocie wzrasta, a przemysłowcy zatrudniają dzieci małoletnie, „Łodzianin” 1925, nr 333.

Bogdanowiczowa Z., Znaczenie wychowawcze ogrodów jordanowskich, „Życie Dziecka” 1933, nr 4–5.

Gromski M., Dzisiejsza stacja opieki nad niemowlętami w Polsce, „Opieka nad Dzieckiem” 1924, z. 3–4.

Jonscher K., Organizacja opieki nad matką i niemowlęciem, „Opieka nad Dzieckiem” 1926, nr 4.

Kempner S., Umieralność w Łodzi (w latach 1933–1936), „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1938, nr 4.

Klinger P., „Wrogowie Proletarjatu”, „Łodzianin” 1928, nr 18.

Kopeć K., Walka z ruderami w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1938, nr 3.

Leyberg W., Łódź przyszłości, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1938, nr 11.

Łaciak T., Dziecko robotnicze na tle środowiska przemysłowo-wielkomiejskiego, „Chowanna” 1934, R. 5.

Marzyńska S., Działalność Towarzystwa Opieki nad Matką i Dzieckiem „Kropla Mleka” w Łodzi w ciągu lat 30-tu, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1935, nr 10.

Mieszkowski J.T., Dola dziecka robotniczego w Polsce w świetle cyfr i „Pamiętników bezrobotnych”, „Życie Dziecka” 1933, nr 2; nr 3.

Pawłowska J., Opieka nad dzieckiem w wieku przedszkolnym na terenie miasta Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1935, nr 10.

Pawłowska J., Z życia przedszkoli. Przedszkole i dom, wzajemne oddziaływanie oraz wpływy, Cz. I, „Przedszkole” 1935/36, nr 6.

Pawłowska J., Z życia przedszkoli. Przedszkole i dom, wzajemne oddziaływanie oraz wpływy, Cz. II, „Przedszkole” 1935/36, nr 7.

Rogalczyk W., Środowisko domowe uczniów szkoły specjalnej dla dzieci trudnych do prowadzenia w Warszawie, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1934, nr 1.

Szmurło J., O używaniu napojów wyskokowych przez dziatwę szkół powszechnych w Warszawie, „Opieka nad Dzieckiem” 1924, nr 5.

Szustrowa J., Wpływ klęski mieszkaniowej na stan zdrowia ludności pracującej m. Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1939, nr 6.

Toeplitz T., Dziecko w planie miasta, „Życie Dziecka” 1933, nr 4–5.

Walenta A., Stosunki mieszkaniowe rodzin robotniczych objętych ankietą o budżetach domowych w Warszawie, Łodzi, Zagłębiu Dąbrowskim i na Śląsku, „Statystyka Pracy” 1928, nr 4.

Wóycicki A., Robotnik polski w życiu rodzinnym. Monografia społeczna, „Ekonomista” 1918, nr IV; 1919, nr I–IV; 1920, nr I–II.

Wychowanie przedszkolne, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1929, nr 41.

Zaleski A., Ogrody miejskie w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1920, nr 1.

Zawistowicz-Adamska A., Obrzędowość świąt Bożego Narodzenia, „Wiedza i Życie” 1933, nr 12.

Zawistowicz-Adamska K., Obrzędowość świętojańska, „Wiedza i Życie” 1933, nr 7.

Z życia miast. Przedszkola miejskie, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1933, nr 45.

Etnograficzne Archiwum im. Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego: Sygn. K 5923/B.836; K 7169/L.6267; K 7808/L.6899.

Archiwum Państwowe w Łodzi: Sygn. Ł-I-2-45; Ł-I-6-29; Ł-I-12-89; Ł-I-12-90; Ł-I-12-120; Ł-I-1242; W-I-6/46.

Muzeum Oświaty Ziemi Łódzkiej: Sygn.: I – 577.

Narodowe Archiwum Cyfrowe: Sygn. 3/1/0/6/2236/2; 3/1/0/6/2744; 3/1/0/8/5749; 3/1/0/10/1395/1.

