Czytanie Ulissesa: Próba interpretacji

Marek Rosiak

doi:10.18778/8220-771-2

Czytanie Ulissesa

Próba interpretacji

Marek Rosiak

Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Katedra Logiki i Metodologii Nauk

https://orcid.org/0000-0003-0463-170X

ISBN

ISBN-13 (15): 978-83-8220-771-2

ISBN (e-book)

ISBN-13 (15): 978-83-8220-772-9

DOI: https://doi.org/10.18778/8220-771-2

Słowa kluczowe: Ulisses, Parsifal, Hamlet, Wędrówka Blooma, Telemachia

Opublikowane: 11 kwietnia 2022

Kategorie: Filologie obce, Otwarty dostęp,

Pliki do pobrania

PDF

Po upływie wieku od wydania książki, Ulisses, uznany przez literaturoznawców i krytyków za bodajże najważniejszą powieść ubiegłego wieku, nadal pozostaje w powszechnej opinii dziełem hermetycznym, jeśli nie wręcz zupełnie niezrozumiałym. Choć zyskał sławę i stał się obiektem snobistycznego kultu, nie okazał się strawą szerokich kręgów miłośników literatury w stopniu porównywalnym z dziełami takich współczesnych pisarzy, jak Tomasz Mann czy Michaił Bułhakow. Nawet wytrawnemu czytelnikowi zdarza się na próżno poszukiwać jakiejś nici przewodniej w gmatwaninie jego treści. Może go też wprost odstręczyć dość plugawy (!) charakter wielu ustępów. Nieliczni dotarli do końca lektury, a i oni czuli przy tym często jedynie ulgę miast satysfakcji.

Przedkładam Czytelnikom owoc szeregu uporczywych powrotów do dzieła Joyce’a. Jest to próba odnalezienia w nim, przy pomocy narzędzi, jakich dostarczają logika i filozofia, ukrytej inteligibilnej struktury i ważkich odniesień do kluczowych kwestii egzystencji współczesnego człowieka. Tropiąc je, nie należy zrażać się licznymi obscenami i bluźnierstwami. Nie użyto ich pour épater le bourgeois – cierpliwa lektura pozwala zrozumieć funkcję, jaką pełnią w całości. Interpretacja tu proponowana z pewnością nie jest jedynie możliwą, lecz aspiruje do statusu jednej z możliwych. W tym charakterze mogłaby stać się punktem odniesienia do kolejnych, jeszcze innych, sposobów odczytania tej niezwykłej powieści, której zrozumienie po upływie stu lat nie przestaje być czytelniczym wyzwaniem.

Arystoteles, Fizyka, przeł. K. Leśniak, PWN, Warszawa 1968.

Arystoteles, Metafizyka, przeł. K. Leśniak, PWN, Warszawa 1983.

Blamires H., The New Bloomsday Book. A Guide Through Ulysses, 3rd ed., Routledge, London 1996.

Brown S., The Mystery of the Fuga per Canonem Solved, “Genetic Joyce Studies” 2007, issue 7 (Spring), https://www.geneticjoycestudies.org/articles/GJS7/GJS7brown (dostęp: 15.04. 2021).

Ellmann R., James Joyce, przeł. M. Słomczyński, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984.

Fromm E., Ucieczka od wolności, przeł. O. i A. Ziemilscy, Czytelnik, Warszawa 1970.

Gennep van A., Rytuały przejścia, przeł. B. Biały, PIW, Warszawa 2006.

Gifford D., Seidman R.J., Ulysses Annotatted. Notes for James Joyce’s “Ulysses”, ed. revised and expanded, University of California Press, Berkeley 1988.

Hegel G.W.H., Fenomenologia ducha, przeł. A. Landman, PWN, Warszawa 1963.

Heidegger M., Czym jest metafizyka, przeł. K. Pomian, [w:] tenże, Znaki drogi, Fundacja Aletheia, Warszawa 1995, s. 9–24.