Araszkiewicz F., Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1978.

Bołdyrew A., Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918, Warszawa 2008.

Bołdyrew A., Wychowanie i socjalizacja dzieci i młodzieży w rodzinach robotniczych w Łodzi w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Rodzina – historia i współczesność, red. B. Kiereś, M. Gromek, K. Hryszan, Lublin 2018.

Brückner A., Dzieje kultury polskiej, t. 1, Warszawa 1958.

Bujak J., Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań, Kraków 1988.

Bystroń J.S., Etnografia Polski, Poznań 1947.

Dawne i współczesne zabawki dziecięce, red. D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska, Poznań 2010.

Dekowski J.P., Zwyczaje i obrzędy weselne łódzkich rodzin robotniczych, [w:] Folklor robotniczej Łodzi. Pokłosie konkursu, Wrocław 1976.

Delimata M., Dziecko w Polsce średniowiecznej, Poznań 2004.

Deredas A., Bałuckie miejsca w opowieściach, Łódź 2017.

Dzieciństwo/Childhood. Katalog zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie/ The Catalogue of Collections of the National Ethnographic Museum in Warsaw, Warszawa/ Warsaw 2021.

Dziecko w historii. Sytuacja dziecka w odrodzonym państwie polskim, red. E.J. Kryńska, A. Suplicka, Ł. Kalisz, Białystok 2020.

Dziecko w rodzinie i społeczeństwie, t. 1: Starożytność – średniowiecze, red. J. Jundziłł, D. Żołądź-Strzelczyk, Bydgoszcz, 2002.

Dziecko w rodzinie i społeczeństwie, t. 2: Dzieje nowożytne, red. K. Jakubiak, W. Jamrożek, Bydgoszcz 2002.

Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź 1990.

Folklor robotniczej Łodzi. Pokłosie konkursu, Wrocław 1976.

Frazer J.G., Złota gałąź. Studia z magii i religii, Kraków 2012.

Gawin M., Bilet do nowoczesności. O kulturze polskiej w XIX/XX wieku, Warszawa 2014.

Gumola M., Niezwykłe koło. 10 lat działalności Koła Miłośników Folkloru Robotniczej Łodzi przy Oddziale Łódzkim Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Łódź 1984.

Hammersley M., Atkinson P., Metody badań terenowych, Poznań 2000.

Historia mówiona w świetle nauk humanistycznych i społecznych, red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura, M. Szumiło, Lublin 2014.

Huizinga J., Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, Warszawa 1985.

Izdebska J., Czas wolny dzieci miejskich i wiejskich, [w:] Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce, red. K. Przecławski, Warszawa 1978.

Jakubiak K., Nawrot-Borowska M., Dziecko i dzieciństwo na ziemiach polskich w źródłach narracyjnych i ikonograficznych z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, Toruń 2021.

Janczak J.K., Struktura narodowościowa Łodzi w latach 1820–1939, [w:] Dzieje Żydów w Łodzi 1820–1944. Wybrane problemy, red. W. Puś, S. Liszewski, Łódź 1991.

Jończyk J., Ochrona pracy kobiet i młodocianych w polskim przemyśle w latach 1918–1939, Warszawa 1961.

Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, Warszawa 2003.

Kałwa D., Rodzina i dom, [w:] Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych, red. A. Chwalba, Warszawa 2004.

Kameraz-Kos N., Święta i obyczaje żydowskie, Warszawa 2000.

Kamiński A., Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza, Wrocław 1965.

Kantor R., Poważnie i na niby. Szkice o zabawach i zabawkach, Kielce 2003.

Karpińska G.E., Robotnik w przestrzeni miasta, [w:] Materiały do etnografii miasta. Cz. II, red. A. Stawarz, Żyrardów 1993.

Karpińska G.E., Wnętrza mieszkań łódzkich rodzin robotniczych w okresie międzywojennym, [w:] Miasto i kultura polska doby przemysłowej. Człowiek, red. H. Imbs, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993.

Karpińska G.E., Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak A., Pracować żeby żyć, żyć żeby pracować, Warszawa–Łódź 1992.

Karwacki W.L., Kultura i oświata robotnicza w latach 1905–1939, [w:] Włókniarze łódzcy. Monografia, red. E. Rosset, Łódź 1966.

Kopeć J.J., Formy przygotowania do I Komunii św. w praktyce Kościoła w Polsce, [w:] Sakramenty inicjacji w liturgii i w praktyce duszpasterskiej. Materiały sympozjum zorganizowanego przez Katedrę Liturgiki i Hagiografii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Kamieniu Śląskim w dniach 4–5.11.1996, red. R. Pierskała, H.J. Sobeszko, Opole 1996.

Kopczyńska-Jaworska B., Łódzka rodzina robotnicza w okresie międzywojennym, [w:] Materiały do etnografii miasta. Cz. II, red. A. Stawarz, Żyrardów 1993.

Kopczyńska-Jaworska B., Łódź i inne miasta, Łódź 1999.

Kopczyńska-Jaworska B., Metodyka etnograficznych badań terenowych, Warszawa 1971.

Kopczyńska-Jaworska B., Moja droga do nauki, Łódź 2000.

Kopczyńska-Jaworska B., Niedziela w mieście, [w:] Poza pracą. Cz. 2, red. M. Piotrowski, Łódź 1998.

Kopczyńska-Jaworska B., Praca etnografa w oczach Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej, [w:] Przeszłość etnologii polskiej w jej teraźniejszości, red. Z. Jasiewicz, T. Karwicka, Poznań 2001.

Kopczyńska-Jaworska B., Zwyczaje i obyczaje ludności Łodzi, [w:] Łódź. Dzieje miasta, t. 1: Do 1918 r., red. R. Rosin, Warszawa–Łódź 1980.

Kowalski P., Leksykon, znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa–Wrocław 1998.

Kucharska J., Czas wolny od pracy, [w:] Folklor robotniczej Łodzi. Pokłosie konkursu, Wrocław 1976.

Kuczyńska-Skrzypek A., Z badań nad rodziną robotników Żyrardowa w początku XX wieku, [w:] Tradycyjna kultura robotnicza Żyrardowa (Materiały do etnografii miasta), red. A. Stawarz, Warszawa 1982.

Kurkowska-Budzan M., Historia zwykłych ludzi. Współczesna angielska historiografia dziejów społecznych, Kraków 2003.

Kusiński J., Bonisławski R., Janik M., Księga fabryk Łodzi, Łódź 2009.

Kwaśniewicz K., Zwyczaje i obrzędy rodzinne, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej. Tom II, red. M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk– Łódź 1981.

Lechowa I., Święta zimowe rodzin robotniczych we wspomnieniach starszej generacji mieszkańców Łodzi, [w:] Folklor robotniczej Łodzi. Pokłosie konkursu, Wrocław 1976.

Lehr U., Magia czasu narodzin, [w:] Czas zmiany, czas trwania. Studia etnologiczne, red. J. Kowalska, S. Szynkiewicz, R. Tomicki, Warszawa 2003.

Loga J., Stosunki pracy w okresie międzywojennym w łódzkim przemyśle włókienniczym, [w:] Włókniarze łódzcy. Monografia, red. E. Rosset, Łódź 1966.

Łukowska M.A., Fabrykant łódzki we wspomnieniach robotników, Łódź 2007.

Matyjas B., Czas wolny, [w:] Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. I, Warszawa 2003.

Mroczka L., Fenomen robotniczy Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1987.

Na łódzkim podwórku, [w:] Na wspólnym podwórku – łódzki tygiel kultur i wyznań, red. A. Walaszczyk, Łódź 2017.

Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 1: Od średniowiecza do XVIII wieku, red. M. Dąbrowska, A. Klonder, Warszawa 2002.

Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz. 2: Stulecie XIX i XX, red. E. Mazur, Warszawa 2003.

Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2001.

Okoń W., Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1987.

Pachocka A., Dzieciństwo we dworze szlacheckim w I połowie XIX wieku, Kraków 2009.

Pawlak M., Serczyk J., Podstawy badań historycznych, Bydgoszcz 1993.

Pełka L.J., Polski rok obrzędowy. Tradycje i współczesność, Warszawa 1980.

Pieńczak A., Czynności magiczne ułatwiające poród, [w:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Cz. 2. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z matką i dzieckiem, red. Z. Kłodnicki, A. Pieńczak, Wrocław 2013.

Piotrowski M., Poza pracą. Studium wybranych zagadnień czasu uwolnionego mieszkańców współczesnej wsi, Łódź 1994.

Plucińska A., Polskie świętowanie. Adwent, gody, zapusty, Łódź 2009.

Podgórska E., Szkolnictwo, [w:] Łódź. Dzieje miasta, t. 1: Do 1918 r., red. R. Rosin, Warszawa–Łódź, 1980.

Puś W., Udział w życiu oświatowym i kulturalnym miasta. Szkolnictwo w Łodzi do 1939 r., [w:] Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, red. M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Łódź 2005.

Puś W., Pytlas S., Dzieje Łódzkich Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju „Uniontex” (d. Zjednoczonych Zakładów K. Scheiblera i L. Grohmana) w latach 1827–1977, Warszawa–Łódź 1979.

Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź 1994.

Pytlas S., Struktura społeczności łódzkiej w XIX–XX wieku (do 1939 r.), [w:] Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, red. S. Gala, Łódź 1998.

Pytlas S., Trwałe ślady w zabudowie miejskiej – inwestycjach dokonanych przez przedstawicieli wielonarodowej ludności Łodzi, [w:] M. Koter, M. Kulesza, W. Puś, S. Pytlas, Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź 2005.

Rzepkowski A., Ludność miasta Łodzi w latach 1918–1939, Łódź 2008.

Samuś P., W walce o wyzwolenie narodowe i społeczne (1893–1918), [w:] W dymach czarnych budzi się Łódź. Z dziejów łódzkiego ruchu robotniczego 1882–1948, Łódź 1985.

Schindler N., Aspekty historyczno-antropologicznej teorii karnawału, [w:] Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, red. L. Kolankiewicz, Warszawa 2010.

Sierakowska K., Rodzice, dzieci, dziadkowie… Wielkomiejska rodzina inteligencka w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 2002.

Sierakowska K., Rodzina robotnicza w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX i pierwszej XX wieku. Ujęcie kulturowe, [w:] Rodzina, gospodarstwo domowe i pokrewieństwo na ziemiach polskich w perspektywie historycznej – ciągłość czy zmiana?, red. C. Kuklo, Warszawa 2012.

Skrzydło L., Rody fabrykanckie, Łódź 1999.

Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa–Poznań 1987.

Sosnowska J., Aspekty wychowawcze i edukacyjne w pracy łódzkich przedszkoli miejskich w okresie międzywojennym, [w:] Historyczne i współczesne konteksty badań nad edukacją. Studia teoretyczne i analizy empiryczne z okazji jubileuszu sześćdziesięciolecia pedagogiki gdańskiej (1958–2018), red. J. Siemionow, P. Śpica, Toruń 2019.

Sosnowska J., Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940), Łódź 2011.

Sosnowska J., Opieka nad dzieckiem w Polsce międzywojennej. Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Oddział Łódzki (1923–1939), Łódź 2020.

Sosnowska J., Opieka nad dziećmi w Łodzi w latach I wojny światowej, Łódź 2017.

Sosnowska J., Problemy oświaty, wychowania i opieki nad dzieckiem na łamach „Dziennika Zarządu miasta Łodzi” (1919–1939), [w:] Addenda do dziejów oświaty. Z badań nad prasą Drugiej Rzeczypospolitej, red. I. Michalska, G. Michalski, Łódź 2013.