Heidegger M., Was ist Metaphysik, [w:] tenże, Gesmtausgabe, Bd. 9, Klostermann, Frankfurt am Main 1976, s. 103–122.

Ingarden R., O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, PWN, Warszawa 1960.

Joyce J., Listy, wybór i przekład M. Ronikier, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1986.

Joyce J., Ulisses, przeł. M. Słomczyński, PIW, Warszawa 1969.

Joyce J., Ulisses, przeł. M. Świerkocki, Officyna, Łódź 2021.

Joyce J., Ulysses, ed. with an intro and notes by J. Johnson, Oxford University Press, Oxford 1993 (zawiera reprint pierwszego wydania z 1922 roku).

Joyce S., Stróż brata mego, przeł. M. Słomczyński, PIW, Warszawa 1971.

Kant I., Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, PWN, Warszawa 1957.

Kucharzewski J., Od białego caratu do czerwonego, PWN, Warszawa 2000 (wydanie pierwsze powojenne).

Kulińska A., Żywot człowieka masowego. S.I. Witkiewicza wizja przeobrażeń społeczeństwa europejskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2002, vol. XXVII, 5, sectio I, s. 79–99.

Leibniz G., Monadologia, [w:] tenże, Wyznanie wiary filozofa i inne pisma filozoficzne, przeł. S Cichowicz, PWN, Warszawa 1969, s. 297–317.

Lernout G., A Horrible Example of Free Thought: God in Stephen’s Ulysses, “Papers on Joyce” 2004–2005, vol. 10/11, s. 105–142.

Martin T.P., Joyce and Wagner. A Study of Influence, Cambridge University Press, Cambridge 1991.

Melville H., Moby Dick, czyli Biały Wieloryb, przeł. B. Zieliński, wyd. III, PIW, Warszawa 1961.

Mickiewicz A., Dziady. Część III, [w:] tenże, Dzieła, t. III: Utwory dramatyczne, red. S. Pigoń, Czytelnik, Warszawa 1955.

Nadel I.B., Joyce and the Jews: Culture and Texts, University Press of Florida, Gainesville 1996.

Nietzsche F., Ecce homo, przeł. L. Staff, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa–Kraków 1912.

Pannick G.J., Thomas Mann’s Use of the Sonata-allegro form in “Tonio Kröger”, University of Connecticut, Storrs 1968.

Pipes R., Krótka historia rewolucji rosyjskiej, przeł. W. Jeżewski, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2007.

Piwowarczyk M., Podmiot i własności. Analiza podstawowej struktury przedmiotu, Wydawnictwo Naukowe KUL, Lublin 2015.

Rosiak M., Dialektyka Hegla. Komentarz do głównych tekstów metafizycznych, TAiWPN Universitas, Kraków 2011.

Rosiak M., Muzyka, literatura, filozofia. O filozoficznych wątkach w twórczości Ryszarda Wagnera i w „Ulissesie” Jamesa Joyce’a, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2018.

Spengler O., Zmierzch Zachodu, przeł. J. Marzęcki, Aletheia, Warszawa 2014.

Szekspir W., Hamlet, przeł. J. Paszkowski [w:] tenże, Dzieła dramatyczne, t. VI, PIW, Warszawa 1958, s. 5–161.

Świadomość, świat, wartości. Prace ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Półtawskiemu w 90. rocznicę Urodzin, red. D. Leszczyński, M. Rosiak, Oficyna Naukowa Polskiego Forum Filozoficznego, Wrocław 2013.

Świerkocki M., Łódź Ulissesa, Officyna, Łódź 2021.

Tomasi di Lampedusa G., Lampart, przeł. Z. Ernstowa, wyd. II, PIW, Warszawa 1963.

Whitehead A.N., Process and Reality, 2nd corrected ed., The Free Press, New York 1978.

Wittgenstein L., Tractatus logico-philosophicus, przeł. B. Wolniewicz, PWN, Warszawa 1970.

Wojnar I., Bergson, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.