Sosnowska J., Z dziejów opieki społecznej w Polsce międzywojennej. Półkolonie letnie w Łodzi, Łódź 2018.

Sułkowski B., Zabawa. Studium socjologiczne, Warszawa 1984.

Szczepańska B., Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939, Łódź 2002.

Szymczyk K., Jakość życia dzieci w rodzinach robotniczych w Polsce okresu międzywojnia. Wybrane aspekty, [w:] Dom rodzinny w doświadczeniu (auto)biograficznym, red. A. Ładyżyński, Wrocław 2017.

Świat dziecka. Życie Prywatne Polaków w XIX wieku, t. V, red. J. Kita, M. Korybut-Marciniak, Łódź– Olsztyn 2016.

Tomaszewicz W., Ze wspomnień lekarza, Warszawa 1965.

Tomiccy J. i R., Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975.

Walicki J., Szkolnictwo i nauczyciele żydowscy w Łodzi w XIX–XX wieku, [w:] Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, red. S. Gala, Łódź 1998.

Waloszek D., Zabawa, [w:] Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. VII, Warszawa 2008.

Więckowska E., Wpływ zwalczania epidemii na politykę zdrowotną państwa w pierwszych latach II Rzeczypospolitej, [w:] Studia z Dziejów Kultury Medycznej. Choroba jako zjawisko społeczne i historyczne, red. B. Płonka-Syroka, t. 4, Wrocław 2001.

Włodarczyk T., Konkordaty, Warszawa 1986.

Włókniarze łódzcy. Monografia, red. E. Rosset, Łódź 1966.

Wnęk J., Dziecko w polskiej literaturze naukowej 1918–1939, Warszawa 2012.

Woźniak K., Życie kulturalne i oświatowe w Łodzi w XIX–XX wieku (do 1939 r.), [w:] Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, red. S. Gala, Łódź 1998.

Woźniakowski M., Peregrynacje szkolne, Łódź 1974.

Zabawka – przedmiot ludyczny i obiekt kolekcjonerski, red. K. Kabacińska-Łuczak, D. Żołądź-Strzelczyk, Poznań 2016.

Zadrożyńska A., Homo faber i homo ludens. Etnologiczny szkic o pracy w kulturach tradycyjnej i współczesnej, Warszawa 1983.

Zadrożyńska A., Powtarzać czas początku. Część II. O polskiej tradycji obrzędów ludzkiego życia, Warszawa 1988.

Zadrożyńska A., Światy, zaświaty. O tradycji świętowań w Polsce, Warszawa 2000.

Zadrożyńska A., Świętowania polskie, Warszawa 2002.

Zowada R., Rola babki oraz innych osób w zabiegach związanych z łożyskiem, czepkiem, pępowiną oraz pierwszą kąpielą dziecka, [w:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Cz. 1. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka, red. Z. Kłodnicki, A. Pieńczak, Wrocław–Cieszyn 2010.

Żarnowska A., Klasa robotnicza Królestwa Polskiego 1870–1914, Warszawa 1974.

Żarnowski J., Robotnicy polscy a Kościół katolicki, [w:] Wokół tradycji i kultury robotniczej w Polsce, red. A. Żarnowska, Warszawa 1986.

Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2006.

Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska-Łuczak K., Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku, Warszawa 2012.

Żołądź-Strzelczyk D., Gomułka I., Kabacińska-Łuczak K., Nawrot-Borowska M., Dzieje zabawek dziecięcych na ziemiach polskich do początku XX wieku, Wrocław 2016.

Badziak K., Szkolnictwo fabryczne w Łodzi w latach 1905–1919, „Acta Universitatis Lodziensis. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1978, z. 40.

Berner W., Sytuacja epidemiologiczna i zwalczanie ostrych chorób zakaźnych w Łodzi na przełomie XIX i XX w. (do 1918 r.), „Przegląd Epidemiologiczny” 2000, nr 3–4.

Bittner-Szewczykowa H., Dziecko wiejskie, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 1984, t. 9.

Bołdyrew A., Dziecko w rodzinie robotniczej w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. Warunki życia i normy wychowania, „Wychowanie w Rodzinie” 2013, t. VII.

Damrosz J., Znaczenie ośrodka łódzkiego w rozwoju polskiej myśli etnologiczno-antropologicznej, [w:] Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej – kontynuacje i inspiracje, red. G.E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 2011, t. 50.

Dekowski J.P., Społeczność wiejska w Jasieniu, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1957, nr 1.

Dekowski J.P., Zwyczaje i obrzędy rodzinne, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1983, nr 24.

Dekowski J.P., Zwyczaje i obrzędy weselne łódzkich rodzin robotniczych, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1967, nr 11.

Dziecko w Polsce w XX wieku, red. M. Nawrot-Borowska, A. Ossowska-Zwierzchowska, „Przegląd Pedagogiczny” 2012, nr 1.

Grad J., Zabawa – analiza pojęć i koncepcji, „Zabawy i Zabawki” 1997, nr 12.

Gogolewska H., Obyczajowość sąsiedzka robotników zamieszkałych na Księżym Młynie w Łodzi w okresie międzywojennym, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1984, t. 24.

Jakubiak K., Rodzinne środowisko wychowawcze jako przedmiot badań naukowych w II Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1996, z. 28.

Jastrzębska M., Zwyczaje i wierzenia łaznowskie związane z okresem wczesnego dzieciństwa, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1965, nr 9.

Kabacińska K., Od grzechotki do… – słów kilka o zabawkach dziecięcych, „Studia Edukacyjne” 2010, nr 11.

Kabzińska Ł., Środowiskowe uwarunkowania rozwoju dziecka w pedagogice orientacji socjologicznej Drugiej Rzeczypospolitej, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne” 2015, nr 3.

Kabzińska Ł., Kabziński K., Wybrane aspekty zagrożonego dzieciństwa w dwudziestoleciu międzywojennym, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne” 2012, nr 4.

Kaniowska K., Antropologia i problem pamięci, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2003, nr 3–4.

Kaniowska K., „Memoria” i „postpamięć” a antropologiczne badanie wspólnoty, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 2004, t. 43.

Karpińska G.E., The interiors of the flats occupied by working class families in Łódź between 1918 and 1939, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Ethnologica” 1989, t. 4.

Karpińska G.E., Zdobne fasady, smętne palimpsesty. Nie tylko o wyglądzie łódzkich osiedli robotniczych, „Journal of Urban Ethnology” 2015, nr 13.

Karpińska G.E., Zwyczaj darzenia się w łódzkim środowisku robotniczym, [w:] Kulturowa funkcja daru, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne” 1988, z. 25.

Karpińska G.E., Kopczyńska-Jaworska B., Zwyczaje, obyczaje i obrzędy rodzinne w Łodzi, „Zaranie Śląskie” 1989, z. 3–4.

Karpińska G.E., Kuźma I.B., Bronisława Kopczyńska-Jaworska (1924–2016), „Lud” 2017, t. 101.

Karpińska G.E., Kuźma I.B., Założenia metodologiczne etnografii Bronisławy Kopczyńskiej-Jaworskiej: od badań wsi do antropologii miasta, „Lud” 2018, t. 102.

Kopczyńska-Jaworska B., Badanie kultury robotniczej dużego miasta, „Etnografia Polska” 1985, t. 29, z. 1.

Kopczyńska-Jaworska B., Kulturowe zróżnicowanie mieszkańców Łodzi w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Ethnologica” 1991, t. 5.

Kopczyńska-Jaworska B., Wychowanie dziecka robotniczego, „Etnografia Polska” 1991, t. XXXV, z. 2.

Krakowiak M., Warunki życia warszawskich rodzin robotniczych w II Rzeczypospolitej jako determinanty socjalizacji i wychowania młodego pokolenia, „Wychowanie w Rodzinie” 2018, t. XVIII(2).

Lechowa I., Tradycyjne zwyczaje świąteczne w łódzkim środowisku robotniczym (1890–1939), „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1967, nr 11.

Lipiński A., Pozostałości kultury tradycyjnej w łódzkich rodzinach robotniczych, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1965, t. VII.

Mądrzakówna D., Dawne gry i zabawy łódzkich dzieci, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1965, t. VII.

Michalska I., Sprawy szkolnictwa, nauczycieli i uczniów w łódzkim dzienniku „Ilustrowana Republika” w latach 1925–1939, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2017, nr 3–4.

Michalska I., Życie łódzkich rodzin w czasach kryzysu ekonomicznego lat trzydziestych XX wieku w przekazie gazety „Ilustrowana Republika”, „Wychowanie w Rodzinie” 2016, t. XIV.

Nawrot-Borowska M., Higiena małego dziecka w świetle poradników z początku XX wieku, „Przegląd Pedagogiczny” 2012, nr 1.

Nawrot-Borowska M., Małek A., Wychowanie zdrowotne i higiena dzieci i młodzieży w świetle poradników dla rodziców z lat 1850–1970 – zarys problematyki, „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2.

Piotrowski A., Założenia i postulaty badań łódzkiej dzielnicy robotniczej, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1970, t. 11.

Sierakowska K., Ewolucja czy rewolucja? Przemiany rodziny na ziemiach polskich w pierwszej połowie XX wieku. Wybrane aspekty, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2020, nr 147, z. 4.

Sosnowska J., Dom rodzinny dziecka robotniczego w Łodzi w okresie międzywojennym w świetle materiałów etnograficznych, „Wychowanie w Rodzinie” 2018, t. XVIII.

Sosnowska J., Instytucje wychowania przedszkolnego w wielokulturowej Łodzi w latach 1924–1939. Organizacja, zadania, formy działania, „Wychowanie w Rodzinie” 2014, t. IX.

Sosnowska J., „Łódź pierwsza i zdaje się jedyna prowadzi tego rodzaju akcję poświęconą wyłącznie maleńkim dzieciom” – wsparcie ubogich rodzin robotniczych jako zadanie Towarzystwa Kolonii Letnich dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym (1933–1939), „Wychowanie w Rodzinie” 2018, t. XIX.

Sosnowska J., Proces przemian w wychowaniu przedszkolnym w Łodzi po 1918 roku w świetle źródeł archiwalnych, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2019, t. 14, nr 3(53).

Szlawski D., Organizacja i struktura szkolnictwa powszechnego w Łodzi w okresie międzywojennym, „Rocznik Łódzki” 2009, t. LVI.

Tomicki R., Zwyczaje i obrzędy (uwagi na marginesie artykułu K. Kweśniewicz), „Etnografia Polski” 1974, t. 18, z. 2.

Wachowska B., Struktura wyznaniowo-narodowościowa i społeczno-zawodowa proletariatu łódzkiego (1918–1929), „Rocznik Łódzki” 1976, t. XXI.

Woźniak A., Społeczne funkcje obrzędowości dorocznej w środowisku robotników łódzkich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Ethnologica” 1991, t. 5.

Żarnowska A., Między kulturą ludową a drobnomieszczańską. Narodziny kultury robotniczej na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1985, nr 3.

https://encyklopediadziecinstwa.pl/index.php/Powijaki [dostęp: 16.08.2022].

https://ethnomuseum.pl/wp-content/uploads/2021/11/Dziecinstwo_Childhood_katalog_rozkladowki.pdf [dostęp: 14.06.2022].

https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/3353/Zygmunt%20Wiatrowski%20Wspomnienie%20o%20Profesorze%20Tadeuszu%20Waclawie%20Nowackim.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp: 10.08.2021].

https://www.fabrykiprl.pl/fabryki/rena-kord/ [dostęp: 21.04.2022].

http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/45494,lodz-dawna-fabryka-chustek-fantazyjnych-i-szali.html [dostęp: 21.04.2022].